ذات انسان از گذشته های دور میل به اندوختن و انبار کردن دارد؛ ممکن است این انبار کردن شامل آذوقه و مایحتاج زندگی در روزهای سخت باشد یا پس انداز کردن پول در بالشت باشد، یا دفن کردن طلا و جواهرات در زمین یا تپه باشد، یا پس انداز کردن در بانک باشد، یا خرید زمین یا املاک باشد، یا سرمایه گذاری در بازار ارز و طلا باشد، یا خرید و فروش خودرو باشد، یا سرمایه گذاری در بازارهای سرمایه باشد و …
پس انسان از زمانی که مدنیت یا گردهم آیی را آموخت تا لحظه ای که این قلم بر این نوشتار جاری می گردد، به دنبال اندوختن و سرمایه گذاری برای آینده بوده است.
فارکس بازار سرمایه گذاری بین المللی
در حال حاضر برخی خرید املاک را سرمایه گذاری مطمئن و بدون ریسک در نظر می گیرند، برخی سرمایه گذاری در بازار ارز و طلا و برخی سرمایه گذاری در بازارهای سرمایه اعم از داخلی و خارجی را ماوایی برای سرمایه گذاری بلند مدت می دانند.
بازار سرمایه در ایران، تنها شامل سازمانی دولتی، با قوانین مدون و دستورالعمل ها و آیین نامه می باشد که نظارتی مستمر بر معامله گری اشخاص اعم از حقیقی یا حقوقی دارد که شرکت ها با پاس کردن الزامات و قوانین قانون بورس و اوراق بهادار و آیین نامه ها و مقررات داخلی وارد این بازار می شوند و سهام خود را برای خرید و فروش عموم عرضه می کنند.
اما برخی به این اکتفاء نمی کنند و گام در مسیر سرمایه گذاری در بازارهای مالی بین المللی اعم از بازار بورس های کشورهای خارجی، یا رزم نگاره ها مثل بیت کوین، سریوم و … و حتی بازارهای بر بستر تبادل ارز کشورهای خارجی از قبیل فارکس بر می دارند اما ورود در این دریای متلاطم نیازمند یادگیری شنا است و اگر شناگر ماهری نباشید، بدون شک اسیر موج های استخوان شکن آن شده، و سرمایه خود را از دست رفته می بینید.
بیشتر بخوانید: نحوه شکایت از کارگزاری بورس
- پیش از اینکه اشخاص در ایران وارد این بازار سرمایه شوند، باید اطلاعات داشته باشند، اعم از اینکه این بازار چیست؟
- چه مزیت هایی دارد؟ فعالیت در آن در ایران قانونی است؟
- اگر قانونی نیست چه دلایلی موجب شده تا قانونی نباشد؟
پرسش های مطرح شده، مطمئناً از جمله پرسش های اصلی افرادی است که قصد ورود به بازار فارکس را دارند و دانستن بدیهیات اولیه شرط اول ورود به این بازار است.
پیشینه تشکیل فارکس (Forex)
در اوایل دهه هفتاد میلادی در بحبوحه جنگ سرد، به دلایل سیاسی و افزایش بدهی امریکا، عرضه بی پشتوانه پول کاغذی موجبی بر افزایش تورم و بی ثباتی اقتصادی می شد و دولت ها بر این شدند که واحد نظارت ارزی ایجاد کنند تا از کاهش ارزش واحد پولی کشور خویش نسبت به سایر کشورها جلوگیری کنند.
اکثر کشورها ارزش واحد پولی خود را با دلار امریکا می سنجیدند و به دلیل مواجه شدن ایالات متحده با کسری موازنه تجاری (کاهش ارز واجد پولی، افزایش صادرات و کاهش واردات) تلاش کرد تا از این افت ارزش جلوگیری کنند ولی کشورها به اجماعی جهانی دست پیدا کردند که دیگر دلار امریکا را معیار و مبنای ارزش واحد پولی خود قرار ندهند بلکه ارز در برابر ارز و بر مبنای عرضه و تقاضا قیمت گذاری شوند و آزادانه به تبادلات ارزی خود بپردازند.
بانک ها بعنوان متولی اصلی تأمین ارز و محل خرید و فروش آن، تصمیم بر این گرفتند که یک جریان بین بانکی را ایجاد کنند تا با توجه به حجم عرضه و تقاضا، پیش بینی کنند که ارزهایی که احتمال افزایش قیمت دارند را جلو جلو خریداری و ارزهایی که احتمال افت قیمت را دارد، پیش پیش به فروش برسانند تا از ضرری هنگفت جلوگیری شود.
