اگر قصد ایجاد عقد مضاربه را دارید و می خواهید اطلاعات لازم را در خصوص آن بدست آورید و یا اینکه در مواردی در خصوص این عقد دچار ابهام شده اید. در این نوشته سعی داریم اطلاعات لازم در مورد مضاربه را در اختیار شما قرار بدهیم تا از خصوصیات اساسی ای که این عقد باید داشته باشد اطلاع پیدا کنید و با آگاهی از نکات لازم از بروز ضرر و خسارت های احتمالی پیشگیری نمایید.
در ادامه در خصوص ویژگی های اساسی مضاربه، شرایط درستی آن و عواملی که سبب زوال مضاربه می شوند صحبت کرده ایم.
چنانچه بعد از مطالعه این مطالب پرسشی برای شما ایجاد شد، می توانید با ما تماس بگیرید و اطلاعات دقیق تر را از وکلای باتجربه ما در این زمینه بدست آورید.
مضاربه یعنی چه؟
ماده ۵۴۶ قانون مدنی در خصوص عقد مضاربه است که به معرفی این عقد پرداخته است. در عقد مضاربه به کسی که صاحب سرمایه است مالک و به طرف مقابلتان عامل و یا مضارب گفته می شود.
مضاربه عقدیست که به موجب آن صاحب سرمایه، مالش را در اختیار دیگری قرار می دهد تا با آن تجارت کند و در سودی که از این تجارت حاصل می شود هر دو با هم شریک شوند.
شرایط درستی عقد مضاربه
عقد مضاربه مثل سایر قراردادها باید دارای شرایط عمومی صحت و درستی باشد.
ماده ۱۹۰ قانون مدنی در مورد شرایط عمومی درستی قراردادها هست که این شرایط عبارتند از:
- طرفین در ایجاد معامله دارای رضایت بوده و قصد ایجاد آن را داشته باشند.
- اهلیت طرفین (شایستگی ای که قانون به شما می دهد تا بتوانید صاحب حق شده و آنرا اجرا نمایید. به مجموع این ویژگی ها و صفات که به شما صلاحیت دارا شدن و اجرای حق می دهد، اهلیت گفته می شود).
- موضوع معین که مورد معامله باشد. (منظور مال و یا عملی است که تعهد کرده شده است تحویل داده یا انجام شود).
- مشروعیت جهت معامله.
هریک از موارد فوق دارای ضمانت اجرا (نتیجه) مخصوص به خود هستند که چنانچه آنها را رعایت نکنید سبب غیر نافذ شدن عقد و یا تحت شرایطی بطلان عقد می شوند.
شما می توانید جهت کسب اطلاعات دقیق تر در خصوص هر یک از موارد فوق و همچنین شرایطی که سبب غیر نافذ شدن عقد می گردند با گروه وکلای سنا تماس بگیرید و از وکلای متخصص ما در این زمینه مشاوره حقوقی دریافت نمایید.
مضاربه عقد است نه ایقاع
از آنجا که برای تشکیل عقد مضاربه نیاز به اراده دو نفر می باشد؛ در نتیجه عقد محسوب می شود و نه ایقاع.
در ایقاع تنها به یک اراده نیاز می باشد همانند طلاق که ایقاع است و فقط با اراده مرد انجام می شود.
مضاربه عهدی است یا تملیکی؟
عقد مضاربه سبب ایجاد تعهد دو طرفه و متقابل می شود. در این عقد، شما متعهد می شوید که سرمایه مشخص شده ای را در اختیار مضارب قرار بدهید تا وی تجارت مورد نظر را انجام بدهد و چنانچه سودی حاصل بشود هر کدام به نسبت سهم خود مالک آن سود شوید.
تملیک به معنای صاحب شدن و به ملکیت درآمدن می باشد. عقدی که نتیجه آن انتقال مالکیت از یک نفر به نفر دیگر است را عقد تملیکی می گویند.
مضاربه به علت های زیر عقد تملیکی نیست:
- در خصوص مالی که هنوز ایجاد نشده است تصور رابطه مالکیت ممکن نمی باشد.
- برفرض اینکه تملیکی هم صورت بگیرد؛ این تملیک اثر مستقیم مضاربه محسوب نمی شود در واقع همانطور که اشاره شد عقد مضاربه عقدی عهدی است و درصورت انجام تعهد است که سود حاصل می شود و سود مورد نظر به نسبت سهم طرفین به مالکیت آن ها در می آید.
در مضاربه، سرمایه فقط پول است
در عقد مضاربه لازم است که سرمایه شما به صورت وجه نقد باشد. مثلا اگر شما تور ماهیگیری و قایق در اختیار کسی قرار بدهید تا برایتان ماهی بگیرد و در آنچه که صید می شود شریک باشید این قرارداد مضاربه محسوب نمی شود و به نظر تابع ماده ۱۰ قانون مدنی (اصل آزادی قراردادی) لحاظ می شود.
نوع تجارت در عقد مضاربه
لازم به ذکر است در صورتی که تجارت خاصی بین شما و مضراب (شخص انجام دهنده مسئولیت) شرط نشده باشد؛ وی می تواند هر نوع تجارتی را که خود صلاح می داند انجام بدهد البته با این شرط که به صورت متعارف انجام داده شود.
نحوه ی تعیین سود در عقد مضاربه
مشخص بودن سهم مالک و مضارب: لازم است که سهم صاحب سرمایه و انجام دهنده تجارت (مضارب) از سود، به صورت درصدی و یا کسری از کل سود تعیین بشود. به عنوان مثال عنوان بشود که ۶۰ درصد سود به شما و یا اینکه یک چهارم سود به مضارب تعلق دارد.
