دکتر امیر ناصر کاتوزیان، حقوقدان، وکیل دادگستری، استاد برجسته دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، قاضی دادگستری و یکی از نویسندگان و تدوین کنندگان پیش نویس اولیه قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران بود.
بسیاری او را به عنوان پدر علم حقوق ایران میشناسند و اکثر کتابهای ایشان جزو منابع اصلی درس حقوق مدنی دانشجویان حقوق است.
در تاریخ ۱۴ بهمن ماه سال ۱۳۸۳، نشان درجه یک فرهنگ و هنر و دانش توسط رئیس جمهور وقت به امیر ناصر کاتوزیان اهدا شد.
در ادامه این مطلب سعی داریم تا نگاهی به زندگی امیر ناصر کاتوزیان به همراه آثار ایشان بپردازیم.
تولد و دوران زندگی استاد امیر ناصر کاتوزیان
امیرناصر کاتوزیان در سال ۱۳۱۰ شمسی در تهران به دنیا آمد. او تحصیلات ابتدایی خود را در دبستان اقبال گذراند و برای دوره متوسطه در دبیرستان علمیه تحصیل کرد.
همچنین دورههای علمی و تکمیلی را تا زمان دریافت مدرک دکتری در رشته حقوق خصوص و اسلامی در دانشگاه تهران گذراند.
دکتر کاتوزیان در سال ۱۳۳۲ وارد کادر قضایی دادگستری شد و تا سال ۱۳۴۴ شمسی در محاکم حقوقی تهران در حال انجام فعالیت قضایی بود. او در سال ۱۳۴۴ از خدمت قضایی کناره گرفت و عضو هیئت علمی دانشکده حقوق دانشگاه تهران شد.
از آن سال در حوزه حقوق خصوصی به ویژه حقوق مدنی در دوره های تحصیلات تکمیلی و عالی حقوق مشغول تدریس شد.
همچنین ایشان طی سالهای ۱۳۵۸ و ۱۳۵۹ عهدهدار ریاست دانشکده حقوق دانشگاه تهران بود.
از جمله فعالیتهای علمی دکتر امیر ناصر کاتوزیان میتوان به تالیف ۴۲ جلد کتاب در زمینههایی مثل حقوق مدنی، فلسفه حقوق و آیین دادرسی و همچنین ارائه حدود ۴۰۰ مقاله علمی در زمینه قضایی اشاره کرد.
فوت استاد
امیر ناصر کاتوزیان در تاریخ ۱۱ شهریور سال ۱۳۹۳ در تهران و در سن ۸۳ سالگی از دنیا رفت. ایشان در قطعه نام آوران بهشت زهرا در ردیف ۳۱ و شماره ۳ دفن شدهاند.
خدمات علمی و اجرایی دکتر امیر ناصر کاتوزیان
از خدماتی که در کارنامه علمی و کاری دکتر امیر کاتوزیان است، میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- سال ۱۳۳۱: ریاست دادگاه بخش و شهرستان، مشاور دادگاه استان تهران و معاون اداره حقوقی و دادگستری.
- سال ۱۳۳۴: ریاست دادگاه بخش اراک.
- سال ۱۳۴۳: استادیار و استاد رشته حقوق مدنی در دانشکده حقوق دانشگاه تهران.
- سال ۱۳۵۱: استاد گروه حقوق خصوصی و اسلامی دانشگاه تهران.
- سال ۱۳۵۴: مدیر گروه حقوق خصوصی و اسلامی در دانشگاه تهران.
- سال ۱۳۷۹: ریاست دادگاه بخش و شهرستان، مشاور دادگاه استان و معاون اداره حقوقی کانون وکلای دادگستری.
آثار تالیفی و تحقیقی دکتر امیر ناصر کاتوزیان
تالیف تعداد زیادی کتاب که اکثر آنها جزو معتبرترین کتابهای آموزشی و منابع درسی در رشته حقوق و آزمون وکالت، یکی از سوابق درخشان و متمایز دکتر امیر ناصر کاتوزیان است.
از جمله کتابهای مهمی که دکتر امیر ناصر کاتوزیان تالیف کردهاند، میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- اثبات و دلیل اثبات.
- مبانی حقوق عمومی.
- گامی به سوی عدالت.
- آزادی اندیشه و بیان.
- شفعه، وصیت و ارث.
- مقدمه علم حقوق.
- قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی.
- کلیات حقوق.
- نظریه عمومی.
- فلسفه حقوق.
- قواعد عمومی قراردادها.
- عقود معین.
- حقوق خانواده.
- اعمال حقوقی.
- حقوق انتقالی.
- گذری بر انقلاب ایران.
- وقایع حقوقی.
- مسئولیت ناشی از عیب تولید.
- مبانی حقوق عمومی.
- گویاتر از گفتارها.
- مسئولیت ناشی از حوادث رانندگی.
- اعتبار امر قضاوت شده.
- تاریخ تحولات حقوقی خصوصی.
فعالیتهای سیاسی دکتر امیر ناصر کاتوزیان
دکتر کاتوزیان یکی از فعالین و همراهان علی اصغر حاج سید جوادی در مجموعه جنبش بوده و خواهر ایشان مسئولیت نشریه جنبش را عهدهدار بوده است.