همین تبادلات ارزی موجبی شد که جریانی تحت عنوان تبادلات ارزهای خارجی (Foreign exchange Market) یا همان فارکس تأسیس شود تا بانک ها بتواند از آن طریق ارز خود را خرید و فروش کنند.
در ابتدا تنها بانک ها و مؤسسات مالی می توانستند در این بازار فعالیت داشته باشند اما به مرور سایر اشخاص تنها در بستر تلفن و سایر وسایل ارتباطی آن روز اقدام به خرید و فروش ارزهای خارجی می کردند تا اینکه با گسترش و توسعه اینترنت، فارکس در بستر اینترنت توسط تمامی اشخاصی که مایل به سرمایه گذاری در این بازار بودند، فعالیت خود را گسترش دهد به نحوی که در حال حاضر بازار فارکس از جمله مهمترین بازارهای مالی محسوب می شود که تمامی واحدهای پولی کشورها در آن با یکدیگر مورد ارزیابی قرار می گیرند.
امتیازات بازار فارکس
هر کسی که تشویق به ورود به بازار فارکس می شود، تنها مبهوت اولین ویژگی آن یعنی نداشتن دامنه نامحدود نوسانات است که ممکن است در یک شبانه روز فردی سرمایه خود را دو برابر کند یا اینکه فردی سرمایه خود را به نیست تبدیل کند.
اما تنها ویژگی بازار فارکس این نیست بلکه شامل:
- برخورداری از معامله در ۲۴ ساعت شبانه روز ۵ روز هفته غیر از دو روز آخر هفته
- نداشتن الزامات آموزشی برای ورود به بازار فارکس؛ البته این ویژگی منفی این بازار و تمامی بازارهای مالی که این چنین هستند، می باشد چون ممکن است صرفاً شخصی با تشویق دیگری و یک شبه ره صد ساله را رفتن، بدون دانش و سواد نسبت به فارکس، وارد این بازار شده و نه تنها سودی نبرده است بلکه با ضرری هنگفت مجبور به خروج می شود.
- بهره مندی از اعتبارات اهرمی؛ یعنی اگر شخصی ۱۰ هزار دلار به عنوان آورده اولیه وارد بازار فارکس کند، کارگزاران فعال در بازار فارکس، ۱۰۰ برابر آن به معامله گر اعتبار می دهند یعنی یک میلیون دلار اما این اعتبار برای اشخاصی که سواد ترید یا معامله گری در فارکس را دارند، همانند عسلی شیرین است اما برای کسانی که بدون پشتوانه علمی و عملی وارد این بازار شده اند، همچون میوه ای کال گس و غیرقابل تحمل است.
- تعیین کردن حد سود و حد ضرر به گونه ای که اگر به آن حد تعیین شده معامله گر برسد، سیستم خود به خود دارایی ایشان را می فروشد.
- نقد شوندگی بالا به دلیل نداشتن دامنه نوسان که با ضرر یا با سود معامله گر می تواند دارایی خود را خارج کند.
- دسترسی آسان و سریع در هر جای این کره خاکی تنها با داشتن اینترنت و لپ تاپ یا گوشی هوشمند.
- معاف بودن از پرداخت مالیات، عوارض و حتی بهره بابت انجام معامله در بازار فارکس.
- داشتن قوانین منضبط و پیچیده که از هرگونه تقلب یا سوء استفاده فعالان و کارگزاران جلوگیری می کند.
- بدون در نظر گرفتن حداقل سرمایه.
فعالیت در بازار فارکس در ایران
تا پیش از سال ۱۳۹۰ فعالان این بازار بدون محدودیت قانونی با ثبت نام و باز کردن حساب ارزی، اقدام به خرید و فروش ارز مد نظر خود می کردند تا اینکه سازمان بورس و اوراق بهادار به عنوان متولی صدور فعالیت کارگزاران و فعالین بازارهای سرمایه، به موجب ابلاغی، تأسیس هر گونه کارگزاری مرتبط با فارکس و حتی بازگشایی حساب ارزی و فعالیت در این بازار را ممنوع اعلام کرد و ضمانت اجرای تخلف از این قانون را ماده ۴۹ قانون بورس و اوراق بهادار اعلام کرد.
به موجب ماده ۴۹ قانون بورس و اوراق بهادار” هر شخصی که بدون رعایت مقررات، به فعالیت هایی که مستلزم اخذ مجوز است، بپردازد، به مجازات زیر محکوم خواهد شد:
یک تا شش ماه حبس، جزای نقدی تا سه برابر سود یا زیان حاصل شده، و یا هر دو مجازات”.
اینکه سازمان بورس و اوراق بهادار این معاملات را ممنوع اعلام کرده، دلایلی هم ارائه کرده است تا توجیهی برای اقدام خود داشته باشد.
