ضمان درک چیست و ضمان درک در قانون مدنی

امروزه یکی از مهمترین و پرچالش ترین عقودی که در تمامی کشورها و ایران بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد، عقد بیع است. عقد بیع با توجه به گستردگی و وسعتی که دارد باید برای انجامش دقت دو چندانی نمود و نسبت به جزییات عقد، نکات حقوقیان آگاهی کسب کرد و پیش از انجامش حتماً با افراد متخصص مشورت کرد.

به جهت اهمیت این موضوع، در این بخش برانیم تا به موضوع ضمان درک که یکی از مطالب مهم در عقد بیع است بپردازیم و موضوعات مرتبطی چون تعریف ضمان درک، جایگاه قانونی اش، نوع دعوا، مرجعی که باید به دادخواست پرداخت ضمان درک رسیدگی کند و مراحل و هزینه دعوی و … را شرح دهیم.

ضمان درک چیست؟

در فقه ضمان درک عبارت است از ضمانتی جهت جبران ضرر آن پولی که خریدار پرداخته است و یا نسبت به مالی که مورد بیع قرار گرفته است.

اما در اصطلاح حقوقی عبارت است از اینکه اگر شخصی عینی معین (شی ای که وجود خارجی دارد مانند ماشین، لباس و..) را که برای دیگری است بدون داشتن وکالت، اجازه و سمتی بفروشد و در خریدار پولی را پرداخت کند و در ادامه مالک اصلی از این موضوع مطلع گردد و به معامله‌ای که صورت گرفته رضایت ندهد و آن را صحیح قلمداد نکند، بیع باطل می‌شود و از این رو شخصی که بدون اجازه مال را فروخته است اصطلاحا ضامن درک مبیع است، بدین معنا که باید پولی را که خریدار پرداخته است را به او بازگرداند.

البته در اینجا طرفین می‌توانند که برخلاف ضمان توافق نمایند. در این شرایط، فروشنده می‌داند که برای او نیست و برای دیگری است و از خریدار درخواست می‌کند که ضمان درکش را ساقط کند، با این عمل دیگر وی مسئولیتی نداشته و مشتری اگر این عمل را انجام دهد دیگر نمی‌تواند برای ثمنی که داده است به فروشنده رجوع کند و پولش را پس بگیرد.

آیا ضمان درک جایگاه قانونی دارد؟

بله، در ماده ۳۹۰-۳۹۳ قانون مدنی به این مسئله پرداخته شده است و صراحتاً ذکر شده است که: اگر پس از پرداخت ثمن توسط خریدار، بخشی و یا تمام مورد معامله برای غیر باشد و برای فروشنده نباشد، فروشنده باید که ثمن پرداختی را به خریدار پس بدهد و وی ضامن است حتی اگر در عقد این موضوع ذکر و پیش بینی نشده باشد.

نوع دعوا ضمان درک حقوقی است و یا کیفری؟

باید بدانید که طرح این دعوا در حقیقت یک دعوای حقوقی است و همچنین دعوا ضمان درک از دعاوی مالی تلقی می‌شود.

برای طرح دعوای ضمان درک باید چه کنم و مرجع صلاحیت دار برای رسیدگی به آن کجاست؟

برای طرح دعوای ضمان درک باید که به دفاتر خدمات قضایی مراجعه نمایید و از این طریق و دادخواست مربوطه را تنظیم کرده و همچنین مدارک مربوطه را ضمیمه نمایید.

باید دانست که مرجع صالح برای مطرح نمودن دعوای ضمان درک، دادگاه عمومی حقوقی محل اقامت خوانده و یا محل انعقاد عقد می‌باشد.

هزینه دادرسی طرح دعوای ضمان درک چگونه است؟

به جهت اینکه دعوای ضمان درک از دعاوی مالی است، هزینه دادرسی‌ در مرحله بدوی عبارت است از ۳/۵ درصد از بهای خواسته.

برای اثبات ضمان درک چه مدارک و مستنداتی نیاز است؟

برای اثبات این دعوا باید که متن قرارداد را مستند اصلی خود قرار دهید و همچنین برای اثبات مال غیر بودن مبیع یا ثمن می‌توان که از سند رسمی و یا غیر رسمی استفاده کرد و از شهادت ۲ مرد عادل و یا یک مرد و دو زن نیز استفاده نمود.

نمونه رای دادگاه در خصوص جبران خسارت ناشی از ضمان درک

نمونه رایی که در آن مال مورد معامله برای دیگری بوده است:

رأی – مستحق للغیر در آمدن بیع – حکم به پرداخت خسارات تنزل ارزش ثمن دریافتی از تاریخ تنظیم مبایعه نامه لغایت صدور حکم و اجرای آن بر اساس شاخص تورم سالیانه

به تاریخ ۱۵/۷/۸۵          شماره دادنامه: ۹۲۷            کلاسه پرونده: ۵۷۹/۷/۸۵

مرجع رسیدگی شعبه هفتم دادگاه تجدید نظر استان تهران

رأی دادگاه: تجدیدنظر خواهی آقای د.ش. با وکالت آقای سید ح.ف. بطرفیت آقای م.س. از آن قسمت از دادنامه شماره ۱۳۴۳ مورخ ۳۰/۱۱/۸۴ شعبه سوم دادگاه عموم کرج که به موجب آن حکم بر بی حقی نامرده در دعوی مطالبه خسارت ناشی از فروش یک قطعه زمین به مساحت ۲۵۲/۸۰ متر مربع قطعه نه تفکیکی از پلاک ثبتی ۴۶۴۳ فرعی مفروز و مجزی شده از پلاک ۱۵۰۷ فرعی از ۱۶۳ اصلی واقع در سرخه آباد کرج موضوع مبایعه نامه عادی مورخ ۲۲/۱۰/۱۳۷۲ که متعلق به غیر یعنی بنیاد شهید بوده با پرداخت قیمت روز ملک با استدلال به اینکه جهل مشتری به مفاد معامله مشخص نبوده و خسارات قابل جبران نیز فقط مخارجی است که مشتری در معامله مربوطه متحمل می‌شود نظیر مخارج … صادر گردیده وارد و موجه است زیرا اولاً: حسب مستندات مضبوط در پرونده متعلق به بنیاد شهید و فروش ملک مذکور از ناحیه تجدید نظر خوانده طبق مبایعه نامه یاد شده محرز است. ثانیاً: اصل بر جهل مشتری بر مستحق للغیر بودن مبیع می‌باشد مگر اینکه خلاف آن ثابت شود ماده ۱۹۶ قانون مدنی نیز موید همین اصل است. ثالثاً: طبق صریح ماده ۳۹۱ قانون مدنی در باب ضمان درک در صورت مستحق الغیر در آمدن مبیع و جهل مشتری به آن بایع از عهده غرامات وارده بر مشتری برآید. زیرا وی سبب ورود زیان به مشتری گردیده است.