با وجود این که ایشان در هیچ کدام از گروههای سیاسی عضو نبودهاند، در انتخابات مجلس خبرگان قانون اساسی در سال ۱۳۵۸ در فهرست کاندیداهای مورد حمایت جبهه ملی ایران نام او دیده میشود.
دکتر ناصر کاتوزیان هیچوقت مناصب سیاسی و حکومتی که به او پیشنهاد شد را نپذیرفت.
جوائز و نشانهای دکتر امیر ناصر کاتوزیان
از جمله جوایز و نشانهای علمی که دکتر امیر ناصر کاتوزیان دریافت کردهاند، میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
۱۳۲۸: نشان درجه دو فرهنگ ،به مناسبت احراز رتبه نخست در امتحانات نهایی رشته ادبی سال ششم دبیرستان.
۱۳۳۲: نشان درجه یک فرهنگ به مناسبت شاگرد اولی در رشته قضایی دانشکده حقوق دانشگاه تهران.
۱۳۸۳: دریافت لوح تقدیر از کانون وکلای دادگستر مرکز.
– دریافت لوح تقدیر به مناسبت تالیف جلد چهارم عقود معین ،کتاب سال جمهوری اسلامی از طرف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
– لوح تقدیر به مناسبت تالیف حقوق مدنی (عقود معین ج ۳)، به عنوان کتاب سال جمهوری اسلامی ایران از جانب وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دوره چهارم انتخاب کتاب سال.
– لوح تقدیر به مناسبت تالیف کتاب”حقوق مدنی: نظریه عمومی تعهدات”، به عنوان کتاب سال جمهوری اسلامی ایران از جانب وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دوره نوزدهم انتخاب کتاب سال.
۱۳۸۲: دریافت لوح تقدیر به مناسبت تالیف کتاب “نظریه عمومی تعهدات” به عنوان کتاب سال جمهوری اسلامی ایران.
۱۳۸۱-۱۳۸۲: دریافت لوح تقدیر وزارت ارشاد اسلامی به مناسبت تالیف سه جلد فلسفه حقوق – دریافت نشان درجه یک دانشگاه تهران در سال.
۱۳۸۱-۱۳۸۲: استاد برگزیده نماد آموزشی عالی کشور در سال.
۱۳۸۱: استاد برگزیده دانشگاه تهران.
۱۳۸۲: نشان درجه یک دانش به مناسبت مجموع تحقیقات و خدمات علمی.
۱۳۸۳: دریافت لوح تقدیر از انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
۱۳۸۳: دریافت لوح سپاس و تقدیر دانشکده حقوق و علوم دانشگاه تهران
۱۳۸۴: دریافت لوح تقدیر از دادگستری بیرجند با عنوان سرباز عدالت.
۱۳۷۸: دریافت لوح تقدیر از دانشگاه آزاد اسلامی دامغان.
- لوح تقدیر از طرف دانشگاه آزاد اسلامی مشهد و دانشگاه فردوسی مشهد.
- لوح تقدیر از طرف شعبه مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی تهران.
- لوح تقدیر از طرف دانشجویان دانشکده حقوق شهید بهشتی.
۱۳۷۰: دریافت لوح تقدیر از دانشگاه مفید.
۱۳۸۲: تقدیر مشترک رئیس دانشگاه تهران و رئیس پردیس قم.
۱۳۸۳: دریافت لوح تقدیر انجمن دانش آموختگان نابینایان کشور.
۱۳۸۴: دریافت لوح تقدیر از دانشجویان دوره دکتری دانشکده حقوق.
۱۳۸۲: لوح تقدیر از رئیس دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی.
۱۳۸۴: دریافت لوح تقدیر از دانشگاه علامه طباطبائی.
گزیدهای از سخنان استاد کاتوزیان
- «انسان اندیشمند در برابر این پرسش که از کجا آمده و به کجا می رود و قانون حرکت او چیست، درمانده. در جستجوی وطن مالوف به هر تلاش دست میزند و کمتر به معلوم می رسد.
جهان مادی را تسخیر کرده است و بر بام آسمان نشسته، ولی راز آفرینش را دور از دسترس خود می بیند و هر زمان که پا از دایره محسوس بیرون می نهد، عقل را ناتوان و پای استدلال را چوبین می یابد.
فلسفه تاریخ نیز با همه گیرایی راه به جایی نبرد، و جز مشتی فرض و ظن و قرینه ارمغانی نیاورد.
خردگرایان گره ای نگشودند و آخرین دیالکتیک این شد که هستی همچنان که از مطلق آغاز شده به مطلق نیز می رسد، و در دایره ای سر به مهر در حرکت است.
نومیدی از علم، انسان را به عرفان کشاند، به این سودا که در آینه صافی دل حقیقت را ببیند.» - «شرافت حقوق در این است که ما از مجموعه قواعدی که در دست داریم راهی را برای رسیدن به عدالت بسازیم.»
- «برای رسیدن به عدالت همان طور که نیاز است نظم و عقل در کنار هم باشد باید کاری کنیم که اعتبار قوانین متزلزل نشود.»
