نحوه تنظیم شکوائیه کلاهبرداری + نمونه شکوائیه

از جمله جرایمی که در جوامع شهرنشینی و حتی روستایی شایع است، بزه کلاهبرداری است که هر کس مال باخته می شود بدون درنگ کلاهبرداری در ذهنش متصور می شود.

• و سریعاً می گوید از من کلاهبرداری شده بدون اینکه بداند کلاهبرداری چیست و چه عناصری دارد؟

حتی بعضاً مشاهده شده است که شخص بدون علم و اطلاع از قوانین و حتی بدون گرفتن راهنمایی و مشاوره از متخصصین امر، اقدام به طرح شکایت کلاهبرداری می کند و پس از بررسی کاشف بعمل می آید که بزه کلاهبرداری اتفاق نیفتاده است.

بلکه خیانت در امانت شده یا حتی سرقت صورت گرفته و این خود موجب تلف شدن زمان شاکی و افزایش بوروکراسی اداری-قضایی و بصورت غیرمستقیم موجب تضییع حقوق سایرین می شود.

اقدامی آگاهانه هر چند بدون نتیجه به مراتب بهتر است اقدامی جاهلانه است پس ابتدا بایست با مفهوم جرم کلاهبرداری آشنا شده و عناصر اصلی تشکیل این جرم را تشریح نماییم.

در ادامه به صورت های متفاوت کلاهبرداری و جرایمی که در حکم کلاهبرداری است پرداخته و در نهایت به چگونگی تنظیم یک شکوائیه کلاهبرداری اصولی و قانونی اشاره خواهد شد.

 

کلاهبرداری تقلب و بردن مال دیگری

کلاهبرداری یعنی فریب همراه با بردن مال دیگری که با توجه به نظریات صاحب نظران حقوق جزا و جرم شناسی، جرمی مرکب است و برای تحقق جرم کلاهبرداری باید تمامی عناصر جرم تحقق یابد تا نام آن را جرم کلاهبرداری گذاشت.

این عناصر عبارتند از:

توسل به وسایل متقلبانه، فریب دادن قربانی و بردن مال قربانی.

با جمع بودن هر سه عنصر، کلاهبرداری تحقق یافته و شخص قربانی می تواند از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی یا کلانتری محل، نسبت به طرح شکایت کلاهبرداری اقدام کند اما دانستن اینکه این سه شرط چیست و چگونه تحقق می یابد، از اوجب واجبات در طرح شکایت کلاهبرداری است.

برای اینکه بگوییم یک نفر کلاهبردار است باید شرایط زیر وجود داشته باشد

الف- توسل یا استفاده از وسایل متقلبانه است:

همانطور که بیان شد، نخستین عنصری که در جرم کلاهبرداری باید به دنبال آن بگردیم، توسل یا استفاده از وسایل متقلبانه است.

• بدیهی است اکنون این پرسش در ذهن شما نقش بسته است، این وسایل متقلبانه چی هستند؟

فرض بگیرید شما با شخصی در خیابان آشنا می شوید، و به رسم و آداب شهروندی از مشکلات جامعه گفته و همین که گفتگو گرم می شود طرف مقابل از مشکلات حقوقی شما در لابلای صحبتتان آگاه شده و شما را بیشتر تشویق به گفتن آنها می کند و همینکه مطمئن شد شما مشکلات حقوقی دارید، خود را وکیل دادگستری معرفی می کند.

و می گوید نگران نباش تمامی مدارکت رو برام واتس اپ کن تا مطالعه کنم و آدرس دفترشم بهم داد که پس از مطالعه مستندات بهت اطلاع میدم بیا دفتر، و با توجه به اینکه اعتماد شما را با گفته هاش جلب کرده از بابت مطالعه مدارک و مستندات درخواست ۲ میلیون تومان وجه می کند و شما هم این را امری طبیعی می دانید چون به هرحال وکیل باید زمان بگذارد.

پس از گذشت مدتی خبری از آن شخص نمی شود و به آدرس داده شده می روید و خبری از دفتر وکالت نیست در نتیجه این شخص با توسل با اقدامات متقلبانه از قبیل اینکه خود را وکیل دادگستری معرفی کرده است، توانسته نظر شما را جلب کند و مالی از شما بگیرد.

با عنایت به این مثال درک توسل به وسایل متقلبانه برایمان آسان می گردد.

