برای گرفتن حق خودتان همیشه لازم نیست مستقیما وارد فرایند دادگاه و مسائل قانونی شد. در بسیاری اوقات می توان در همان مراحل اولیه، رفع اختلاف کرد و از به بار آمدن هزینه های متعدد در پروسه رسیدگی پرونده پیشگیری نمود.
یکی از اصول اولیه ورود به پروسه های قانونی این است که یا از وکیل کمک بگیرید یا در صورتی که به هر دلیل توانایی استفاده از وکیل را ندارید با گام های اولیه دعاوی، آشنایی نسبی داشته باشید.
ارسال اظهارنامه یا دادخواست جز اولین مراحل برای متقاضیان رسیدگی پرونده است. بسیاری، تفاوت های این دو را نمی دانند. لذا در این نوشته، در خصوص اظهارنامه و تفاوت آن با دادخواست اطلاعاتی برای مخاطبین محترم، اراده خواهد شد.
تفاوت اظهار نامه و دادخواست به صورت خلاصه در ۲ دقیقه
اظهارنامه چیست؟
هرگاه که افراد در امری خود را صاحب حق می‌دانند حتماً لازم نیست برای مطالبه حق خویش اقدام به اقامه دعوا، ثبت دادخواست و پرداخت هزینه های آن نماید به این دلیل که ممکن است با درخواست شفاهی از طرف مقابل دعوا، به حقش برسد.
در واقع راه های قانونی مسالمت آمیز دیگری نیز وجود دارد که یکی از آن ها ارسال اظهارنامه برای طرف دعوی می باشد.
اظهارنامه متنی است که طبق مقررات تنظیم می شود.
همچنین اظهارنامه بر اساس ماده ۱۵۶ قانون آیین دادرسی مدنی از راههای رسمی مطالبه حق به شمار می رود.
اظهارنامه در قانون آیین دادرسی مدنی
ماده ۱۵۶ قانون آیین دادرسی مدنی اشعار دارد:
هرکس می تواند قبل از تقدیم دادخواست، حق خود را به وسیله اظهارنامه از دیگری مطالبه نماید، مشروط بر اینکه موعد مطالبه رسیده باشد.
به طور کلی هر کس حق دارد اظهاراتی را که راجع به معاملات و تعهدات خود با دیگری است و بخواهد به طور رسمی به وی برساند ضمن اظهارنامه به طرف ابلاغ نماید. اظهارنامه توسط اداره ثبت اسناد و املاک کشور یا دفاتر دادگاهها ابلاغ می شود.
تبصره- اداره ثبت اسناد و دفتر دادگاهها می توانند از ابلاغ اظهارنامه هایی که حاوی مطالب خلاف اخلاق و خارج از نزاکت باشد خودداری نمایند.
کاربرد اظهارنامه
اظهارنامه به نوعی یک اخطار قانونی و یک هشدار برای طرف مقابل است، اما به صورت صلح آمیز و بدون ارائه دادخواست.
در این روش فرد از طرف مقابل دعوت می کند که اختلافشان را پیش از اینکه وارد مرحله دادگاه شود، حل نمایند.
مطالبه حق در صورتی امکان پذیر است که فرد با ارسال برگه اظهارنامه از سوی مراجع قضایی، طرف مقابل را از این موضوع مطلع سازد.
لازم به ذکر است، خواهان زمانی می تواند حق خود را از طریق اظهارنامه مطالبه نماید که طبق توافق طرفین بر اساس قانون و یا چه بر اساس عرف زمان مطالبه فرا رسیده باشد.
در واقع ارسال اظهارنامه در برخی از دعاوی پیش از ارائه دادخواست الزامی است و در برخی دیگر از دعاوی الزامی برای ارسال اظهارنامه برای خواهان وجود ندارد و خواهان می تواند بدون ارسال اظهارنامه دادخواست خود را به دادگاه ارسال نماید.
