پرسش: آیا صدور چک بدون تاریخ، دارای خصیصه کیفری است یا خیر؟ درصورتی‌که پاسخ مثبت است مستند همکاران از مواد قانون اصلاحی صدور چک مصوب ۱۳۷۲ کدام است؟
نظر اکثریت
در مورد قسمت اول سؤال، وجود خصیصۀ کیفری در صدور چک فاقد تاریخ محرز است و مورد اتفاق نظر هست؛ لکن در استدلال و استناد قضیه نظر به اینکه قانون‌گذار در قانون مصوب ۱۳۷۲ نظر بر حذف این صورت از موارد احصاء شده در مادۀ ۱۳ نداشته است و موارد مزبور جنبۀ تمثیلی (و نه حصری) دارد؛ فلذا صدور چک بدون تاریخ مشمول در مادۀ ۱۳ هست.
نظر اقلیت
نظر اول: این‌گونه چک‌ها از زمره چک‌های سفید امضا محسوب می‌شود و مستند تعقیب و مجازات کیفری صادرکننده چک فاقد تاریخ ماده ۱۳ قانون اصلاح موادی از قانون صدور چک هست.
نظر دوم: چک سفید امضا چکی است که به شکل سفید، امضا شده است؛ یعنی هیچ چیزی جز امضا بر روی آن وجود ندارد؛ بنابراین چکی را که مندرجات آن پرشده، ولی فاقد تاریخ است، نمی‌توان چک سفید امضا محسوب نمود. مضافاً با توجه به مادۀ ۱۲ قانون صدور چک مصوب ۱۳۵۵ که هر دو مورد (۱. چک سفید امضا ۲. چک بدون تاریخ) را جداگانه احصا نموده است، حکایت از تفاوت ماهوی این دو مورد دارد.
سابقه قانون‌گذاری در این مورد عقیدۀ فوق را تأیید و ۳٫ ابرام مینماید؛ فلذا موارد مذکور در مادۀ ۱۳ کاملاً حصری بوده و صدور چک بدون تاریخ مصادیق آن نخواهد بود. در عین حال با توجه به اهتمامی که قانون‌گذار در قانون مصوب ۱۳۷۲ به بازگشت اعتبار و ویژگی‌های ماهوی اسناد تجاری دارد و در این رهگذر، حتی در مواردی که قصور در رعایت مقررات شکلی تنظیم چک به عمل آمده باشد اگر چه آن را از تعریف مندرج در ماده ۳۱۱ قانون تجارت خارج نموده است لکن (به‌موجب مادۀ ۱۳) متصف به خصیصۀ کیفری و قابل‌تعقیب دانسته است؛ بنابراین این‌گونه چک‌ها را در صورت پرداخت نشدن وجه آن‌ها، مانند هر چک پرداخت نشدنی باید، مشمول ماده سوم قانون صدور چک دانست.
منشأ سکوت قانونی در مورد وضعیت چک فاقد تاریخ.
گرچه ماده ۳۱۱ قانون تجارت تصریح دارد که باید تاریخ صدور چک در آن قید گردد. امّا با توجه به اینکه مادۀ ۱۳ قانون صدور چک، صدور چک سفید امضا و وعده‌دار و… را جرم و در خور مجازات دانسته، در خصوص چک بدون تاریخ نیز باید معتقد بود که صادرکننده، انتخاب تاریخ وصول چک و تحریر آن را بر روی برگ چک که الزاماً تاریخ واقعی صدور نیست به عهده دارنده آن گذاشته است و با این وصف می‌توان چک بدون تاریخ را در حکم چک وعده‌دار دانست. از طرفی درحالی‌که مادۀ ۱۳ قانون صدور چک – چک سفید امضا را که فاقد تاریخ، مبلغ و نام گیرنده است، جرم و قابل مجازات دانسته، به طریق اولی چک بدون تاریخ که فاقد یکی از این شرایط است قابل مجازات خواهد بود، نتیجه آنکه صادرکننده چک بدون تاریخ ظاهراً مشمول مقررات ماده ۱۳ قانون صدور چک هست.
دستکاری چک بدون تاریخ
جعل و تزویر طبق ماده ۵۲۳ قانون مجازات ساختن نوشته یا ساختن مُهر یا امضای اشخاص رسمی یا غیررسمی و خراشیدن یا تراشیدن یا قلم بردن یا الحاق یا محو یا اثبات یا سیاه کردن یا تقدیم یا تأخیر تاریخ سند نسبت به تاریخ حقیقی یا الصاق نوشته ای به نوشته دیگر می باشد.
حال سوال اینجاست که دارنده چک بدون تاریخی که به بانک مراجعه میکند و با توجه به اینکه چک تاریخ ندارد امکان تعقیب کیفری برای او وجود ندارد و دارنده تاریخ مراجعه به بانک را روی چک درج مینماید این عمل جعل محسوب میگردد یا خیر؟
طبق نظر اداره کل حقوقی هنگامی که شخصی چک سفید و بدون تاریخی را به کسی میدهد(منظور از سفید بودن چک، بدون امضا بودن نیست زیرا چک بدون امضا اعتبار ندارد) اختیار تکمیل آن را به دارنده داده است تا هر وقت خواست تاریخ در آن درج نماید وبه بانک مراجعه نماید پس این عمل به هیچ عنوان جعل نمی باشد.
