سگ در دین اسلام موجودی نجس (نجس العین) است. به گونه‌ای که دست زدن یا لمس بدن آن یا هرگونه ارتباط نزدیک با این حیوان ممنوع شده است. این در صورتی است که امروزه تمایل به داشتن سگ به عنوان حیوان خانگی در اکثر کشورهای اسلامی مانند ایران افزایش یافته است.
سگ از زیر گونه‌ی اهلی گرگ‌ها و پستانداری از خانواده سگ سانان میباشد. سگ اولین حیوانی است که توسط انسان‌ها اهلی شد.
سگ‌ها از متنوع‌ترین حیوانات روی کره‌ی زمین اند که نتیجه‌ی چندین هزار سال مداخله‌ی انسان در روند زادوولد این جانور است.
در این نوشتار می‌خواهیم به بررسی قوانین موجود برای نگهداری سگ در خانه و مجازات عدم رعایت قوانین بپردازیم.
دسترسی آسان به مطلب
نگهداری حیوانات بخصوص سگ در آپارتمان
طبق مادهی ۳ آیین نامه‌ی اجرایی قانون تملک آپارتمان‌ها:
«قسمت هایی از ساختمان و اراضی و متعلقات آن‌ها که به طور مستقیم و یا غیر مستقیم مورد استفاده تمام شرکا می باشد، قسمت‌های مشترک محسوب می گردد و نمی توان حق انحصاری بر آن‌ها قائل شد».
همچنین در تبصره‌ی مادهی ۳ آیین نامه‌ی اجرایی قانون تملک آپارتمان‌ها:
«گذاردن میز و صندلی و هر نوع اشیای دیگر و همچنین نگهداری حیوانات در قسمت‌های مشترک ممنوع است. قسمت های مشترک در ملکیت مشاع تمام شرکای ملک است، هرچند که در قسمت‌های اختصاصی واقع شده باشد و یا از آن قسمت ها عبور نماید».
با توجه به این مادهی قانونی، مشخص است که نگهداری حیوانات خانگی مانند سگ، گربه، مرغ و… در نقاط مشترک برای ساکنان آپارتمان ممنوع است و در صورت تخطی هر یک از ساکنان، باقی همسایگان از حق شکایت برخوردار هستند.
مراد از نقاط مشترک و مشاع آپارتمان:
- راه پله ها.
- پشت بام.
- راهرو.
- پارکینگ و…
میباشد که مورد استفاده‌ی عموم همسایه ها قرار می‌گیرد و هیچ‌کس نمی‌تواند خود را مالک انحصاری آن بداند.
از طرف دیگر اگر نگهداری حیوانات مثل سگ و گربه در آپارتمان، باعث ایجاد سروصدا و شیوع بیماری باشد، حق طرح دعوی علیه واحد آپارتمانی که اقدام به نگهداری از حیوانات خانگی می‌نماید برای سایر همسایگان محفوظ میباشد.
تذکر: باید در نظر داشت که نگهداری حیوانات در نقاط مشاع ساختمان ممنوع شده است.
بنابراین، اگر شخصی در واحد اختصاصی خود اقدام به نگهداری حیوانی بکند، اصولاً مرتکب خلافی نشده و مسئول نیست مگر اینکه سایر همسایگان بتوانند اثبات کنند که نگهداری آن حیوان حتی در واحد اختصاصی نیز باعث ایجاد بیماری و یا سلب آسایش اعضای ساختمان است.
در ضمن با توجه به لفظ «نگهداری» باید قائل به این نظر بود که یک یا چند بار عبور از راه‌پله و سایر نقاط مشاع بلااشکال باشد چون مصداق نگهداری نمی‌باشد.
مجازات نگهداری سگ در صورت آسیب به بهداشت مردم
ب) مادهی ۶۸۸ قانون مجازات اسلامی:
هر اقدامی که تهدید علیه بهداشت عمومی شناخته شود از قبیل:
- آلوده کردن آب آشامیدنی یا توزیع آب آشامیدنی آلوده.
- دفع غیر بهداشتی فضولات انسانی و دامی و مواد زائد.
- ریختن مواد مسموم‌کننده در رودخانه‌ها.
- زباله در خیابان‌ها و کشتار غیرمجاز دام.
- استفاده غیرمجاز فاضلاب خام یا پس آب تصفیه خانه های فاضلاب برای مصارف کشاورزی.
ممنوع میباشد و مرتکبین چنانچه طبق قوانین خاص مشمول مجاز شدیدتری نباشند به حبس تا یک سال محکوم خواهند شد.
تبصره‌ی ۱ – تشخیص این که اقدام مزبور تهدید علیه بهداشت عمومی و آلودگی محیط زیست شناخته میشود و نیز غیرمجاز بودن کشتار دام و دفع فضولات دامی و همچنین اعلام جرم مذکور حسب مورد بر عهده‌ی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان دامپزشکی خواهد بود.
