دادسرا مرجعی است که قبل از رسیدگی و صدور رای توسط دادگاه به تعقیب و تحقیق در جرم می پردازد. در واقع دادسرا است که باید تحقیقات را انجام دهد تا پرونده به دادگاه فرستاده شود.
در زمانی که پرونده در دادسرا در جریان است و تا انتهای آن تمامی تصمیماتی اتخاذی توسط بازپرس و یا دادستان.
برای مثال اگر طبق تحقیقات متوجه این امر شدند که جرم منتسب به فرد متهم است و دلایل کافی هم وجود دارد با صدور قرار جلب به دادرسی یا قرار مجرمیت پرونده را به دادگاه ارسال می کنند پس این یکی از تصمیمات دادسرا ممکن است باشد.
یکی دیگر از تصمیماتی که ممکن است توسط دادسرا صادر شود قرار توقف تحقیقات است. این قرار در قانون آیین دادرسی کیفری بیان شده است.
به این مفهوم که بازپرس با موافقت دادستان در برخی پرونده ها قرار توقف تحقیقات را صادر می کند در این فرصت قصد داریم به شرایط صدور این قرار بپردازیم.
قرار توقف تحقیقات
زمانی که جرمی در دادسرا در حال رسیدگی است دادسرا پس از رسیدگی همچنان که گفتیم بالاخره یکی از قرار هایی را که در قانون آمده را صادر می کند. یکی از این قرار های قرار توقف تحقیقات است.
وقتی این قرار صادر می شود تحقیقات و رسیدگی به پرونده متوقف می شود.
البته این توقف تحقیقات شرایط خاصی را دارد و طبق قانون آیین دادرسی کیفری بازپرس نمی تواند به این دلیل که متهم معلوم نیست، یا اینکه مخفی شده و یا اینکه دسترسی به او مشکل است قرار توقف تحقیقات را صادر کند.
در ماده ۱۰۴ قانون آیین دادرسی کیفری پس از بیان نکته قبلی مقرر می کند که:
“…در جرائم تعزیری درجه چهار، پنج، شش، هفت و هشت، هرگاه با انجام تحقیقات لازم، مرتکب جرم معلوم نشود و دو سال تمام از وقوع جرم بگذرد، با موافقت دادستان، قرار توقف تحقیقات صادر و پرونده به‌طور موقت بایگانی و مراتب در مواردی که پرونده شاکی دارد، به شاکی ابلاغ می شود. شاکی می تواند ظرف مهلت اعتراض به قرارها، به این قرار اعتراض کند. هرگاه شاکی، هویت مرتکب را به دادستان اعلام کند یا مرتکب به نحو دیگری شناخته شود، به دستور دادستان موضوع مجدداً تعقیب می شود. در مواردی که پرونده مطابق قانون به‌طور مستقیم در دادگاه مطرح شود، دادگاه رأساً، مطابق مقررات این ماده اقدام می کند.”
شرایط و نکات صدور قرار توقف تحقیقات
۱- باید در جرائمی با مجازات درجه ۴،۵،۶،۷ و یا ۸ باشد. لذا در درجه های ۱تا ۳ توقف تحقیقات نداریم.
۲- باید مرتکب جرم معلوم نباشد و دو سال هم از تاریخ وقوع جرم گذشته باشد. پس نکاتی که در این رابطه باید مد نظر داشت این است که مبدا صدور قرار ۲ سال از زمان وقوع جرم است و نه زمان شکایت. و اینکه اگر هنوز ۲ سال از تاریخ وقوع جرم نگذشته صدور چنین قراری و جاهت قانونی ندارد.
۳- این قرار نیازمند موافقت دادستان است.
۴- در صورت موافقت این قرار به شاکی ابلاغ می شود. و برای شاکی این حق وجود دارد که به رای صادره اعتراض کند. مهلت و فرصت شاکی برای اعتراض به این قرار ۱۰ روز خواهد بود.
۵- در صورت صادر شدن این قرار اگر شاکی بیاید و هویت مرتکب را اعلام کند یا اصلا مرتکب به نحوی دیگر شناخته شود دادستان به تعقیب می پردازد و قرار توقف تحقیقات را لغو می کند.
