ارث مالی است که بعد از فوت، به وارثان یا بازماندگان وی میرسد. یکی از آثار حقوقی که عقد دائم بر جای میگذارد؛ ارث بردن مرد و زن از یکدیگر بعد از فوت هر کدام از آنهاست.
که این مورد در قران مجید قید شده است و همچنین به صورت ریزبینانه ای از آن در قانون مدنی بیان شده است؛ که نحوه ارث بردن از هم و شرایط آن به چه صورت است.
شرط مهم ارث بری زن و شوهر
نکته۱: یکی از اساسی ترین شرایطی که باید وجود داشته باشد تا زن و شوهر از یکدیگر ارث ببرند عقد نکاح دائم میباشد و الا در ازدواج موقت قوانین بین زوجین برقرار نمیشود.
نکته۲: علاوه بر این که باید در عقد دائم باشند باید در زمان فوت رابطه زوجیت صورت گرفته باشد.
استثناء: یک استثناء وجود دارد که فقط در طلاق رجعی زن و شوهر میتوانند از یکدیگر ارث ببرند زیرا هنوز رایطه زناشویی آنها به طور کامل قطع نگردیده است و با پشیمانی شوهر از طلاق در ایام عده، قرارداد ازدواج به قوت خود باقی است و همانند شخصی میباشد که از اول طلاق نگرفته است و طلاق برای او اتفاق نیفتاده است.
به همین دلیل است که مرد در طلاق رجعی وظیفه دارد همسر خود را در منزلش نگه دارد و به او نفقه پرداخت کند.
ارث بردن از همسر
در صورتیکه مردی که در حال بیماری است و در همان زمان بیماری همسر خود را طلاق دهد و بعد از آن مرد به علت همان بیماری بمیرد و زن او ارث میبرد.
چه طلاق آنها از نوع طلاق رجعی (طلاقی که زنان در زمان عده میتوانند بدون نیاز به عقد مجدد رجوع کند و زندگی کنند) باشد و چه از طلاق باین (طلاقی زن در آن مرد در زمان عده نمیتواند به همسر خود رجوع کند) باشد.
ماده ۲۴۰ قانون مدنی میگوید: اگر شوهر در حال مرض زن خود را طلاق دهد و ظرف یکسال بعد از تاریخ طلاق به همان مرض بمیرد، زوجه از او ارث میبرد اگرچه طلاق از نوع باین باشد مشروط بر اینکه زن شوهر نکرده باشد.
میزان ارث همسر
در میزان سهم الارث زن و شوهر تفاوت هایی است. همچنین به این که فرزند داشته باشند یا نداشته باشند و یا مرد دارای همسران متعدد باشد بستگی دارد.
- اگر زنی فوت کند و فرزند نداشته باشد شوهر آن میتواند نصف اموال زن را به ارث برده و همچنین اگر زن وارث دیگری مثل پدر یا مادر نداشته باشد بقیه اموال هم به شوهر میرسد. ولی اگر زن فوت کند و دارای اولاد باشد یا اولادِ اولاد (نوه) باشد؛ شوهر یک چهارم اموال زن را به ارث میبرد.
- در صورتیکه شوهر فوت کند و اولادی نداشته باشد زن یک چهارم اموال شوهر را به ارث میبرد؛ ولی اگر شوهر همه فرزندانش فوت شده باشد ولی دارای اولادِ اولاد باشد زن یک هشتم ارث میبرد و اگر زن بعد از اینکه همسرش فوت کرد و قبل از تقسیم کردن ارث فوت کند سهم الارث زن به وارثان وی میرسد.
- اگر مردی دو یا چند همسر داشته باشد و سهم الارث همسران آن که یک هشتم است بین تمامی زنان همان یک هشتم به طور مساوی تقسیم میشود. البته اگر همسران دایمی باشد و رابطه زوجیت انجام شده باشد.
- در ماده ۹۴۶ اصلاحی مصوب ۱۳۸۷ ق.م آمده است زوج از تمام اموال زوجه ارث میبرد و زوجه در صورت فرزند دار بودن زوج یک هشتم از اموال منقول و یک هشتم از اموال غیرمنقول اعم از عرصه و اعیان ارث میبرد در صورتیکه هم که زوج هیچ فرزندی نداشته باشد یک چهارم از کل اموال به ترتیب فوق میبرد.
- در ماده ۹۴۸ قانون فوق اگر پس از حذف ماده ۹۴۷ تصویب شده است آمده: هر گاه ورثه از اداء قیمت امتناع کند زن میتواند حق خود را از عین اموال استفاده کند.
شرایط سهم الارث زن و شوهر از هم
- عقد دائم و ایجاد رابطه زوجیت
- زنده بودن زن هنگام فوت همسر
- ممنوع الارث نبودن زن (به عمد شوهرش را کشته باشد)
محرومیت به این معنی است که در ماده ۸۸۱ ق.م آمده کافر شدن زن (همسر مسلمان) قبل از مرگ همسر مسلمان.