پس معرفی شخص بعنوان وکیل دادگستری (در صورتی که وکیل دادگستری نیست)، نوعی توسل به اقدامات متقلبانه است و این مورد را می توان به موارد بسیاری تعمیم داد.

برای مثال شخصی خود را برخلاف واقع، پزشک معرفی می کند، یا اینکه خود را مهندس ساختمان معرفی می کند یا اینکه خود را مأمور نیروی انتظامی جا می زند و یا اینکه خودروی معیوب را به گونه ای متقلبانه ظاهرسازی می نماید تا مشتری نتواند عیوب خودرو را ببیند تا بتواند به هدفش یعنی گرفتن پول خودروی سالم برسد.

پس عنصر متقلبانه ماهیتی نوعی دارد و نمی تواند برای آن مصادیق محدودی در نظر گرفت بلکه با توجه به شرایط و کیفیت تحقق جرم، متفاوت است.

این نکته مورد توجه قرار گیرد، که توسل به اقدامات متقلبانه باید بعنوان اولین عنصر جرم کلاهبرداری تحقق یابد نمی توان پذیرفت که اول مال قربانی گرفته شود بعد عنصر متقلبانه تحقق یابد.

ب- عنصر دوم اغفال و فریب قربانی است:

در مثال بالا مشاهده کردید که شخص متقلب خود را وکیل دادگستری معرفی کرد و با بکار بردن اصطلاحات حقوقی و اینکه سواد قانونی دارد، نظر شخص قربانی را جلب می کند، به گونه ای که قربانی فریب گفتار شخص متقلب شد، پس این تصور که توسل به اقدامات متقلبانه و فریب یک عنصر محسوب می شود از ذهن زدوده شده و عنصر فریب قربانی باید تحقق یابد.

البته فریب و اغفال قربانی برخلاف اقدامات متقلبانه، معیاری شخصی دارد و ممکن است شخص آگاه پس از شنیدن مشورت های وکیل متقلب، فریب نخورد و تأکید کند تمامی مستنداتم را به دفترتان خواهم آورد.

اما این دلیل نمی شود، شخص قربانی در مثال بالا را مؤاخذه نموده بلکه با توجه به معیار شخصی و تفاوت آن در انسان ها (که برخی زود باورند و برخی محتاط) تأثیر عنصر فریب باید در شخص قربانی مورد بررسی قرار گیرد.

پ- بردن مال قربانی سومین عنصر جرم کلاهبرداری است:

و در نهایت شخص متقلب اگر بتواند دو عنصر قبلی را به خوبی اجرا کند، نتیجه بردن مال قربانی است و تفاوتی ندارد که خود شخص ذینفع این مال باشد یا شخص دیگری ذینفع باشد مهم بردن مال قربانی با توسل به اقدامات متقلبانه و فریب ایشان می باشد و معیاری برای مبلغ مال برده شده، وجود ندارد.

در نتیجه جرم کلاهبرداری از جمله جرایم مقید به نتیجه است یعنی اگر دو عنصر اقدامات متقلبانه و فریب بر قربانی اجرا شود اما مالی از ایشان برده نشود، جرم کلاهبرداری تحقق نیفتاده است تا حقی برای شاکی قائل شویم.

کلاهبرداری در صدور چک

نکته ای که باید در این خصوص بیان کرد این است که مال برده شده، حتماً نباید وجه نقد باشد بلکه می تواند سندی تعهدآور باشد.

مثل چک اما با این تفاوت که تا زمانی که چک وصول نشده است آخرین عنصر کلاهبرداری تحقق پیدا نکرده است؛ در واقع صرفاً صدور چک و تودیع آن به شخص متقلب، دلیل بر تحقق هر سه عنصر نمی شود بلکه باید مبلغ چک وصول شود.

صورت های خاص کلاهبرداری

علاوه بر ماده یک قانون تشدید مجازات مرتکبین اختلاس، ارتشاء و کلاهبرداری که بیان کننده صریح جرم کلاهبرداری است و هر سه عنصر جرم کلاهبرداری در آن درج شده است.

برخی از مواد قانونی و حتی قوانین جرایم خاص را در حکم کلاهبرداری می داند و مجازات کلاهبرداری را برای شخص مرتکب در نظر گرفته است.

