مهریه های غیر متعارف و شرایط حقوقی متعارف بودن مهریه

مهر یا صداق (کابین) مالی است که زن بر اثر ازدواج مالک آن شده (ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی) و مرد ملزم به دادن آن به زن می باشد. به تعبیر دیگر مهر، هدیه ایست که شوهر به به همسر خود می دهد. مهریه در زمره حقوق مالی زن در ازدواج می باشد که به مجرد وقوع نکاح وفق ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی، مالک آن می شود.
قرارداد زوجین راجع به مهر یک قرارداد مالی تبعی است که جدا از اصل نکاح ولی تابع آن است بنابراین باید مانند تمام قرارداد های مالی، شرایط اساسی صحت موضوع معاملات را دارا باشد.
این شرایط عبارت اند از: مالیت داشتن، قابل ملک بودن به وسیله زن، موجود بودن در زمان عقد، در مالکیت شوهر بودن، معلوم و معین بودن، منفعت عقلایی مشروع داشتن و مقدور التسلیم بودن.

لذا هرگونه مهریه ای که طرفین تعیین می نمایند باید دارای شرایط بالا باشد. از همین رو قرار دادن مهریه های غیر متعارف از جمله بال مگس، اعضای بدن و … به لحاظ دارا نبودن شرایط صحت مهریه دارای اثر حقوقی نمی باشند.
در ادامه به طور دقیق تر هرکدام از شرایط درستی مهریه را توضیح داده و با تطبیق این شرایط با مهریه های غیرمتعارف ثابت می کنیم که چرا اینگونه مهریه ها دارای اثر حقوقی و قابل مطالبه نمی باشند.

شرایط صحت موضوع مهریه وفق قانون

همانطور که پیشتر اشاره شد مهریه یک قرارداد مالی جدای از عقد نکاح ولی تابع آن می باشد پس می بایست مانند تمامی قرارداد های مالی واجد شرایط اساسی صحت قرارداد از جمله شرایط مربوط به موضوع معامله باشد.
این شرایط در خصوص مهریه به قرار زیر می باشند:

مهریه باید مالیت داشته باشد ( ماده۱۰۷۸ قانون مدنی): منظور از مالیت داشتن این است که دارای ارزش اقتصادی و قابل داد و ستد باشد. به عبارت دیگر دارای ارزش اقتصادی باشد و از نظر عقلی دارای منفعت باشد. یعنی موضوع مهریه میبایست در بازار ارزش داد و ستد داشته باشد و قابل تبدیل شدن به پول باشد که در اصطلاح حقوقی گفته می شود مال مورد معامله باید مالیت داشته باشد و یا قابل تبدیل به پول باشد. از این رو قرار دادن مهریه هایی مانند چند شاخه گل رز از این جهت که قابل تقویم و تبدیل به پول می باشد، صحیح و قانونی است. البته در این خصوص اختلاف هست از این جهت که بعضی از اشیا در عرف ارزش مالی ندارند اما بعضی از افراد حاضرند بابت آن بهای زیادی بپردازند مانند عکس های خانوادگی که ارزش اقتصادی ندارند ولی ممکن است یکی از اعضای خانواده بابت آن پول بپردازد .بنابر توضیحات گفته شده یکی از دلایلی که قرار دادن مهریه هایی مانند یک کیلو بال مگس، دارای اثر حقوقی و قابل مطالبه نمی باشد این است که به لحاظ عرفی، دارای ارزش اقتصادی و قابل داد و ستد نمی باشد و به بیان دیگر، خرید و فروش آن در عرف جامعه معمول و رایج نمی باشد و کسی حاضر نیست بابت دریافت آن پول پرداخت کند.

مهریه باید به وسیله زن قابل تملک باشد: از این رو اموال و مشترکات عمومی و نیز اموال موقوفه را نمی توان به عنوان مهریه قرار داد. برای مثال کسی نمی تواند یک جاده، خیابان ، موزه، پارک و… را به عنوان مهریه قرار دهد.

