مهریه از اقسام حقوق مالی خانم ها در عقد نکاح محسوب شده، که به محض انعقاد عقد نکاح و ایجاد رابطه ی زوجیت برای خانم ایجاد خواهد شد.
مهریه در هیچ صورتی حتی با خیانت خانم نسبت همسر خود ساقط نخواهد شد؛ مگر اینکه خانم به طور کلی، مرد را از پرداخت مهریه معاف نموده و از حق خود گذشت نماید.
پس از دعوای طلاق، دعوای مربوط به مطالبه مهریه ی از جمله شایع ترین دعاوی امور خانواده محسوب می شود.
که در این نوشتار قصد داریم به موضوع، طریقه و نحوه ی مطالبه ی مهریه در سال جاری بپردازیم.
مهریه و اقسام آن
همانطور که اشاره شد؛ مهریه مالی است که مرد در حین انعقاد نکاح، متعهد می شود که به خانم پرداخت نماید.
مهریه می تواند هر چیزی که دارای ارزش اقتصادی یا به عبارتی مالیت داشته باشد تعیین گردد.
تعیین میزان مهریه کاملا با توافق طرفین بوده که ممکن است بر اساس اعداد مذهبی و مناسبتی قرار داده شود یا وضعیت خانوادگی و معیشتی از قبیل اعتبار، ثروت، رتبه و جایگاه اجتماعی که خانم و خانواده اش دارد تعیین و ملاک قرار بگیرد.
اما مهریه در قانون مدنی ما، به دو صورت عندالمطالبه و عندالاستطاعه می باشد.
تعیین مهریه به صورت عندالمطالبه این معنی را به همراه خواهد داشت که، خانم پس از انعقاد عقد نکاح، هر موقع که تمایل داشته باشد می تواند از مرد مطالبه نموده و مرد نیز مکلف می باشد که مهریه را به همسر خود پرداخت نماید.
به نوعی می توان مهریه ی عندالمطالبه را با چک به تاریخ روز مقایسه نمود، که دارنده چک می تواند، پس از سررسید چک، که مدت کمی از صدور آن نمی گذرد، برای مطالبه ی چک اقدام نماید.
اما مهریه عندالاستطاعه همانطور که از نام آن پیداست، بیان گر استطاعت می باشد، اگر مهریه به صورت عندالاستطاعه تعیین شود، خانم در صورتی می تواند مهریه را از همسر خود مطالبه نماید که مرد توانایی یا استطاعت مالی لازم را به جهت پرداخت مهریه داشته باشد.
در واقع در مهریه عندالاستطاعه، خانم می بایست اثبات نماید که همسر وی توانایی پرداخت مهریه را داشته، مال از او معرفی نموده و الزام مرد را به پرداخت مهریه از طریق مراجع قضایی خواستار باشد.
طریقه و نحوه ی مطالبه مهریه
به طور کلی اسناد به دو دسته عادی و رسمی تقسیم می شوند، که اسناد رسمی از آنجایی که مطابق با قانون تنظیم شده است به نسبت اسناد عادی، از مزایایی برخوردار می باشد.
از آنجایی که سند نکاح (عقدنامه) یک سند رسمی محسوب می شود، مشمول برخورداری از امتیازات سند رسمی برخوردار خواهد بود.
در این باره باید بیان داشت که، کلیه اسناد رسمی، علاوه بر اینکه می توان آن ها را از طریق دادگاه های صالح مطالبه نمود، می توان از طریق اداره ثبت نیز اقدام و علیه متعهد سند درخواست صدور اجرایه نماید.
اگرچه مطالبه از متعهد سند، اعم از مهریه و چک از طریق اجرای ثبت به نسبت دادگاه، سریع تر و دارای تشریفات کمتری می باشد.
اما باید این موضوع را به خاطر داشت که؛ فقط در صورتی مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت مثمر ثمر خواهد بود که، مرد دارای اموالی به نام خود باشد.
