احتمالا تا بحال خرید و فروش اجناس زیادی را در زندگی انجام داده اید و یا اینکار شغل شما محسوب می شود. چه خرید و فروش اجناس، شغل شما باشد و چه شما به عنوان یک شهروند اینکار را انجام می دهید، باید از شرایط قانونی خرید فروش هم آگاه باشید.
گاهی پیش می آید که شما چیزی را می خرید اما متوجه ایراداتی می شوید یا پس از تحقیق، متوجه می شوید آن کالا را با قیمت خیلی بیشتری به شما فروخته اند؛ احتمالا تصمیم می گیرید که آن را پس بدهید.
در معاملات شما هم به عنوان خریدار هم فروشنده اختیار فسخ دارید که در قانون به آن خیار فسخ گفته می شود. برای فسخ قرارداد در قانون مدنی خیارات مختلفی وجود دارد. در ادامه شما را با این اختیارات بیشتر آشنا خواهیم کرد.
خیار فسخ چیست؟
زمانی که شما معامله ای را انجام می دهید، تحت شرایطی حق برهم زدن آن معامله را خواهید داشت. این اختیار در معاملات علاوه بر طرفین معامله گاهی به نفر سومی هم داده می شود.
مثلا تصور کنید ماشینی خریداری کردید که در روز اول این ماشین، خراب می شود. در حالی که فروشنده به شما گفته بود ماشین کاملا از نظر فنی سالم است. حالا شما اختیار فسخ دارید.
اما این نکته مهم است که بدانید شما در چند صورت می توانید قرارداد را بهم بزنید و بهتر است از این خیارات (اختیارات) آگاه باشید.
انواع خیارات فسخ در معاملات
ممکن است شما در یک معامله به دلایل مختلفی بخواهید قرارداد را فسخ کنید. بنابراین بهتر است که در قرارداد خود به اختیاراتی که برای فسخ دارید اشاره کنید.
هر یک از این اختیارات در قانون شرایطی دارد که در این بخش درباره ی هرکدام توضیح داده می شود.
- خیار مجلس: هر دو طرف معامله تا زمانی که در جلسه عقد یا قرارداد حضور دارند و تا زمانیکه از یکدیگر جدا نشده اند و آنجا را ترک نکرده اند؛ اختیار برهم زدن معامله را دارند
- حیوان: وقتی حیوانی خریداری می شود، خریدار تا سه روز بعد از بستن قرارداد، اختیار برهم زدن معامله را دارد. در اینجا اختیار فسخ تنها با خریدار است. این خیار همانطور که از اسمش مشخص است تنها برای خرید و فروش حیوانات بکار می رود.
- خیار غبن: اگر در معامله ای، یکی از طرفین معامله، دیگری را فریب دهد و به او ضرری وارد شود؛ می توان معامله را فسخ کد. به این اختیار خیار غبن گفته می شود. مثلا فرض کنید شما ماشینی خریداری کردید و از قیمت روز آن بی خبر هستید؛ فروشنده از این موضوع سوء استفاده می کند و خودرو را با قیمت بالایی به شما می فروشد و به شما ضرر مالی وارد می کند. شما به محض اطلاع از این موضوع می توانید معامله را فسخ کنید. البته این اختیار زمانی ایجاد می شود که شما در حین معامله از قیمت روز بی اطلاع باشید.
- خیار شرط: اگر در معامله ذکر شود هر یک از طرفین یا نفر سومی برای مدت مشخصی حق برهم زدن معامله را دارند، معامله دارای خیار شرط است.
- خیار تاخیر ثمن: اگر شما کالایی خریداری کردید اما برای پرداخت پول یا تحویل کالای خریداری شده مدتی معین شده باشد و بعد از سه روز نه کالا به شما تحویل داده شود و نه شما پول آن وسیله را پرداخت کنید، اختیار فسخ معامله را به استناد این خیار دارید
- خیار تخلف وصف: هر وقت کسی بدون اینکه مالی را دیده باشد و فقط بخاطر وصفی که از فروشنده شنیده آن را بخرد و بعد از اینکه کالا را دید متوجه شود که آن مشخصاتی که فروشنده گفته را ندارد، خریدار می تواند با استفاده از این خیار، معامله را فسخ کند
- خیار رویت: اگر شما قبلا یک وسیله ای را دیده باشید و به اعتماد آنچه قبلا دیدید آن را از فروشنده بخرید؛ سپس بعد از دیدن کالا متوجه شوید آن وسیله دیگر اوصاف قبل را ندارد، می توانید معامله را فسخ کنید.
- خیار عیب: در صورتی که خریدار بعد از خرید کالایی متوجه عیبی در آن شود که آن عیب از زمان معامله در کالا وجود داشته اما او ندیده است؛ در واقع آن وسیله معیوب بوده است. بنابراین خریدار مختار است که آن معامله را برهم بزند که به آن خیار عیب می گویند، یا با کاهش قیمت آن را قبول کند.
- خیار تدلیس: اگر شما کالایی را بخرید که که به ظاهر سالم است اما در واقع فروشنده با فریب و نیرنگ آن را سالم جلوه داده باشد و سپس شما متوجه عیب وسیله شوید؛ با استفاده از این خیار، اختیار فسخ دارید.
اینها بخشی از اختیارات شما در یک معامله است. اما باید بدانید که اختیارات دیگری برای برهم زدن معامله برای شما چه به عنوان فروشنده و چه به عنوان خریدار وجود دارد.
