شاید در نگاه اول شاید بزرگترین بحران کشور، تحریم ها و یا وضعیت اقتصادی به نظر برسد، ولی مطابق با نظر کارشناسان، بزرگترین بحران پیش روی کشور، بحران محیط زیست است.
یکی از مواردی که در کنار زمین خواری، از بین بردن اکوسیستم و ساخت و ساز، بیشترین آسیب را به محیط زیست وارد می سازد، شکار بی رویه و غیر مجاز حیوانات است.
در رابطه با این موضوع نیز البته قانون دست به کار شده و راجع به شکار غیر مجاز قوانین وضع کرده و به موجب این قوانین، شکار غیر مجاز حیوانات جرم انگاری شده است و مجازات دارد.
شکار غیر مجاز حیوانات و قانون مجازات اسلامی
مطابق با اصل چهلم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، هیـچکس نمیتواند اِعمال حق خود را وسیله ضرر به غیر و یا تجاوز به منافع عمومی قرار دهد.
در همین راستا قانون مجازات اسلامی مقرر کرده است که هر کس به عمد و بدون ضرورت حیوان حلال گوشت متعلق به دیگری یا حیواناتی که شکار آنها توسط دولت ممنوع اعلام شده است را بکشد یا مسموم یا تلف یا ناقص کند به حبس از نود و یک روز تا شش ماه یا جزای نقدی از یک میلیون و پانصد هزار ریال تا سه میلیون ریال محکوم خواهد شد.
و همچنین در ماده ای دیگر مقرر کرده است که هر کس بر خلاف مقررات و بدون مجوز قانونی اقدام به شکار یا صید حیوانات و جانوران وحشی حفاظت شده نماید به حبس از سه ماه تا سه سال و یا جزای نقدی از یک و نیم میلیون ریال تا هجده میلیون ریال محکوم خواهد شد. راجع به اینکه چه مواردی توسط دولت ممنوع اعلام شده در ادامه صحبت خواهد شد.
معمولا در مناطقی مانند حیات وحش حفاظت شده که حیوانات مورد محافظت قانون هستند، هرگونه شکار، غیر قانونی محسوب میشود. در حقیقت، قانون این موارد را وضع می نماید تا جمعیت پایدار گونه های کمیاب حفظ شود. این موارد به موجب قانون راجع به صید وضع شده است.
قانون راجع به شکار حیوانات
قانون راجع به شکار که مصوب سال ۱۳۶۸ توسط شورای عالی حفاظت است، انواع گونههای جانوران را تعیین و کرده است.
مطابق با این قانون بعضی از این مجازات ها به شرح زیر است:
چنانچه فردی مبادرت به شکار و صید جانوران وحشی عادی بدون پروانه، شکار و صید بیش از میزان مندرج در پروانه یا خلاف مقررات و خارج از محلهای مندرج در پروانه، حمل، عرضه، فروش و صدور جانوران وحشی بدون کسب پروانه یا مجوز از سازمان حفاظت محیط زیست کند، به جزای نقدی از یکصد هزار تا یک میلیون ریال یا حبس از یک تا ۶ ماه محکوم میشود.
اگر فردی شکار غیرمجاز در قرقهای اختصاصی و همچنین مبادرت به تخریب چشمهها و آبشخور حیوانات در مناطق حفاظتشده و پناهگاههای حیات وحش و اقدام به صدور و ورود حیوانات وحشی به صورت غیرمجاز نماید، به جزای نقدی از یک میلیون و ۵۰۰ هزار تا ۳ میلیون ریال یا حبس از ۹۱ روز تا ۶ ماه محکوم میشود.
چنانچه فردی مرتکب شکار و صید جانوران وحشی حمایت شده بدون داشتن پروانه ویژه، شکار و صید در مناطق حفاظت شده و پناهگاه های حیات وحش بدون دریافت پروانه ویژه و صید غیرمجاز در رودخانههای حفاظت شده، از بین بردن رستنیها و تخریب در پارکهای ملی و آثار طبیعی ملی و هرگونه تجاوز و فعالیت غیرمجاز در اینگونه مناطق شود، به مجازات حبس از ۳ ماه تا ۳ سال یا به جزای نقدی از یک میلیون و ۵۰۰ هزار تا ۱۸ میلیون ریال محکوم میشود.