بنابراین در صورتی که مرد اموالی از خود نداشته باشد اقدام از طریق اجرای ثبت امری بی فایده خواهد بود و فقط امکان ممنوع الخروجی وی امکان پذیر خواهد بود و می بایست برای مطالبه مهریه از طریق دادگاه خانواده اقدام نمود.
اما در صورتی که خانم بخواهد مهریه خود را از طریق دادگاه خانواده مطالبه نماید، می بایست با مراجعه به دادگاه محل سکونت خود یا محل انعقاد عقد نکاح، با پرداخت هزینه دادرسی معادل؛ سه و نیم درصد میزان مهریه اگر مهریه بیش از دویست میلیون ریال باشد (در صورتی که کمتر از دویست میلیون ریال باشد هزینه دادرسی دو نیم درصد مهریه خواهد بود) نسبت به ثبت دادخواست خود اقدام نماید.
این نکته را باید بیان نمود که، سابقا خانم می توانست مستقیما بدون مراجعه به اداره ثبت، اقدام به طرح دادخواست مطالبه مهریه نمود، اما اخیرا به موجب قانون برنامه ششم توسعه؛ می بایست در هر صورت خانم ابتدا موضوع را از طریق اداره ثبت مطرح نماید و درصورت عدم توفیق در مطالبه ی مهریه، اقدام به طرح دادخواست و دعوا در دادگاه خانواده نماید.
دریافت حکم جلب مهریه در سال جاری چگونه است و چقدر زمان خواهد برد؟
یکی از سخت ترین دعاوی مالی حال حاضر، مربوط به دعوای مطالبه ی مهریه می باشد. به هم دلیل نیز خانم ها امروزه بیشتر تمایل دارند که به جای تعیین مهریه، وکالت در طلاق را در هنگام عقد نکاح درخواست نمایند.
در این باره باید بیان داشت که در سال ۹۸:
ریاست قوه قضاییه با صدور بخشنامه ای، از تمامی قضات محاکم دادگاه خانواده در خصوص مطالبه ی مهریه خواستار شد که؛
اولا؛ با توجه به وضعیت اقتصادی موجود و بررسی وضع مالی زوج، مهلت مناسبی برای پرداخت مهریه تعیین نمایند
ثانیا؛ چنانچه پس از اتمام مهلت، محکوم علیه قادر به پرداخت محکومیت دین ناشی از مهریه نباشد و پس از تحقیقات از سوی دادگاه مشخص گردد که محکوم علیه توانایی پرداخت محکوم به را در حال حاضر ندارد، قضات محترم باید اقدام به صدور حکم اعسار نمایند.
ثالثا؛ چنانچه در صورت اتمام مهلت مقرر عادله و صدور حکم اعسار مشخص گردد که در آینده ممکن است وضعیت محکوم علیه بهتر شده و وی قادر به پرداخت دین ناشی از عدم پرداخت مهریه به صورت اقساط گردد.
کیفیت اعسار از پرداخت مهریه
در خصوص حکم اعسار باید بیان داشت که، در صورتی که دادگاه اعم از خانواده و عمومی، با بررسی وضعیت مالی و معیشتی وی، احراز نمایند که توانایی پرداخت دین یا هزینه دادرسی را ندارد، برای وی حکم اعسار صادر خواهند نمود.
حال در صورتی که برای فردی حکم اعسار از پرداخت مهریه صادر شود، مطابق با ماده ۲۲ از قانون حمایت از خانواده، مهریه خانم به هر میزان که باشد، مرد موظف به پرداخت فقط تا میزان یکصد و ده سکه تمام آزادی می باشد (به صورت اقساطی)
اما نکته ی بسیار مهم و حائز اهمیت در این باره، امکان اثبات توانایی مالی مرد، برای پرداخت تمام مهریه از سوی خانم می باشد.