انواع اظهار نامه
انواع اظهارنامه عبارتند از:
- اظهارنامه اختیاری: در این افراد می توانند قبل از ارسال اظهارنامه دعوای خود را مطرح نمایند و دادخواست را ارسال به دادگاه کنند. لذا دیگر الزامی در ارسال اظهارنامه پیش از دادخواست وجود ندارد.
- اظهارنامه اجباری: در این نوع اظهارنامه افراد مکلف اند پیش از طرح دعوا و ارسال دادخواست به مراجع قضایی، در ابتدای امر برای طرف مقابل اظهارنامه ارسال نمایند.
به طور مثال:
ماده ۲۸۴ قانون تجارت:
دارنده براتی که به علت عدم تادیه اعتراض شده است باید در ظرف ده روز از تاریخ اعتراض عدم تادیه را به وسیله اظهارنامه رسمی یا مراسله سفارشی دو قبضه به کسی که برات را به او واگذار نموده اطلاع دهد.
ماده ۴۳ قانون ثبت:
هر گاه انتقال، به موجب سند عادی بوده و انتقال دهنده معامله خود را به ادارهٔ ثبت اطلاع نداد، چنان چه مدت اعتراض باقی است، منتقل الیه مطابق مقررات عرض حال می دهد و چنان چه مدت منقضی شده، منتقل الیه می تواند به وسیله ی اظهارنامه به انتقال دهنده اخطار نماید…
ماده ۱۷۱ قانون آیین دادرسی مدنی:
سرایدار، خادم، کارگر و به طور کلی هر امین دیگری، چنانچه پس از ده روز از تاریخ ابلاغ اظهارنامه مالک یا ماذون از طرف مالک یا کسی که حق مطالبه دارد مبنی بر مطالبه مال امانی، از آن رفع تصرف ننماید، متصرف عدوانی محسوب می شود.
نحوه تنظیم اظهارنامه
در هنگام نگارش اظهارنامه اصولی وجود دارد که حتما باید رعایت شود تا اظهارنامه ی شما یک متن خوب و کامل محسوب شود. در ابتدای امر شما مشخصات شخصی خود و اظهار شونده را وارد کرده و سپس به سراغ متن اصلی می روید.
نکاتی که در این متن اظهار نامه حائز اهمیت است عبارتند از:
- باید از الفاظ و عباراتی در متن اظهارنامه استفاده شود که کوتاه مختصر شفاف بدون ابهام، دقیق و با آگاهی کامل است
- در متن اظهارنامه به هیچ عنوان نباید از کلمات و عباراتی استفاده کرد خارج از نزاکت است و یا هیچ عنوان نباید عناوین مجرمانه را به گیرنده نسبت داد؛ لذا این کار افترا محسوب می شود. در واقع این کار نشر اکاذیب هم محسوب شده که موجب می شود این اظهارنامه مورد پذیرش واقع نشود.
- در صورتی که اظهارنامه پیوستی را همراه خود داشته باشد؛ در متن تنظیمی به آن مورد محل نگهداری شماره یا مشخصات ظاهری آن اسناد یا قراردادها و یا چک ها اشاره شود.
- علاوه بر این لازم است که متن را پیش از مراجعه به دفاتر خدمات قضایی تنظیم کرد تا فرصت کافی برای تنظیم دقیق آن در اختیار باشد.
- در متن اگر در خصوص ملکی (مثلا الزام به تنظیم سند) اظهارنامه می فرستید علاوه بر ارسال مشخصات کامل ملک و پلاک ثبتی و مشخصات کام قولنامه، آدرسی دفترخانه ای که قرار در آن سند منتقل شود نیز ذکر نمایید.
تفاوت اظهارنامه و دادخواست
برای ارائه هرگونه شکایت در دادگاه های حقوقی و تشکیل پرونده باید ابتدا دادخواستی را به دادگاه ارائه نمود. در واقع یکی از الزامات شروع به رسیدگی و تشکیل پرونده، ارائه ی دادخواست می باشد.