تبصره‌ی ۲ – منظور از آلودگی محیط زیست عبارت است از پخش یا آمیختن مواد خارجی به آب یا هوا یا خاک یا زمین به میزانی که کیفیت فیزیکی، شیمیایی یا بیولوژیک آن را به طوری که به حال انسان یا سایر موجودات زنده یا گیاهان یا آثار یا ابنیه مضر باشد تغییر دهد».
در این ماده هر اقدام و عملی که تهدید علیه بهداشت باشد، مستوجب مجازات شناخته شده است.
بنابراین، اگر کسی مدعی باشد که نگهداری سگ، بهداشت عمومی ساختمان را به هم میزند و بتواند آن را ثابت کند، شخص مجازات می شود.
چاردیواری اختیاری یا ممنوعیت ورود حیوانات
از دیدگاه بهداشت محیط زیست، شاید بتوان به بیماری‌های مشترک بین انسان و سگ همچون هاری، بیماری لپتوسپیروز، بیماری‌های انگلی، کک، و بیماری گال و قارچ‌ها اشاره کرد.
به هر روی، نگهداری حیوانات بر اساس قوانین مذکور محدود گشته است.
از نگاه قانونی، بر اساس تبصره‌ی مادهی ۳ آیین نامه‌ی اجرایی قانون تملک آپارتمان‌ها، نگهداری هر نوع حیوان هرچند اهلی در مشاعات آپارتمان ممنوع میباشد، اما برخی از اشخاص با این دیدگاه که «الناس مسلطون علی اموالهم»، در آپارتمان و منزل خود اقدام به نگهداری از انواع یا سگ می‌کنند.
نگهداری از انواع سگ در آپارتمان‌ها به جهت زندگی اشتراکی اشخاص با هم و لزوم حفظ آرامش و آسایش از یک جهت و صدای حیوان که معمولاً قابل‌کنترل از سوی مالک آن نیست، از سوی دیگر، منتهی به نارضایتی ساکنین در آپارتمان میگردد.
که این امر از دو طریق قابل برخورد است:
- در وهله‌ی نخست، با تذکر کتبی از طریق ارائه‌ی اظهارنامه رسمی از طرف مدیر ساختمان برای خروج حیوان.
- در وهله‌ی دوم در صورت عدم توجه مالک حیوان، موضوع قابلیت پیگرد قانونی از سوی مراجع قضایی با عنوان «ایجاد مزاحمت و سلب آسایش عمومی» را دارد.
وجود سگ نگهبان برای پاسبانی
باید در نظر داشت که نگهداری سگ در باغ‌ها و منازل ویلایی بزرگ و روستاها و دهات و نه در مناطق شهری که منازل به هم متصل و چسبیده است، به علت وسعت مناطق و پراکندگی منازل و محیط طبیعی مناسب و همچنین نگهداری انواع سگ‌ها، آن هم فقط برای محافظت و نگهبانی، از منظر اسلام و عقل بی‌اشکال است، چرا که افرادی که در این نوع مناطق زندگی می‌کنند، برای حفاظت از جان و مال خود ناچار به نگهداری از سگ می‌باشند، چون که دفاع از جان و مال از سوی قانونگذار به رسمیت شناخته شده است.
اما در مناطق متراکم شهری، سروصدای سگ و آلودگی محیطی، قابل شکایت و پیگرد قانونی است.
سگ گردانی در شهر
از این جهت که سگ نیاز به گردش و جست و خیز دارد، باید اذعان داشت که گردانیدن سگ از سوی مالکان آن اکثراً در مناطق و معابر عمومی ازجمله کوچه، خیابان، پارک و … اتفاق می‌افتد، اما به جهت دفع ادرار و مدفوع و انتشار و انتقال بیماری‌های مشترک میان انسان و حیوان، گردانیدن سگ از نظر بهداشتی و قانونی منع شده است.
به جهت اینکه بهداشت محیط امری ضروری و تضمین کنندهی سلامت افراد جامعه است.
همان‌طور که در بند ۱۵ مادهی ۵۵ قانون شهرداری‌ها به این مهم اشاره شده است که برای پرهیز از انتشار بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان، دفع فضولات از وظایف شهرداری است.
باملاحظه‌ی دیگر مواد قانونی میتوان به این نتیجه دست یافت که قانونگذار به صورت کلی در این رابطه، قانون وضع کرده است.