به موجب ماده۲ قانون نحوه ی اجرای محکومیت های مالی:
مرجع اجراکننده رأی، اعم از قسمت اجرای دادگاه صادرکننده اجراییه یا مجری نیابت، مکلف است به تقاضای محکومٌ له (کسی که حکم به نفع او صادر شده است) از طرق پیش بینی شده در این قانون و نیز به هر نحو دیگر که قانوناً ممکن باشد، نسبت به شناسایی اموال محکومٌ علیه و توقیف آن به میزان محکومٌ به اقدام کند.
تبصره ـ در موردی که محکومٌ به عین معین بوده و محکومٌ له شناسایی و تحویل آن را تقاضا کرده باشد نیز مرجع اجراکننده رأی مکلف به شناسایی و توقیف آن مال است.
حال با توجه به موارد بیان شده، در صورتی که پس از صدور حکم مبنی بر محکومیت مرد به پرداخت مهریه، مرد ظرف یک ماه دادخواست اعسار خود را تقدیم دادگاه ننماید یا پس از اینکه حکم اعسار مرد صادر شد اقساط تعیین شده را پرداخت نکند، یا قسمتی از اقساط را پرداخت و از پرداخت مابقی آن خودداری نماید، خانم می تواند با مراجعه به دادگاه های خانواده محل صدور رای، خواستار صدور حکم جلب، علیه مرد باشد.
مدت اعتبار حکم جلب برای مهریه
ابتدا در خصوص حکم جلب صادره از سوی محاکم دادگستری باید بیان داشت که؛ این حکم فقط در همان حوزه قضایی صادر شده دارای اعتبار می باشد.
وظیفه ی اجرای این حکم بر عهده ی ماموران نیروی انتظامی بوده که می بایست در حضور خواهان یا وکیل وی اجرا شود.
حکم جلب به معنای ورود به منزل خوانده به جهت جلب او نمی باشد؛ مگر اینکه این موضوع صریحا در حکم تصریح شده باشد.
اما مدت اعتبار حکم جلب صادره، منوط به تصمیم مرجع قضایی صادرکننده آن می باشد که مطابق با رویه قضایی حاکم، اصولا مدت اعتبار حکم جلب به مدت سه ماه می باشد.
نتیجه گیری
در پایان و به عنوان نتیجه گیری کلی از آنچه که بیان شد؛ مهریه از اقسام حقوق مالی خانم ها می باشد که پس از انعقاد عقد نکاح، قابل مطالبه می باشد.
اما مطالبه ی مهریه اخیرا به واسطه ی بخش نامه قوه قضاییه که به دلیل مشکلات معیشتی صادر شده است به سختی امکان پذیراست.
در مطالبه ی مهریه، محاکم ابتدا مهلت پرداخت و سپس اقدام به تعیین اقساط می نمایند و اصولا حکم به بازداشت مرد صادر نخواهد شد.
سوالات متداول
مسئولیت مرد در پرداخت مهریه به چه میزان می باشد؟
در صورتی که مرد توانایی پرداخت مهریه را داشته باشد و این موضوع نزد مقام قضایی احراز شود؛ مسئول پرداخت تمام مهریه می باشد، اما در صورتی که توانایی پرداخت مهریه را نداشته باشد، تا سقف صد و ده سکه تمام مسئول پرداخت مهریه می باشد.
در چه مواردی امکان صدور حکم جلب علیه مرد وجود خواهد داشت؟
در صورتی که پس از صدور حکم مبنی بر محکومیت مرد به پرداخت مهریه، مرد ظرف یک ماه دادخواست اعسار خود را تقدیم دادگاه ننماید یا پس از اینکه حکم اعسار مرد صادر شد اقساط تعیین شده را پرداخت نکند، یا قسمتی از اقساط را پرداخت و از پرداخت مابقی آن خودداری نماید، به تقاضای خانم امکان صدور حکم جلب وجود دارد.
حکم جلب مهریه تا چه مدت اعتبار دارد؟
مدت اعتبار حکم جلب مهریه، منوط به تصمیم مرجع قضایی صادرکننده آن می باشد که مطابق با رویه قضایی حاکم، اصولا مدت اعتبار حکم جلب به مدت سه ماه می باشد.
