با توجه با اینکه درخواست اعسار و اثبات آن با شرایط مانع از پرداخت هزینه دادرسی در دعوا میشود و بر اساس مستندات قانون آیین دادرسی مدنی که در مواد ۵۰۴ و ۵۰۶ و ۵۱۳ قانون گذار اعلام میکند:
ماده۵۱۳- پس از اثبات اعسار، معسر میتواند از مزایای زیر استفاده نماید:
[quote]
- معافیت موقت از تأدیه تمام یا قسمتی از هزینه دادرسی در مورد دعوایی که برای معافیت از هزینه آن ادعای اعسار شده است.
- حق داشتن وکیل معاضدتی و معافیت موقت از پرداخت حقالوکاله.
[/quote]
ماده ۵۰۴ معسر از هزینه دادرسی کسی است که به واسطه عدم کفایت دارایی یا عدم دسترسی به مال خود به طور موقت قادر به تأدیه آن نیست.
[quote]
- نکته۱- در مالی یا غیرمالی بودن دعوای اعسار اختلاف است:
- منتها مطابق ماده ۱۴قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی هر دو نوع دعوای اعسار، «غیرمالی» هستند.
- نکته۲- اعسار به معنای عدم تمکن مالی است و همانگونه که از معنای آن میتوان دریافت، دعوای اعسار، هزینه دادرسی ندارد.
- نکته۳- اعسار قائم به شخص است و به وراث و قائم مقامان فرد منتقل نمیشود.
- نکته۴- آراء صادره درخصوص اعسار قابل تجدیدنظر است اما قابل فرجام نیست.
- نکته۵- آراء صادره درخصوص اعسار همیشه حضوری تلقی و بنابراین واخواهی در مورد آنها منتفی است.
[/quote]
ماده۵۰۵- ادعای اعسار از پرداخت هزینه دادرسی ضمن درخواست نخستین یا تجدیدنظر یا فرجام مطرح خواهد شد. طرح این ادعا به موجب دادخواست جداگانه نیز ممکن است. اظهارنظر در مورد اعسار از هزینه تجدیدنظر خواهی و یا فرجامخواهی با دادگاهی میباشد که رأی مورد درخواست تجدیدنظر و یا فرجام را صادر نموده است.
[quote]
- نکته۱- اعسار نهادی موقتی است و ممکن است کلی یا جزیی باشد.
- نکته۲- ادعای اعسار از هزینه دادرسی در دو حالت ممکن است مطرح شود: ضمن دادخواست و یا با دادخواست جداگانه.
- نکته۳- رأی مربوط به اعسار، اعتبار امر مختومه ندارد و ممکن است بعد از رد اعسار شخصی دوباره او اقامه دعوای اعسار نماید.
[/quote]
آیا همراه با وکیل میتوان دعوای اعسار در خواست کرد؟
مرجع صادرکننده: شعبه ۶۱ دادگاه تجدیدنظر استان تهران
مستندات: مواد ۵۰۴، ۵۰۶ و ۵۱۳ قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی
رأی دادگاه بدوی
در خصوص دعوی خانم (ع.ب.) با وکالت آقای (ع.ج.) به طرفیت آقای (ق.م.) با وکالت خانم (ن.ب.) و آقای (ح.ص.) به خواسته صدور حکم اعسار از پرداخت هزینه دادرسی مرحله تجدیدنظرخواهی. نظر به اینکه خواهان دارای وکیل میباشد و داشتن وکیل حکایت از تمکن مالی فردی که دارای وکیل میباشد دارد، از این رو دادگاه دعوی خواهان را غیرثابت تشخیص و مستنداً به مواد ۵۰۴ و ۵۰۵ قانون آیین دادرسی مدنی حکم به رد اعسار خواهان صادر و اعلام مینماید. رأی صادره حضوری ظرف ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ قابل تجدیدنظر میباشد.