اما اظهارنامه جز الزامات در همه ی دعاوی حقوقی نمی باشد و در واقع یک هشدار به طرف مقابل است که در صورت عدم انجام وظایف قضایی توسط وی، به صورت قانونی اقدام خواهد شد.
لذا در صورتی که مخاطب اظهارنامه در مهلت مقرر در متن اظهاریه مبادرت به انجام خواسته شما ننماید؛ شما می توانید طی یک فرم دادخواست از دادگاه خواسته ی خود را به خوانده ابلاغ می نمایید.
لازم به ذکر است تفاوت اصلی اظهارنامه و دادخواست این است که دادخواست دارای تشریفات دادرسی و هزینه ی دادرسی خواهد بود اما اظهارنامه به این صورت نمی باشد.
به طور مثال، دادخواست باید به دادگاه محل اقامت خوانده حتما ارسال شود، در حالی که در اظهارنامه نیازی به رعایت این اصول نبوده و الزامی نمی باشد.
اساسا دادخواست اعلام شکایت حقوقی است و اظهارنامه یک تذکر جدی برای انجام تعهدات محسوب می شود.
این تذکر یک خطاب قانونی است.
نمونه اظهارنامه
| مشخصات و اقامتگاه مخاطب | موضوع اظهارنامه | مشخصات و اقامتگاه اظهارکننده | |
| اقدام جهت الزام به تنظیم سند | |||
| خلاصه جواب | خلاصه اظهارات | ||
مخاطب محترم با اهداء سلام و ادای احترام به به استحضار می رساند: مطابق ماده۱۵۶ قانون آیین دادرسی مدنی به شما قانونا ابلاغ می گردد با توجه به مبایعه نامه شماره… جنابعالی شش دانگ یک دستگاه آپارتمان به پلاک ثبتی… به اینجانب انتقال نموده اید که تاکنون نسبت به انتقال رسمی ملک مذکور اقدامی صورت نگرفته است. لذا با ارسال این اظهارنامه به شما ابلاغ می گردد که در تاریخ …… ساعت…. در دفترخانه….. حاضر و نسبت به انتقال سند رسمی اقدام نمایید. در غیر اینصورت از طریق مراجع قانونی پیگیری و کلیه خسارات دادرسی برعهده جنابعالی می باشد. | |||
نتیجه گیری
اظهارنامه یک اخطار و هشدار قانونی نسبت به تعهدات طرف مقابل است که پیش از دادخواهی در مراجع قضایی به مخاطب ارسال می شود.
اظهارنامه از طریق دفاتر خدمات الکترونیکی به مخاطب ابلاغ می گردد و مخاطب، الزامی به ارائه پاسخ ندارد اما وی در صورتی که خواهان پاسخ است می تواند در ستون مقابل اظهارنامه یا طی اظهارنامه ی دیگری به اظهارکننده پاسخ دهد.
تفاوت اصلی اظهارنامه با دادخواست این است که دادخواست شکایت حقوقی است که نیازمند تشریفات دادرسی و ارسال آن به دادگاه اقامتگاه خوانده است در صورتی که این الزامات و تشریفات در اظهارنامه وجود ندارد.
نحوه ی نگارش اظهارنامه بسیار مهم می باشد زیرا کوچکترین اشتباهی در اظهار مطالب به ضرر شما تمام می شود و مدرکی است در دست دارنده آن
سوالات متداول
اظهارنامه در چند نسخه تهیه می شود؟
اظهارنامه در سه نسخه تهیه می شود. که یک نسخه از آن در دادگاه بایگانی خواهد شد.
چه کسانی می توانند اظهارنامه ارسال کنند؟
در مجموع هرکس حق دارد اظهاراتی را که راجع به معاملات و تعهدات خود با دیگری است، به طور رسمی به سمع و نظر مخاطب برساند می تواند اظهارنامه ای به وی ابلاغ نماید.
آیا مخاطب ملزم است به اظهارنامه پاسخ دهد؟
خیر، هیچ الزامی از بابت پاسخ به اظهارنامه برای مخاطب وجود ندارد.