از جمله میتوان به تفسیر مادهی ۵۰۱ قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۹۲ اشاره کرد که مطابق آن:
اگر سگ تربیت‌شده و دارای قلاده هم باشد و اگر از سوی مالک آن با هر انگیزه‌ای اعم از شوخی و مزاح یا به قصد ترساندن و ایجاد خوف یا بدون هیچ انگیزه‌ای، حیوان به سمت اشخاص اعم از کودکان، بانوان یا سالمندان و حتی افراد بزرگ‌سال حرکت کند یا حیوان در مقابل این افراد پارس کند و موجبات ترس شخص را فراهم کند و از وحشت واردشده، صدمه جسمی، روحی و روانی به اشخاص وارد گردد یا اینکه موجب سقط جنین زنان باردار یا سکته و فوت اشخاص شود، به موجب عمل مادی غیر اصابتی، مطابق با بند «پ» مادهی ۲۹۰ قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۹۲، در صورت فوت شخص، قتل عمدی محسوب شده و مالک سگ محکوم به قصاص است.
و در صورتی که عمل حیوان منجر به آسیب جسمی و صدمه روحی یا روانی گردد، صاحب حیوان به استناد مواد ۵۲۲ و ۵۲۳ قانون مذکور ملزم به جبران خسارت به جهت تقصیر در نگهداری حیوان است.
چون ترس از سگ برای غالب اشخاص، امری ذاتی محسوب میگردد و از جهت دیگر در قبال ترس، واکنش اشخاص متفاوت است که این عکس‌العمل بستگی به شرایط بدنی، روحی و روانی شخص دارد.
بنابراین، در واکنش به ترس از سگ، امکان وقوع هرگونه آسیب و جراحتی وجود دارد که در این صورت مالک آن، بنا به قوانین مذکور، علاوه بر قصاص یا محکومیت‌های کیفری، دارای مسئولیت مدنی نیز خواهد بود.
نظر قانون در رابطه با نگهداری حیوان در قسمت‌های اختصاصی آپارتمان
باید در نظر داشت که قانون تنها نگهداری این حیوانات در قسمت‌های مشترک را منع کرده و بنابراین میتوان گفت که نگهداری حیوانات در قسمت‌های اختصاصی آپارتمان از نظر قانونی هیچ منعی ندارد.
با وجود این اجازه‌ی قانون، کسانی که حیوانات را در داخل آپارتمان‌های خود نگهداری می‌کنند باید توجه داشته باشند که رعایت دو نکته‌ی زیر از سوی آن‌ها لازم است:
- نگهداری حیوان از نظر مقررات و قوانین بهداشت سبب بیماری نشود.
- نگهداری این حیوانات برای سایر همسایه‌ها ایجاد مزاحمت نکند.
نتیجه‌گیری
سگ اولین حیوانی است که توسط انسان‌ها اهلی شد.
سگ‌ها از متنوع‌ترین حیوانات روی کره‌ی زمین اند که نتیجه‌ی چندین هزار سال مداخله‌ی انسان در روند زادوولد این جانور است.
با توجه به تبصره‌ی مادهی ۳ آیین نامه‌ی اجرایی قانون تملک آپارتمان‌ها نگهداری حیوانات در قسمت‌های مشترک ممنوع است.
قسمت‌های مشترک در ملکیت مشاع تمام شرکای ملک است، هرچند که در قسمت‌های اختصاصی واقع شده باشد و یا از آن قسمت ها عبور نماید.
در نتیجه با توجه به نیازهای دنیای امروز و تغییر و تحولات جامعه باید بتوان به تعاملی پایدار در نگهداری از سگ در منزل و رعایت حقوق سایر اشخاص در آپارتمان با رعایت قوانین موجود شد.
سؤالات متداول
نحوهی شکایت از نگهداری کنندهی حیوانات در آپارتمان چگونه است؟
میتوان با مراجعه به دفاتر الکترونیکی خدمات قضایی، دادخواست رفع مزاحمت ثبت کرد که به شورای حل اختلاف و یا دادسرای صالح ارجاع داده میشود.
بهتر است در شکوائیه، استشهاد محلی نیز ضمیمه شود و حداقل پنج نفر به عنوان شاهد بر استشهاد محلی ذیل آن را امضاء کنند.
مجازات و جریمهای که برای نگهداری حیوانات در آپارتمان در نظر گرفته شده است چه میباشد؟
قاضی میتواند اگر که در بار اول این جرم صورت گرفته باشد، مجازات را تبدیل کند. یعنی زندان را تبدیل به جریمهی نقدی نماید که بین ۵۰۰ هزار تومان و یک میلیون تومان مبلغ جریمه را شامل میگردد.
البته قاضی طبق مادهی ۲۲ قانون مجازات اسلامی میتواند طبق اختیاراتی که قانونگذار به وی داده است در حکم تخفیف دهد و هم میتواند حکم را تبدیل کند.
اما تبدیل و تخفیف فقط در مرتبهی اول امکانپذیر میباشد، در صورت تکرار این جرم، حکم به همان شکل اصلی جاری میگردد.
آیا نژاد سگ تاثیری در نگهداری سگ و شرایط آن دارد؟ مثلاً سگ شکاری عظیم‌الجثه با سگ پا کوتاه؟
در این رابطه در مواد قانونی تفاوتی وجود ندارد.