که این مواد قانونی و قوانین شامل:

الف- ماده یک قانون راجع به انتقال مال غیر:

که بیان می کند کسی مال غیر را با علم به اینکه مال دیگری است عیناً یا منفعتاً بدون مجوز قانونی به دیگری منتقل کند کلاهبردار محسوب می شود.

این ماده مصداق جرم انتقال مال غیر یا فروش مال غیر است که صرفاً نبایست فروش باشد بلکه می تواند در قالب تملیک منافع مال اعم از منقول یا غیرمنقول باشد مثل اجاره مال دیگری به شخص دیگری بدون مجوز قانونی صراحتاً مصداق کلاهبرداری است.

ب- ماده ۱۱۷ قانون ثبت اسناد و املاک بیان می کند:

هر کس به موجب سند عادی یا رسمی نسبت به عین یا منفعت مالی حقی به دیگری داد، و بعداً نسبت به همان مال عین یا منفعتی به موجب سند رسمی به شخص دیگری داد، این کلاهبرداری است.

این ماده بیان کننده معامله معارض است تصور کنید شما مالک ملکی هستید، به موجب مبایعه نامه ملکتان را به شخصی می فروشید و بعد از این فروش به موجب سند رسمی ملکتان را به شخص دیگری می فروشید، در این صورت شما مرتکب معامله معارض شده و کلاهبردار محسوب می شوید.

پ- ماده ۵۹۶ کتاب تعزیرات و مجازات های بازدارنده قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۵:

بیان کرده، هر کس با استفاده از ضعف نفس شخصی یا هوی و هوس او یا حوایج شخصی افراد غیر رشید به ضرر او نوشته یا سندی اعم از تجاری یا غیرتجاری و یا هر گونه نوشته ای که موجب التزام وی یا برائت ذمه گیرنده سند یا هر شخص دیگری شود، در حکم کلاهبرداری است.

این ماده مصداق بارز جرم سوء استفاده از ضعف نفس شخصی است.

همانطور که در متن ماده اشاره شد، برای مثال شخصی به دیگری مدیون است، و از ضعف نفس طلبکار نسبت به روابط جنسی سوء استفاده می کند و وعده رابطه جنسی نامشروع به ایشان می دهد و از ایشان دستخط مبنی بر اینکه دیگر بهش بدهکار نیستم می گیرد، این در حکم کلاهبرداری است.

ت- ماده ۱ قانون مجازات اشخاصی که برای بردن مال غیر تبانی می کنند:

بیان کرده، هر گاه اشخاص با یکدیگر تبانی کرده و برای بردن مالی که متعلق به دیگری است بر همدیگر اقامه دعوی نمایند، مصداق کلاهبرداری است.

از متن ماده کاملاً مشخص است و تبانی شرط جرم بودن دانسته شده است.

ث- ماده ۲ قانون مجازات اشخاصی که مال غیر را به عوض مال خود معرفی می نمایند:

بیان کرده، شخصی که دینی بر گردن دارد، اگر بدون مجوز قانونی و یا با علم به اینکه مال متعلق به او نیست، مال دیگری را مال خود معرفی کند و عملیات نسبت به آن انجام شود، مرتکب در حکم کلاهبردار می باشد.

برای مثال شخصی مدیون است و سوئیچ خودرو برادر خود را به طلبکار بدهد و بگوید این از بابت طلبت.

موارد گفته شده صورت های مختلف جرم کلاهبرداری یا در حکم کلاهبرداری است و صرفاً به این موارد منتهی نمی شود، بلکه در مسائل ثبت ملک و حتی شرکت های تجاری، جرم کلاهبرداری متصور شده است.

چگونگی تنظیم شکوائیه کلاهبرداری

اگر مطالب پیش گفته را کامل مطالعه کرده باشید، تصوری کلی از مفهوم کلاهبرداری و صورت های آن پیدا کرده اید پس دیگر نگرانی از بابت تنظیم شکوائیه باقی نمی ماند اما برای تنظیم شکوائیه قانونی علاوه بر مطالب بالا، باید این نکات را نیز در نظر گرفت.

