مقایسه قانون اساسی ایران و ترکیه

شما می‌توانید با به اشتراک گذاشتن دیدگاه و تجربیات خود در انتهای مقاله به گفتمان آنلاین با کارشناسان وینداد و دیگر کاربران بپردازید.

آنچه در این مقاله می آموزیم

قانون اساسی در کشور های مختلف معمولا بالاترین قانون یک کشوراست که در بسیاری از موارد راهنمایی برای تنظیم قوانین دیگر است. قانون اساسی تعریف کننده اصول سیاسی، ساختار، سلسله مراتب، جایگاه، و حدود قدرت دولت یک کشور، و تعیین و تضمین کننده حقوق شهروندان کشور است. در حقیقت هیچ قانونی نباید با قانون اساسی مغایرت داشته باشد.

به عبارت دیگر، قانون اساسی قانون تعیین کننده نظام و حکومت است. ترکیه یکی از کشور های همسایه ایران است که در بسیاری از زمینه ها با ایران فعالیت مشترک دارد. این زمینه ها از جمله تجارت، صنعت، گردشگری و غیره میباشد. مطالعه و مقایسه قانون اساسی ترکیه و ایران میتواند در بسیاری از موضوعات مفید واقع شود.

ویژگی های قانون اساسی ایران

روایت هایی وجود دارد که اندیشه تنظیم قانون اساسی ایران در نیمه دوم سال ۱۹۷۹ وجود داشته و پیش نویس اولیه آن در پاریس توسط امام خمینی نوشته شده است، پس از آن بارها در ایران مورد بررسی قرار گرفته است. پیش نویس قانون اساسی توسط دولت موقت مهدی بازرگان منتشر شد، بر اساس قانون اساسی ۱۹۵۸ جمهوری پنجم فرانسه الگوبرداری شده بود.

سپس در یک نشست مشترک بین اعضای دولت موقت و شورای عالی انقلاب با حضور امام خمینی در قم، مقرر شد که نیازی به تأسیس مؤسسات مجمع نباشد و آنها آن را رد کردند. همچنین پس از آن ، مقرر شده است که مجلس خبرگان تأسیس شود.مقایسه قانون اساسی ایران و ترکیه

جمهوری اسلامی در قانون اساسی

یکی از ویژگی های قانون اساسی ایران این است که نظام تعیین شده برای ایران توسط این قانون جمهوری است. جمهوری نوعی رژیم است که در آن رئیس کشور و بطور کلی همه مسئولین باید بطور مستقیم یا غیرمستقیم توسط مردم انتخاب شوند.

در حقیقت، نظام جمهوری خلاف اشرافیت است. همچنین نظامی است که تحت عنوان حکومت الهی شکل گرفته است. اصل دوم قانون اساسی ایران میگوید:

“جمهوری اسلامی، نظامی است بر پایه ایمان به:

  1.  خدای یکتا (لااله الاالله) و اختصاص حاکمیت و تشریع به او و لزوم تسلیم در برابر امر او.
  2.  وحی الهی و نقش بنیادی آن در بیان قوانین.
  3.  معاد و نقش سازنده آن در سیر تکاملی انسان به سوی خدا.
  4.  عدل خدا در خلقت و تشریع.
  5.  امامت و رهبری مستمر و نقش اساسی آن در تداوم انقلاب اسلام.
  6.  کرامت و ارزش والای انسان و آزادی توام با مسئولیت او در برابر خدا که از راه.

اجتهاد مستمر فقهای جامع ‌الشرایط بر اساس کتاب و سنت معصومین (سلام‌الله‌علیهم اجمعین)، استفاده از علوم و فنون و تجارب پیشرفته بشری و تلاش در پیشبرد آنها، نفی هرگونه ستمگری، ستم کشی، سلطه‌گری و سلطه‌پذیری، قسط و عدل و استقلال سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و همبستگی ملی را تأمین می‌کند”.مقایسه قانون اساسی ایران و ترکیه

ولایت فقیه در قانون اساسی ایران

یکی دیگر از ویژگی های قانون اساسی ایران پرداختن به مبحث ولایت فقیه است. در حقیقت به رسمیت شناختن مقام ولایت فقیه در قانون اساسی از ویژگی هایی است که قانون اساسی ایران را از دیگر کشور ها متمایز میکند.