لازم به ذکر است در صورتی که در مضاربه بیان شود که تمام سود از آن شما باشد، عقد صورت گرفته مضاربه محسوب نمی شود.
شما می توانید اطلاعات دقیق تر را در خصوص نحوه ی تعیین سهم هر یک از طرفین و یا هر یک از مواردی که در خصوص ویژگی های مضاربه عنوان گردید از طریق تماس با ما کسب نموده و از وکلای متخصص ما در این زمینه کمک بگیرید.
هدف مشروع در عقد مضاربه (مشروعیت جهت)
جهت یعنی، هدف شما در انجام عمل حقوقی که این هدف بر حسب اشخاص مختلف تفاوت دارد. برای مثال ممکن است هدف شما از فروش ملکتان نیاز به پول باشد ولی دیگری هدفش خریداری ملک بهتری باشد.
در صورتی که شما و طرف دیگر قرارداد، عقد مضاربه ای را تشکیل بدهید و در عقد قید کنید و یا اینکه پیش از وقوع عقد مضاربه به این توافق برسید که سرمایه شما جهت خرید و فروش مشروبات الکلی صرف بشود یا با پول آن قمارخانه تاسیس کنید، یا مواد قاچاق نمایید؛ چنین عقدی باطل محسوب می شود.
ویژگی های عقد مضاربه
۱) مشارکتی بودن عقد مضاربه: در عقد مضاربه شما و مضارب در کنار هم و با همکاری یکدیگر تلاش می کنید تا با مشارکت سودی را کسب نمایید، سودی که حاصل کار و سرمایه طرفین است، در نتیجه جزء عقود مشارکتی محسوب می شود و نه عقود معاوضی.
۲) احتمالی بودن عقد مضاربه: از آنجا که ممکن است به رغم تلاش و زحمتی که مضارب نموده سود قابل تقسیمی به شما نرسد؛ گفته می شود که عقد مضاربه یک عقد احتمالی محسوب می شود.
۳) مستمر بودن عقد مضاربه: عقد فوری و یا عقد آنی مانند عقد بیع (خرید و فروش اموال) عبارت است از اینکه به محض وقوع عقد خریدار مالک مبیع (مال) و فروشنده مالک ثمن و یا مبلغ مورد معامله می شود. ولی عقد مستمر عبارت است از اینکه آثار و موضوع معامله در طول زمان ایجاد می شود مانند بیمه و اجاره که مستاجر در طول زمان مالک منافع است. بنابراین عقد مضاربه نیز از آنجا که انجام تجارت، نیاز به زمان دارد؛ جزء عقود مستمر قرار می گیرد.
۴) جایز بودن عقد مضاربه: مضاربه عقدی جایز است. عقد جایز عقدی است که هریک از طرفین، هر وقت که بخواهد، بتواند عقد را بر هم بزند است.
علل از بین رفتن مضاربه
- در صورت فوت یا جنون یا سفه (سفیه به کسی گفته می شود که عادت در خرج نمودن غیر متعارف داشته باشد) هر یک از طرفین.
- در صورتی که مالک مفلس بشود. در حقوق امروز مفلس شدن همان ورشکستگی محسوب می شود. بنابراین برای مثال: در صورتی که شما ورشکسته بشوید، عامل و یا مضارب در زمره طلبکاران لحاظ نخواهد شد و به نسبت سود شریک محسوب می گردد.
نتیجه گیری
همانطور که توضیح داده شد مضاربه عقدیست که یکی از طرفین سرمایه را تأمین و طرف دیگر با آن سرمایه تجارت می کند. در عقد مضاربه، سرمایه باید وجه نقد باشد، بنابراین در موردی که مالک سرمایه از طرف دیگر طلبی داشته باشد و به مضارب بگوید بجای پرداخت بدهی با آن پول تجارت کن و سود را شریک شو، این مورد امکانپذیر نمی باشد.
در خصوص موردی نیز که شما مالی را جهت تجارت با آن بدهید و قرار بگذارید که کل سود برای شما باشد، معامله صورت گرفته مضاربه محسوب نمی شود بر اساس قانون مدنی راه حل این موضوع، مضاربه واقع نشدن عقد و پرداخت اجرت المثل (دستمزد و مزد کار) به عامل و یا مضارب می باشد.
ولی اگر مشخص بشود که عامل بصورت رایگان عمل نموده است به وی اجرت المثل تعلق نخواهد گرفت.
در صورتی که در خصوص عقد مضاربه و شرایط اساسی آن پرسشی دارید با گروه وکلای سنا به شماره ی ۰۲۱ ۸۸۱۴۰۸۰۸ و ۰۲۱۸۸۴۱۰۰۵۷ تماس بگیرید تا از مشاوره تخصصی ما در این زمینه بهره مند شوید.
سوالات متداول
مضاربه چیست؟
مضاربه عقدیست که یکی از طرفین سرمایه را تأمین نماید و طرف دیگر با آن سرمایه تجارت کند. در عقد مضاربه، سرمایه باید وجه نقد باشد.
چه عواملی سبب زوال مضاربه محسوب می شوند؟
از جمله علل زوال این عقد عبارتند از جنون، فوت و یا سفه یکی از طرفین عقد و سایر مواردی که در این مقاله به آن پرداخته شده است.
در عقد مضاربه سهم طرفین عقد به چه صورتی مشخص می شود؟
لازم است که سهم مالک و مضارب از سود تجارت بصورت درصدی و یا کسری از کل سود تعیین بشود. به عنوان مثال عنوان بشود که ۶۰ درصد سود به مالک و یا اینکه ربع سود، به مضارب تعلق دارد
