افراد جامعه از حقوق و اختیاراتی بهره مند می باشند که برخی از آنها از نیازهای اولیه و اساسی محسوب می شود. یکی از این حقوق، تملک و مالکیت اشخاص بر اموال و املاک خود می باشد. که هم در روایت فقهی و هم در قانون اساسی به محترم شمردن آن تاکید شده است.
اما بسیار شاهد این موضوع هستیم که مالکیت اشخاص چه توسط اشخاص حقیقی و یا حقوقی مورد تجاوز و خدشه وارد می شود.
که در این مقاله قصد داریم به یکی از موارد، یعنی دعوای خلع ید از زمین کشاورزی بپردازیم.
دعوای خلع ید زمینی کشاورزی و غیر کشاورزی
خلع ید به بیان ساده؛ حالتی است که شخصی که مالک یک ملک یا زمینی می باشد، به موجب تصرف غیر مجاز و غیر قانونی شخصی، از تصرف و بهره مندی از مال خود محروم می شود که اقدام و طرح دعوایی که به جهت رفع تصرف می بایست مطرح سازد، دعوای خلع ید می باشد.
اما در موارد بسیاری شاهد این موضوع هستیم که دعوای خلع ید با دعوای تصرف عدوانی اشتباه گرفته می شود یا به جای یکدیگر به کار برده می شود که لازم است مختصرا به این موضوع اشاره ای داشته باشیم.
در دعوای خلع ید، برای اینکه ادعای خود را مبنی بر اینکه شخصی (مزاحم)، ملک را به طور غیرقانونی تصرف کرده است میسر و اثبات نمی شود مگر با وجود سند مالکیت، اما این در حالی است که در دعوای تصرف عدوانی لازم نیست که حتما سند مالکیت وجود داشته باشد تا بتوانیم ادعای خود را ثابت نماییم، بلکه کافی است اثبات شود که ملک در تصرف ما بوده، از آن استفاده نموده و بدون مجوز قانونی، مزاحم ملک را تصرف نموده است.
آیا در دعوای خلع ید نوع مال ملاک است؟
دعوای خلع ید مطابق نظر حقوقدانان و البته رویه ی موجود در محاکم دادگستری، فقط و فقط مختص به اموال غیر منقول می باشد.
و در صورتی که برای مثال ماشین شخصی مورد تصرف غیر قانونی شخصی قرار بگیرد نمی تواند از این طریق اقدام نماید.
اما سوالی که در این باره در خصوص اموال غیرمنقول مطرح می شود که:
آیا نوع کاربری مال در امکان اقدام از طریق خلع ید موثر می باشد یا خیر، که در این باره باید بیان کرد که، تمامی اموال غیر منقول با هر نوع کاربری اعم از مسکونی، تجاری، کشاورزی در صورتی وجود شرایط بیان شده، می توان اقدام به طرح دعوای خلع ید نمود.
آیا در صورت عدم تخلیه ملک از سوی مستاجر، امکان طرح دعوای خلع ید وجود دارد؟
در دعوای خلع ید، رابطه ی قراردادی بین طرفین وجود ندارد، (برای مثل شخصی که مزاحم و مانع استفاده مالک زمین کشاورزی شده و آن را تصاحب نموده است) در حالی که در اجاره، مالک به موجب قرارداد در قبال مبلغ و تاریخ مشخص ملک خود را برای استفاده موقتی واگذار می نماید.
در نتیجه عمل مستاجری که با اتمام قرارداد اجاره همچنان بدون اجازه مالک از ملک استفاده نماید، مشمول تصرف عدوانی نمی باشد ولی مالک ملک می تواند علیه او دعوای دیگری به نام تخلیه ید مطرح نماید.
ملاک مشاعی و دعوای خلع ید
یکی از دعاوی رایج در محاکم دادگستری، مربوط به اموال مشاعی می باشد. قانون مدنی مشاع را این گونه تعریف کرده است.
«شرکت عبارت است از؛ اجتماع حقوق مالکین متعدد در شیئی واحد به نحو اشاعه» و همچنین بیان داشته است که هریک از شرکا در جز جز مال مشاع شریک می باشند.
با مقدمات گفته شده این نتیجه مطرح می شود که، در صورت تصرف ملک مشاعی توسط یکی از شرکا بدون رضایت سایر شرکا دیگر، این امکان برای هریک از شرکا به وجود می آید که علیه متصرف اقدام قانونی به عمل آورد.
حال با توجه به اینکه اولا، شریک و متصرف غیرقانونی ملک مشاع بدون وجود قرارداد و اخذ رضایت اقدام به تصرف ملک مشاع نموده و ثانیا سایر شرکا برای اثبات مالکیت خود در ملک مشاع و اقدام علیه شریک متصرف نیازمند سند مالکیت مشاعی خود می باشند، موضوع مطرح شده از طریق طرح دعوای خلع ید قابل پیگیری خواهد بود.