بیشتر بخوانید: فرق میان قانون اساسی و حقوق اساسی


اصل های ۵ و ۵۷ در قانون اساسی ایران به این موضوع پرداخته است. ” اصل پنجم – در زمان غیبت حضرت ولی‌عصر «عجل‌الله تعالی فرجه الشریف» در جمهوری اسلامی ایران ولایت امر و امامت امت بر عهده فقیه عادل و باتقوا، آگاه به زمان، شجاع، مدیر و مدبر است که طبق اصل یکصد و هفتم عهده‌دار آن میشود.”

“اصل پنجاه و هفتم – قوای حاکم در جمهوری اسلامی ایران عبارتند از: قوه مقننه، قوه مجریه و قوه قضاییه که زیر نظر ولایت مطلقه امر و امامت امت بر طبق اصول آینده این قانون اعمال می‌‌شوند.”

ویژگی های قانون اساسی ترکیه

نظام سیاسی کشور ترکیه تا سال ۱۹۴۰ به صورت تک‌حزبی توسط حزب جمهوری خواه که توسط آتاترک بنیانگذاری شده بود، اداره می‌شد.

از دهه ۴۰ حزب دموکرات هم توانست در صحنه سیاست حضور موثر پیدا کند و توانست در انتخابات مجلس در سال ۱۹۵۰ اکثریت مجلس را از آن خود کند و تا زمان کودتای ارتش توانست اداره کشور را در دست داشته باشد؛ اما کودتای ۱۹۶۰ زمام امور را از اراده ملی جدا کرد و کمیته ملی تشکیل شده توسط ژنرال‌های ارتش، جانشین دولت و مجلس شد.

این کمیته اقدام به تدوین پیش‌نویس قانون اساسی نمود و پس از برگزاری همه پرسی و پذیرش مردم به عنوان قانون اساسی ۱۹۶۰ انتخاب شد.مقایسه قانون اساسی ایران و ترکیه

از ویژگی‌های قانون اساسی ترکیه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

  • اختیارات ویژه ارتش در اداره سیاسی کشور
  • ایجاد سیستم دو مجلسی (مجلس ملی و مجلس سنا به مانند امریکا)
  • تشکیل دادگاه قانون اساسی که یازده عضو آن به صورت همیشگی تا زمان بازنشستگی از طرف رئیس‌جمهور برگزیده می‌شوند

پیش نویس قانون اساسی جدید ترکیه هم اکنون در مجلس آن کشور در حال بررسی است از ویژگی‌های این پیش‌نویس جدید قانون اساسی ترکیه، محدود نمودن اختیارات ارتش در اداره کشور و حذف اختیارات فوق‌العاده آنها، محدود کردن اختیارات دادگاه‌های نظامی و افزایش اختیارات دادگاه‌های عمومی و انتخابی بودن مستقیم رئیسی جمهور از طرف مردم میباشد.

اصول مشترک قانون اساسی ایران و ترکیه

با وجود برخی اصول متمایزکننده در قانون اساسی کشور ما و برخی اصول متمایز کننده در قانون اساسی کشور ترکیه، برخی قواعد نیز اما بین قانون اساسی ما و قوانین اساسی سایر کشورها از جمله ترکیه مشترک است.

به عنوان مثال اصل تفکیک قوا به این معنا که هر سه قوه مجریه، مقننه و قضاییه باید در یک کشور به صورت جداگانه و مستقل عمل کنند و هیچ قوه ای نمیتواند به صورت دستوری در کار دیگر قوا دخالت کند، میان ایران و ترکیه مشترک است.

مقالات دیگر

با ما در ارتباط باشید