1.  اطلاعات هویتی مشتکی عنه، از جمله نام و نام خانوادگی، نام پدر و شغل ایشان را در شکوائیه بنویسید البته اگر ایشان قبلاً عضو سامانه ابلاغ الکترونیک(ثنا) بوده باشند، صرفاً گفتن نام و نام خانوادگی ایشان به اپراتور دفاتر خدمات الکترونیک قضایی کفایت می کند.
2.  موضوع شکایت در جرم کلاهبرداری همانطور که از نامش پیداست می شود، کلاهبرداری و بردن مال غیر؛ البته به تناسب صورت های کلاهبرداری، موضوع شکایت می تواند متفاوت باشد؛ برای مثال در جرم فروش مال غیر، در موضوع شکایت قید نمایید انتقال و فروش مال غیر بدون مجوز قانونی.
3. در بخش دلائل و منضمات، دلایل خود را از بابت اینکه جرم کلاهبرداری اتفاق افتاده بیان کنید، برای مثال در جرم کلاهبرداری در مثال بالا، پرینت حساب، اعلام نشانی و شهادت شهود را به عنوان دلائل خود بیان کنید یا در جرم فروش مال غیر، سند مالکیت و شهادت شهود و مطلعین را بیان کنید.
4. در نهایت در متن شکوائیه، خیلی کوتاه و مختصر، مقدمه در خصوص چگونگی تحقق جرم پرداخته، سپس دلائل خود را تشریح نمایید و در نهایت استنادات قانونی را آورده و شکوائیه را ثبت نمایید برای مثال در جرم کلاهبرداری عادی، استناد قانونی شما ماده ۱ قانون تشدید مجازات مرتکبین اختلاس، ارتشاء و کلاهبرداری می شود و در جرم انتقال و فروش مال غیر، ماده ۱ قانون راجع به انتقال مال غیر می شود.

در نتیجه با در نظر گرفتن تمامی این موارد، شکوائیه شما در شرایطی قانونی و آگاهانه تنظیم شده و پس از ثبت آن، بایست منتظر ابلاغ الکترونیکی از مراجع قضایی برای ادامه روند رسیدگی باشید.

البته در انتها، نمونه ای از شکوائیه کلاهبرداری ارائه خواهد شد.

نمونه شکوائیه کلاهبرداری

نشانی اقامتگاه	شغل	سن	نام پدر	نام خانوادگی	نام	مشخصات طرفین
…………	………….	………..	…………	………	……..	شاکی
…………..	………………	……….	………….	……………	…………..	مشتکی عنه
کلاهبرداری						موضوع شکایت
۱- پرینت حساب۲-شهادت شهود و مطلعین						دلائل و منضمات
دادستان محترم شهرستان ………….. سلام علیکم احتراماً به استحضار می رساند که در تاریخ …/…./….. پس از آشنایی تصادفی اینجانب با مشتکی عنه در تاکسی، نامبرده خود را وکیل دادگستری معرفی کرد و پس از بیان اصطلاحاتی قانونی و حقوقی، بنده را مجاب به پذیرش کفایتش کرد و به دلیل اینکه بنده مشکلی حقوقی داشتم در یکی از شعبات دادگاه عمومی حقوقی، ایشان پیشنهاد داد که تمامی مستندات پرونده را برایش واتس اپ کنم تا پس از مطالعه نظر دهد که پرونده را قبول می کند یا نه و بدواً این رفتارش حرفه ای بنظر می آمد و همچنین نشانی دفتر خود را به من داد. پس از ترک تاکسی همان شب با من تماس گرفت، و بیان کرد که برای مطالعه پرونده بایست مبلغ بیست میلیون ریال برایش واریز کنم چون این کار نیازمند صرف زمان است و بنده هم با توجه به تخصصی بودن امر، درخواستش را پذیرفتم و مبلغ را به حساب معرفی شما منتقل کردم. اما پس از گذشت دو روز پاسخی در در واتس اپ و نه تماس به من می داد تا اینکه به نشانی دفتر وکالتش مراجعه کردم مطلع شدم چنین دفتری وجود خارجی ندارد. با این تفاسیر اینجانب قربانی کلاهبرداری و اقدامات متقلبانه شده ام از آن مقام محترم استدعا دارم با عنایت به ماده قانون تشدید مجازات مرتکبین اختلاس، ارتشاء و کلاهبرداری و همچنین شهادت شهود و مطلعین نسبت به صدور انجام تحقیقات مقدماتی و صدور قرار جلب دادرسی علیه مشتکی عنه مساعدت مقتضی مبذول نمایید. با تجدید مراتب احترام و سپاس