طریقه اقدام برای خلع ید از زمین کشاورزی
مالک برای اقدام حقوقی علیه متصرف، می بایست با توجه به اینکه موضوع دعوای خلع ید در ارتباط با اموال غیر منقول است، به همراه کلیه مدارک و اسناد موجود، به دادگاه محلی که مال غیر منقول در آنجا وجود دارد مراجعه و پس از پرداخت هزینه دادرسی، اقدام به ثبت دادخواست خلع ید علیه متصرف ملک خود بنماید.
در خصوص هزینه دادرسی به طور کلی باید بیان داشت که بر اساس نوع دعوا، هزینه دادرسی تعیین خواهد شد.
برای مثال اگر دعوای مدنظر ما غیر مالی باشد (طلاق) هزینه دادرسی آن بسته به نوع دعوی طبق بخشنامه رئیس قوه قضاییه از ۴۰۰.۰۰۰ هزار ریال تا ۱.۸۰۰.۰۰۰ میلیون ریال.خواهد بود.
اگر دعوا مالی و مربوط به اموال منقول باشد (مثلا مطالبه وجه یا ماشین) اگر خواسته تا تا مبلغ ۲۰۰ میلیون ریال باشد هزینه دادرسی معادل دو نیم درصد خواسته و اگر بیش تر از دویست میلیون ریال باشد معادل سه نیم درصد خواسته می باشد.
اما موضوع نسبت به دعاوی مالی اموال غیرمنقول کاملا متفاوت می باشد، چرا هزینه دادرسی اموال غیر منقول
بر اساس قیمت منطقه ای ملک وفق کتابچه ارزش منطقه‌ای که هر سال توسط وزارت امور اقتصادی و دارایی برای ادارات تابعه امور اقتصادی و دارایی ارسال می‌شود و ملاک قرار گیرد.
اما سوالی در این باره مطرح می شود که، هزینه دادرسی دعوای خلع ید در کدام دسته قرار دارد؟
در این باره اختلاف نظر های زیادی وجود دارد و قانون گذار نیز سابقا عقیده بر این نظر بود که دعوای خلع ید یک دعوای غیر مالی است و طبعا هزینه دادرسی آن هم بر اساس دعاوی غیرمالی محسوب می شود.
اما امروزه مطابق رویه ی موجود در محاکم دادگستری و نظر اغلب حقوقدانان، دعوای خلع ید یک دعوای مالی محسوب می شود.
که البته هزینه دادرسی آن نیز بر اساس قیمت منطقه ای ملک محاسبه می شود.
بیشتر بخوانید: وکیل متخصص خلع ید در تهران
نمونه دادخواست دعوای خلع ید از زمین کشاورزی
ریاست محترم مجتمع قضایی…. دادگاه عمومی شهرستان…..(محل ملک)
با سلام
احتراما پیرو خواسته خلع ید از یک زمین کشاورزی به موجب سند رسمی ….. و شماره پلاک ثبتی ….. واقع در …..
مقوم به …….(قیمت ملک) که در تاریخ ….. از سوی آقا / خانم….. (خوانده دعوا و مشخصات متصرف) قهرا و عدوانا بدون مجوز قانونی و مشروع نسبت به ملک اینجانب صورت گرفته است به موجب مواد ۳۰و ۳۱ از قانون مدنی و غاصبانه بودن اقدامات خوانده، خواستار اخراج وی از ملک به انضمام پرداخت اجرت المثل ایام تصرف، و هزینه دادرسی مورد استدعا می باشد.
نتیجه گیری
در پایان و به عنوان نتیجه گیری کلی از آنچه که بیان شده، مالکیت مالک همواره از سوی قانونگذار مورد حمایت واقع شده و در صورتی که شخصی به صورت غاصبانه، بدون مجوز قانونی اقدام به تصاحب مال او بنماید، امکان طرح دعوای خلع ید علیه متصرف وجود خواهد داشت.
دعوای خلع ید در دادگاه محل وقوع ملک، و بر اساس هزینه دادرسی دعاوی مالی و قیمت منطقه ای ملک خواهد بود.
سوالات رایج
خلع ید به چه معناست؟
به دعوای شخصی که ملک به نام اوست و می خواهد متصرف و غاصب را بیرون نماید خلع ید می گویند که مهم ترین شرط آن داشتن سند مالکیت می باشد.
در دعوای خلع ید از ملک مشاع، آیا طرح دعوا از سوی همه ی شرکا علیه شریک متصرف لازم است؟
الزامی در این باره وجود ندارد و طرح دعوا از سوی یک نفر از شرکا نیز قابل پیگیری خواهد بود.
آیا با سند عادی نیز می توان دعوای خلع ید را مطرح نمود؟
قابل طرح می باشد، اما در صورت اثبات مالکیت خواهان دعوای متصرف عدوانی.