چنانچه فردی مرتکب شکار جانوران وحشی کمیاب و در معرض خطر انقراض از قبیل جبیر، گورخر، گوزن زرد ایرانی، یوزپلنگ، تمساح (کروکودیل)، هوبره و میش مرغ، شکار در پارک های ملی، شکار، صید یا کشتار جانوران وحشی با استفاده از سموم و مواد و امثال آن شود، به مجازات حبس از ۹۱ روز تا ۳ سال یا جزای نقدی از یک میلیون و ۸۰۰ هزار تا ۲۰ میلیون ریال محکوم میشود. در صورت تکرار نیز به هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
قطعا به نظر میرسد که جزای نقدی تعیین شده کافی نیست و از بازدارندگی کافی برخوردار نیست، منتها باید وجه داشت که مجازات اصلی در این جرایم میتواند حبس باشد.
خرید فروش شکارهای غیرمجاز
مطابق با قانون راجع به شکار خرید و فروش حاصل شکار های غیر مجاز نیز بدون پروانه مربوط، ممنوع است. خرید و فروش، تکثیر و پرورش و صدور و ورود حیوانات وحشی و اجزای آنها که غیربومی ایران بوده از خارج به کشور وارد شده و یا از قبل در کشور تکثیر و پرورش یافتهاند با کسب پروانه و یا اجازه از سازمان مجاز میباشد.
ورود و صدور آن دسته از جانوران وحشی و اجزای آنها که در فهرست کنوانسیون تجارت بینالمللی گونههای در معرض خطر انقراض ثبت شدهاند با رعایت مقررات کنوانسیون مذکور صورت میگیرد سازمان میتواند گونههایی که برخلاف مقررات کنوانسیون به کشور وارد شدهاند ضبط و درصورت لزوم با هزینه واردکننده به کشور مبدأ عودت دهد.
پروانه شکار
شورای عالی حفاظت میتواند در موارد زیر بر حسب مورد پروانه و یا اجازه رایگان صادر نماید:
- جمعآوری نمونههای جانوران وحشی بهمنظور انجام تحقیقات و مطالعات علمی و آموزشی و یا انجام فعالیتهایمورد نیاز موزه تاریخ طبیعی و نمایشگاههای تندیسآرایی.
- فع آن دسته از جانوران وحشی که به مزارع و باغها آسیب میرسانند.
- صید برخی از گونههای آبزیان توسط ساکنان مناطق محروم درمواردیکه سازمان صدور پروانه رایگان را در آن مناطق ضروری بداند.
- تقدیر از کسانی که به تشخیص رییس سازمان خدمات مؤثری در مورد حفاظت از حیات وحش و حمایت از اهداف سازمان به عمل آوردهاند.
وظایف و اختیاراتی که در این قانون برای سازمان حفاظت محیط زیست منظور شده منافی با اختیارات و وظایف شرکت سهامی شیلات ایران نمی باشد.
نتیجه گیری
قوانین راجع به شکار به مانند دیگر قوانین، همواره مفید و کارآمد است اما مشکل اصلی در اجرای آن است که متأسفانه شاهد اجرای ناقص یا نادرست این قانون هستیم. با اطلاع از این قانون می توان در زمینه حمایت از محیط زیست اقدامات مفیدی انجام داد.
سوالات رایج
- آیا شکار تفریحی هم جرم است؟
اگر مربوط به موارد ذکر شده در قانون باشد بله جرم است.
- آیا داشتن اسلحه شکاری مجاز است؟
داشتن اسلحه شکاری منوط به داشتن پروانه معتبر میباشد و بدون پروانه مجاز نیست.
- آیا صید ماهی نیز شکار محسوب میشود؟
بله صید ماهی نیز نوعی شکار است اما معمولا ماهی گیر تفریحی جزو شکار محسوب نمیشود.