هرگاه مهریه عین معین باشد باید در زمان عقد موجود باشد: چنانچه معلوم شود در زمان عقد موجود نبوده است، تعیین مهریه باطل می باشد و مثل یا قیمت آن به زن باید پرداخت شود. ( ماده۳۶۱ و ۱۱۰۰قانون مدنی)

نکته) منظور از مهریه عین معین، اموال معین از قبیل اتومبیل، باغ، منزل یا زمین معینی می باشد . در مقابل مهریه عین معین، مهریه کلی قرار دارد و مقصود از آن اموالی است که معین و قابل اشاره نمی باشند برای مثال ۱۱۰ سکه بهار آزادی.از این رو چنانچه افراد قصد دارند برای مثال چند دانگ از منزل مسکونی مشخصی را به عنوان مهریه قرار دهند میبایست در زمان عقد، ساخته و موجود باشد به نحوی که مختصات و سند آن قابل رویت و درج در سند نکاح باشد.

مال موضوع مهریه باید در ملکیت شوهر باشد: به بیان دیگر متعلق به مرد باشد. البته قرار دادن اموال متعلق به دیگری ( برای مثال اموال متعلق به پدر مرد)، در صورتی که با اذن مالک باشد صحیح است. در غیر اینصورت شوهر باید مثل یا قیمت آن را پرداخت نماید. (ماده ۱۱۰۰ قانون مدنی)

بیشتر مطالعه کنید: بخشش مهریه چیست

مهریه باید بین طرفین معلوم باشد: تا حدی که قابلیت تعیین مقدار و جنس و وصف داشته باشد. برای مثال در خصوص منزل مسکونی بتوان مختصات و مشخصات تقریبی آن را تعیین نمود.

 مهریه باید دارای نفع عقلانی و شرعی باشد: ( ماده ۲۱۵ و ۳۴۸ قانون مدنی). از این رو قرار دادن مهریه هایی مانند مواد دست و پا، قلب و یا سایر اعضاء بدن، از این جهت که دارای منفعت عقلانی و شرعی نمی باشد، صحیح نیست. به بیان دیگر مهریه باید به گونه ای باشد که عقلاء جامعه و شرع و قانون، آن را دارای منفعت و صحیح بدانند.
مثال دیگر در این خصوص قرار دادن مشروبات الکلی و یا مواد مخدر به عنوان مهریه می باشد. که به دلیل غیر قانونی و خلاف شرع بودن معامله آن ها در کشور ما، قرار دادنشان به عنوان مهریه، صحیح نمی باشد.
همچنین قرار دادن چند کیلو بال مگس را از این حیث نیز می توان غیر قانونی دانست.

مهریه باید توسط شوهر قابل انتقال و تسلیم باشد: در غیر اینصورت تعیین مهریه درست نخواهد بود مگر اینکه خود زن قادر باشد مهریه را به دست آورد.

ضمانت اجرای مهریه غیر متعارف

فقدان یکی از شرایط صحت مهریه موجب بطلان مهر است اما خللی به عقد نکاح وارد نمی کند.

•  مالی که شوهر باید به عنوان مهریه به زن بدهد چنانچه معلوم نباشد یا مالیت نداشته باشد، زن مستحق مهرالمثل است یعنی مهریه ای که بر حسب وضع شخصی، خانوادگی و اجتماعی زن و با توجه به امثال او تعیین می شود.
• چنانچه مهریه مال متعلق به غیر باشد و مالک، اجازه آن را ندهد زن در صورتی که مال مثلی باشد، مستحق مثل آن و در صورتی که قیمی باشد مستحق قیمت آن خواهد بود.
• چنانچه شوهر قادر به تسلیم مهریه و انتقال ان به زن نباشد، باید مثل یا قیمت آن را به زن پرداخت نماید.