که به شما توصیه می کنیم در صورت بروز مشکل برای اینکه بتوانید به حق خود برسید حتما با یک وکیل مشاوره کنید و یا پیش از اینکه با کسی قراردادی ببندید حتما با یک وکیل صحبت کنید تا شما را کاملا به حقوقتان آشنا کند.
هدف از گذاشتن خیارات در معاملات
این اختیار برای خریداران و فروشندگان در معاملات به این علت است که از ورود ضرر به آن ها پیشگیری شود و راهی برای جبران خسارت وجود داشته باشد.
بنابراین قانون می گوید برخی از این اختیارات فسخ باید فورا اعمال شود. یعنی شما به محض آگاهی از اینکه در یک معامله متضرر شدید باید از اختیار خود برای فسخ استفاده کنید و وقت را تلف نکنید.
خیارات فوری کدامند؟
در خصوص برخی خیارات، فسخ باید فورا پس از آگاهی انجام شود. این خیارات عبارتند از: خیار غبن، خیار رویت، خیار تخلف از وصف، خیار تدلیس.
به طور مثال وقتی شما ملکی را خریداری می کنید و متوجه می شوید ارزش واقعی ملک کمتر از مبلغی است که پرداخت کردید و در واقع در این معامله متضرر شدید، به محض اطلاع باید معامله را فورا فسخ کنید.
فرایند اقدام قانونی در خیارات
فرض کنید شما ماشینی را خریده اید و متوجه عیب آن شدید. حالا فروشنده این عیب را نمی پذیرد و شما مایل به فسخ قرارداد و پس گرفتن پول هستید.
در قدم اول، اظهار نامه ای برای فروشنده ارسال می کنید. در اظهار نامه او را از عیب آگاه کنید و بگویید اگر قرار داد فسخ نکند و پول شما را پس ندهد، قصد اقامه دعوا دارید.
پس از این کار اگر فروشنده به این اظهار نامه بی توجهی کند و جوابی ندهد؛ شما می توانید دادخواست دهید و اقامه دعوی کنید.
برای ارسال دادخواست از وکیل کمک بگیرید تا دادخواست شما مستدل و صحیح نوشته شود تا بتوانید نتیجه مطلوب را دریافت کنید. برای ارسال دادخواست باید به دفاتر خدمات قضایی مراجعه کرده و از آن طریق دادخواست را به دادگاه صالح ارسال کنید.
اسقاط کافه خیارات در معاملات به چه معناست؟
اسقاط کافه ی خیارات احتمالا برای شما جمله ی آشنایی باشد و در بعضی قرارداد ها دیده یا شنیده باشید. در واقع این جمله به معنی از بین بردن تمام اختیارات فسخ قرارداد از جانب طرفین قرار داد می باشد.
وقتی شما اسقاط کافه خیارات را می پذیرید یعنی دیگر نمی توانید از اختیار فسخ خود از قرارداد استفاده کنید و معامله را به هم بزنید. بنابر این اگر شما قراردادی را امضا کنید که در آن اسقاط کافه خیارات ذکر شده باشد، دیگر هیچ راهی برای برهم زدن قرارداد به صورت یکطرفه نخواهید داشت زیرا حق خود را از بین بردید.
حالت دیگر این است که در قرار داد شما ذکر شده باشد “اسقاط کافه خیارات، اسقاط خیارات ولو غبن فاحش”. این بدین معناست که اگر شما در این قرارداد به صورت واضحی متضرر شوید، باز هم اختیار فسخ را نخواهید داشت.
برای همین موضوعات است که همیشه توصیه می شود قرارداد های خود را با یک وکیل بررسی کنید تا مبادا با استفاده از برخی واژه های حقوقی سخت، در یک قرارداد زیان ببینید.
نتیجه گیری
در هنگام معاملات باید توجه کرد که شما به عنوان خریدار یا فروشنده از چه حقوقی برخوردار هستید و چه زمانی می توانید آن معامله را فسخ کنید. قانون تحت یکسری شرایط، به شما اختیار بر هم زدن معامله را می دهد.
مثلا وقتی عیبی در کالایی که خریدید وجود دارد و شما بعد از معامله متوجه می شوید یا وقتی در یک معامله طرف مقال شما را فریب می دهد. همچنین لازم است بدانید این اختیار در برخی موارد باید فوری و به محض اطلاع انجام شود.
به طور مثال به محض اینکه مطلع شدید کالایی بالاتر از قیمت روز به شما فروخته شده برای فسخ اقدام کنید. برخی اوقات هم در قرارداد ذکر می شود که تمامی حق شما برای اختیار فسخ از بین میرود.
بنابراین اگر شما قرارداد را امضا کنید در خصوص برهم زدن معامله نمی توانید به راحتی اقدام کنید و بهتر است که با وکلای متخصص در این مورد صحبت کنید.
سوالات متداول
خیار تعذر تسلیم چیست؟
وقتی که شخص، توانایی تسلیم مال مورد معامله را ندارد؛ شما اختیار فسخ معامله را دارید.
برای دعاوی فسخ اموال غیرمنقول مثل ملک، دادگاه صالح کدام است؟
دعوی فسخ برای اموال غیر منقول در دادگاهی انجام شود که مال غیرمنقول در آن حوزه وجود دارد.
آیا خیار غبن فقط از جانب خریدار امکان پذیر است؟
خیر؛ هر دو طرف معامله ممکن است از آن قرار داد متضرر شوند. بنابراین اختیار فسخ برای هر دوی آنها وجود دارد.