۶- این قرار ممکن است هم توسط دادسرا صادر شود و هم توسط دادگاه. در این صورت دادگاه دیگر برای صدور قرار نیازمند موافقت کسی نیست و خود راساً عمل می کند.
عدم موافقت دادستان با قرار توقف تحقیقات
در ماده ۲۷۱ اختلاف بین دادستان و بازپرس را معین کرده است:
مرجع حل اختلاف بین دادستان و بازپرس و رسیدگی به اعتراض شاکی یا متهم نسبت به قرارهای قابل اعتراض، با دادگاهی است که صلاحیت رسیدگی به آن اتهام را دارد.
چنانچه دادگاه انقلاب یا دادگاه کیفری یک در حوزه قضائی دادسرا تشکیل نشده باشد، دادگاه کیفری دو محل، صالح به رسیدگی است.
قرار توقف تحقیقات در چه جرائمی وجود دارد؟
آنچه که در ماده ۱۰۴ بیان شده است این قرار در مجازات هایی با درجه ۴ تا ۸ وجود دارد.
لذا اگر جرمی مجازات آن درجه ۱ تا ۳ باشد به علت سنگین بودن مجازات جرم نمی توان از این نهاد استفاده کرد و در هر حال باید رسیدگی ادامه یابد.
مجازات های درجه ۴ تا ۸ را می توان حبس های ۱۰ سال و زیر ۱۰ سال در نظر داشت یعنی اگر جرمی مجازات آن ۱۰ سال و به پایین باشد ممکن است مشمول توقف تحقیقات شود اما اگر بیشتر از ۱۰ سال باشد شامل این قضیه نمی شود.
قرار توقف تحقیقات در جرائم مستوجب حد
نکته ای که باید به آن اشاره کرد این است که قرار مزبور مخصوص جرائم تعزیری است آن هم در مواردی خاص لذا اگر فردی مرتکب جرم قذف شود یا اینکه یکی از جرائم حدی مثل محاربه، زنا، لواط را انجام دهد هرگز توقف تحقیقات درباره وی صادر نخواهد شد.
اعتراض شاکی به قرار توقف تحقیقات
آنچنان که در متن ماده ۱۰۴ به آن اشاره سده به شاکی حق اعتراض به این قرار داده شده است.
مهلتی که وجود دارد برای شاکی ۱۰ روز اگر وی مقیم داخل باشد و ۱ ماه اگر وی مقیم خارج از کشور باشد
.اعتراض وی در دادگاهی رسیدگی می شود که صلاحیت رسیدگی به اتهام اصلی را دارد
اگر رسیدگی به آن جرم در صلاحیت دادگاه انقلاب و یا دادگاه کیفری یک باشد و در حوزه آن دادسرا این ها وجود نداشته باشند دادگاه کیفری ۲ به این اعتراض رسیدگی می کند.
نتیجه گیری
در وقوع یک جرم ممکن است فرد مرتکب جرم، خود را مخفی کند تا به قول گفتنی آب ها از آسیاب بیفتد اما در قانون به صراحت آمده است که بازپرس نمی تواند به دلیل معین نبودن متهم، معلوم نبودن آن یا مخفی شدن وی قرار توقف تحقیقات را صادر کند.
بلکه موظف است که به تحقیقات رسیدگی کند و اگر دو سال از تاریخ وقوع جرم گذشته باشد و متهم معلوم نشود آنگاه با موافقت دادستان قرار توقف تحقیقات را صادر کند.
این قرار مخصوص مجازات های درجه ۴ تا ۸ است.
سوالات متداول
در چه شرایطی امکان توقف تحقیقات کیفری وجود دارد؟
جرم از درجه های ۴ تا ۸ تعزیری باشد.تا دو سال از وقوع جرم متهم معلوم نشود. در این باره موافقت دادستان لازم است.
در صورت صدور قرار توقف تحقیقات آیا شاکی حق اعتراض دارد؟
بله وی به ترتیبی که در بالا گفته شد حق اعتراض خواهد داشت.
در چه صورتی دادستان دوباره متهم را تعقیب میکند؟
اگر خود شاکی هویت متهم را معرفی کند یا اینکه به شکلی یا به نحوی دیگر متهم شناخته شود.