رأی دادگاه تجدیدنظر
تجدیدنظرخواهی خانم (ع.ب.) در برابر آقای (ق.م.) با وکالت بعدی خانم (ن.ب.) از دادنامه شماره ۲۰۰ مورخ ۸/۳/۹۱ شعبه محترم ۱۸۹ محاکم عمومی حقوقی تهران به نظر وارد و موجه میباشد؛ زیرا اولاً: دلیل اثباتی ناتوانی در تأدیه هزینه دادرسی در مرحله تجدیدنظر از سوی مدعی اعسار شهادت شهود و مدرک استشهادیه محلی اعلام گردیده که در مرحله نخستین مورد بررسی و رسیدگی قرار نگرفته است؛ ثانیاً: هرچند دخالت وکیل به اعتبار حقالوکاله مربوطه شائبه مکنت نسبی مدعی اعسار را تداعی که البته دادگاه محترم بدوی با تکیه بر این موضوع حکم به رد اعسار صادر فرمودهاند؛ لیکن در مانحنفیه بهرغم هزینه اندک دادرسی به نظر میرسد در ارتباط با مدعی اعسار که فاقد هیچ نوع درآمدی بوده و یا لااقل دلیلی بر دارایی او اقامه نشده است مقررات حاکم بر مقوله اعسار حاکم و خصوصاً آنکه معافیت کنونی او هم مقطعی و زمینه استیفا آن در آتیه محقق خواهد بود؛ بنابراین با عنایت به گواهی مسجلین ذیل استشهادیه ابرازی مدعی اعسار (تجدیدنظرخواه) که مؤید عدم تمکن مالی نامبرده میباشد، لاجرم دادگاه بدواً دادنامه تجدیدنظرخواسته را در راستای مدلول ماده ۳۵۸ از قانون آیین دادرسی نقض و سپس به استناد مواد ۵۰۴، ۵۰۶ و ۵۱۳ همان قانون حکم بر معافیت موقت خواهان اعسار از تأدیه هزینه دادرسی در مرحله تجدیدنظر صادر و اعلام مینماید. رأی صادره قطعی است.
سابقه تجاری موجب رد دادخواست اعسار نیست.
مرجع صادرکننده: شعبه ۴ هیئت عمومی دیوانعالی کشور
اگر دعوی اعسار راجع به هزینه دادرسی باشد چون هزینه دادرسی دین سابق محسوب نمیشود. در صورتی که مدعی در زمان تقدیم دادخواست اعسار تاجر نباشد سابقه تجارت او و مربوط بدون به عمل تجاری موجب رد دادخواست اعسار نخواهد بود.
اعمال ماده ۲۷ قانون اعسار در موارد رد دادخواست اعسار است.
مرجع صادرکننده: شعبه ۴ دیوانعالی کشور
بر طبق قسمت (ب) ماده ۲۷ قانون اعسار صدور حکم به دو برابر هزینه دادرسی ناظر به موردی است که حکم به رد اعسار مدعی صادر شود و شامل موردی که دادخواست او ابطال گردد نخواهد بود.
مورد اعمال ماده ۷۰۷ قانون آیین دادرسی مدنی.
مرجع صادرکننده: شعبه ۴ دیوانعالی کشور
ماده ۷۰۷ قانون آئین دادرسی مدنی راجع به پرداخت دو برابر هزینه دادرسی مربوط به موردی است که حکم به رد اعسار مدعی داده شود و شامل موردی که دادخواست اعسار از لحاظ تاجر بودن مدعی پذیرفته نشود و نخواهد بود.
پرسش:
الف) پس از رد دعوای اعسار نسبت به پرداخت هزینه دادرسی، اگر خواهان خواستار رسیدگی به دعوای اصلی باشد آیا باید دو برابر هزینه دادرسی را بپردازد؟
ب) آیا رسیدگی به دعوای اعسار مستلزم پرداخت هزینه دادرسی است؟
ج) در صورت صدور قرار رد دادخواست دفتری به استناد ماده ۵۶ قانون آیین دادرسی مدنی آیا الصاق رونوشت این قرار به دیوار ضرورت دارد؟ این قرار قابل اعتراض است؟ در صورت تمایل اعتراض بودن مهلت اعتراض چقدر است و از چه زمانی شروع میشود؟
با توجه به مقررات قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی، در باب اعسار از هزینه دادرسی و مستفاد از آن این است که
اولاً: در صورت رد دعوای اعسار از هزینه دادرسی، ادامه جریان دعوا منوط به ابطال تمبر هزینه دادرسی معادل هزینه دادرسی آن از مرحله رسیدگی خواهد بود.
ثانیاً: عقلاً و منطقاً، دعوای اعسار مستلزم پرداخت هزینه دادرسی نخواهد بود.
ثالثاً: در ماده ۵۶ قانون فوقالذکر تکلیفی بر ابلاغ قرار و قابل اعتراض بودن آن پیشبینی نشده و از نحوه وضع ماده مزبور استنباط میشود که قرار رد صادره در این زمینه قطعی است.