دلایل ممنوعیت فعالیت در بازار فارکس
اولین دلیلی که سازمان بورس و اوراق بهادار به آن اشاره کرده است، خروج ارز از کشور است و این چنین استدلال کرده است که فعالان این بازار باید ریال را تبدیل به دلار یا سایر ارزهای کشورهای خارجی کرده و از طریق سرمایه وارد این بازار کنند که این خود به نوعی موجب خروج ارز از کشور شده و برای پشتوانه مالی نظام امری ناصحیح است.
اما سازمان بورس و اوراق بهادار در مقابل این امر را ندیده است که شخص ایرانی که وارد این بازار می شود و ممکن است با سودآوری فراوانی در آن بازار رو به رو شود، و این سودآوری در قالب ارز کشور خارجی وارد کشور شده و می تواند نه تنها موجبی بر عدم خروج ارز از کشور شود بلکه افزایش ارزآوری از سوی فعالات بازار سرمایه باشد.
دومین دلیلی که بیان شده است، پیچیدگی و ریسک پذیری بالای بازار فارکس است؛ این دلیل از پشتوانه عقلی و منطق مالی برخوردار نیست چون لازمه ورود به هر بازاری داشتن سواد و شَمّ اقتصادی در آن حوزه است و کسی که بدون رعایت چنین ملزومی وارد آن بازار مالی شود، مطمئناً درصد ریسک خود را به مراتب افزایش داده است.
سومین دلیل ممنوعیت فعالیت در بازار فارکس، ربوی بودن آن است. همانطور که در ویژگی های بازار فارکس اشاره شد، کارگزاران بازار فارکس اعتباراتی را به فعالان می دهند تا پس از کسب سود، جدا از اصل سرمایه، درصد سودی مشخص نیز به کارگزار پرداخت شود که در حال حاضر در بازار سرمایه داخل از سوی کارگزاران چنین اتفاقی می افتد.
چهارمین دلیل و بی منطق ترین دلیل، صوری بودن معاملات در بازار فارکس است؛ در قیاس با خرید و فروش فیزیکی ارز یا کالا، استدلال شده است که بدون اینکه عملاً ارزی رد و بدل شود در واقع فقط اعتبار جا به جا می شود و این مصداق صوری بودن معاملات و کسب درآمد از معاملات صوری و از همین رو باطل است.
بیشتر بخوانید: قاچاق کالا و ارز
نتیجه گیری
نتیجتاً ورود در هر مسیری نیازمند داشتن ابزار و اطلاعات مخصوص به آن مسیر است و در خصوص فارکس اشخاصی که قصد فعالیت در این بازار را دارند باید بدانند که در حال حاضر و روی کاغذ فعالیت در بازار فارکس ممنوع است.
اما در عمل اشخاص با ایجاد حساب کاربری مخصوص به خود و واریز وجه از طریق صرافی، اقدام به فعالیت آزادانه و معامله گری در این بازار می کنند بدون اینکه نه موجب خروج ارز از کشور شود و نه اینکه ربوی بودن آن موجب بی اعتباری آن معاملات شود و صرفاً بستری فراهم شده است که علاقه مندان به این بازار، آزادانه در هر جای کره زمین بتوانند به فعالیت معامله گری خود بپردازند.
سؤالات مرتبط
محل اصلی فارکس کجاست؟
فارکس در بستر فرابورس (otc) فعالیت می کند و کارگزاران مستقر در نیویورک، لندن و توکیو از نقش آفرینان اصلی محسوب می شوند.
فارکس در ایران قانونی است؟
بروی کاغذ غیرقانونی و در عمل بدون ممنوعیت مورد استفاده فعالان بازارهای سرمایه قرار می گیرد.
فعالیت در بازار فارکس مصداق معاملات ربوی هستش؟
مطابق با احکام فقهی بله مشمول معاملات ربوی محسوب می شود.
یک پاسخ
به عنوان یک کارشناس مسائل فقهی و شخص مطلع از وضعیت قراداد های کارگذاری باید عرض کنم این مبادلات ربوی نیست و اکثر بروکرها دارای حساب های اسلامی می باشد که به اعتبار بدون سواپ در اختیار شما قرار می دهد.
اما مکنه ای که بعضی مبادلات فارکسی را غیر شرعی می کند مبادله در بروکر های مارکت میکر هستش که از نظر شرعی معامله گر در این نوع بروکر ها مالک سود کسب کرده نمی باشد و استفاده از سود حاصل هم شرعا جایز نیست. اما بروکرهای NDD این مشکل را ندارند و از نظر شرعی مبادله در این بروکر ها جایز است.
موفق و پرسود باشید