یکی از مسائلی که تمامی پسران از سن ۱۸ سالگی به بعد درگیر آن هستند خدمت سربازی می باشد. بسیاری از افراد به دلایل مختلف امکان انجام خدمت نظام وظیفه را ندارند.
قانون برای این افراد شرایطی تحت عنوان «معافیت سربازی» در نظر گرفته که خود دارای انواع مختلفی است. در ادامه این مطلب به بررسی شرایط معافیت سربازی در سال ۹۹ می پردازیم.
شرایط معافیت سربازی در سال ۹۹
هرسال قوانین مربوط به معافیت سربازی درحال تغییر می باشد. براین اساس کلیه مشمولین خدمت سربازی نگران وضعیت خدمت خود و تغییرات پیش آمده می باشند. اما با توجه به شرایط حاضر، معافیت سربازی در سال ۹۹ تغییر آنچنانی پیدا نکرده است.
تنها تغییری که پیش آمده این است که در حال حاضر مدت زمان انجام خدمت سربازی برای مناطق غیرنظامی ۲۱ ماه و مناطق عملیاتی و درگیر با شرایط سخت ۱۸ ماه می باشد. در صورتی که کسی امریه سربازی دریافت نماید مدت زمان انجام خدمت سربازی اش ۲۴ ماه است. البته این تغییرات ارتباطی به معافیت از خدمت ندارند.
انواع معافیت سربازی
معافیت های نظام وظیفه در سال ۹۹ به دو دسته کلی تقسیم می شوند: دائم و موقت. به طور مثال معافیت تحصیلی جزو معافیت موقت است.
معافیت های دائم و موقت به طور کلی به چند دسته تقسیم می شوند:
- معافیت تحصیلی
- معافیت پزشکی
- معافیت کفالت
- معافیت ایثارگران
- معافیت مددجویان
- معافیت سنی
- معافیت متعهدین خدمت
انواع معافیت های دائم نظام وظیفه در سال۹۹
در معافیت دائم شخص مشمول با شرایط خاصی می تواند برای همیشه از خدمت معاف گردد.
معافیت‌های دائم نظام وظیفه خود به ۴ دسته تقسیم می شود:
۱- معافیت ایثارگران
در بین افراد مشمول خدمت نظام وظیفه، آن دسته از افرادی که در بین اعضای خانواده خود کسی جانباز، رزمنده یا آزاده باشد می تواند از معافیت ایثارگران بهره مند شود. مثلا اگر کسی فرزند شهید یا شخص مفقودالاثر باشد از انجام خدمت سربازی معاف خواهند بود.
همچنین آن دسته از افرادی که در زمان جنگ در جبهه حضور یافته باشند، به ازای هر ۳۰ ماه سابقه رزمندگی و هر ۲۵ درصد جانبازی وی و ۲۴ ماه آزادگی، اجازه معافیت یکی از فرزندان خود را دارند. ترکیب این امتیازات در شرایط خاصی قابل قبول است و سازمان نظام وظیفه عمومی برای این امتیازات تصمیم گیری میکند.
نکته قابل توجه در این مورد این است که خود فرد ایثارگر می تواند مشخص کند که کدام یک از فرزندانش از قانون معافیت در این زمینه استفاده نماید.
همچین افراد زیر نیز می توانند از معافیت ایثارگران استفاده کنند:
- همسر خانم هایی که ۲۵ درصد جانبازی دارند.
- برادر شهید یا جانباز که فرزند پسر ندارد.
- افرادی که خودشان ۱۰ درصد جانبازی دارند.
- فرزند خوانده قانونی جانبازانی که توانایی بچه دار شدن نداشته باشند.
۲- معافیت کفالت
طبق آخرین وضعیت اعلام شده برای معافیت کفالت، در صورتی که سن پدر فردی که تنها پسر بالای ۱۸ سال خانواده است کمتر از ۵۹ سال باشد و طبق دستور پزشک باید تحت مراقبت باشد، فرد مشمول می تواند از معافیت خود استفاده نماید.
همچنین در صورت داشتن مادر بدون شوهر (فوت همسر یا طلاق) اگر فرد تنها فرزند ذکور بالای ۱۸ سال باشد، می تواند از معافیت کفالت خود نیز استفاده کند.
همچنین در صورتی که فرد مشمول خواهر یا برادر کوچکتر داشته باشد و پدرشان نیز فوت شده باشد، می تواند از معافیت کفالت خود استفاده نماید. همچنین در صورتی که شخصی برادر بالای ۱۸ سال داشته باشد که بیمار و نیازمند مراقبت است و همسر و فرزند و پدر نیز نداشته باشد و فرد مشمول تنها برادر بالای ۱۸ سال وی باشد، می تواند از معافیت کفالت خود استفاده کند.
مراحل لازم به منظور گرفتن معافیت کفالت:
- دریافت دفترچه راهنمای مربوط به خدمت وظیفه عمومی
- مراجعه به دفتر خدمات الکترونیک انتظامی با همراه داشتن مدارک لازم
- ثبت درخواست در سامانه از طریق وظیفه عمومی و مورد بررسی قرار گرفتن توسط وظیفه عمومی
- گرفتن استعلام محل تولد پدر و مادر مشمول از اداره ثبت احوال توسط وظیفه عمومی
- ارسال دعوتنامه برای فرد مشمول به جهت حضور یافتن در هیئت رسیدگی
- پس از حضور یافتن مشمول در جلسه هیئت رسیدگی، در صورت معاف شناخته شدن، کارت معافیت دائم برای او صادر می شود. اما در صورت عدم پذیرش معافیت برای او برگه آماده به خدمت ارسال میشود.
مدارک لازم برای دریافت معافیت کفالت:
- اصل و دو کپی از همه صفحات شناسنامه
- کپی تمام صفحات شناسنامه پدر، مادر و همچنین برادران و خواهران
- کپی کارت ملی والدین
- یک قطعه عکس (سه در چهار)
- اصل و کپی آخرین مدرک تحصیلی فرد مشمول
- ارائه گواهی اشتغال به خدمت
- تکمیل برگه وضعیت فرد
- تکمیل برگ مشخصات بستگان مشمول
شروط اصلی برای گرفتن انواع معافیت های کفالت
- مشمولین باید به سن ۱۹ سالگی رسیده باشند تا بتوانند برای گذراندن مراحل معافیت کفالت اقدام کنند.
- مشمولین نباید هیچ نوع غیبتی داشته باشد تا بتواند از معافیت کفالت استفاده کرده و کارت معافیت دائم حود را بگیرد.
- مشمولین باید تنها فرزند یا سرپرست و نگهدارنده ی بالای ۱۸ سال فردی باشند که می خواهند کفالت آن را به عهده بگیرند.
۳- معافیت پزشکی
طبق قانون تمامی مشمولین خدمت نظام وظیفه باید در سلامتی کامل روحی و جسمی قرار گرفته باشند. بر این اساس، پیش از اعزام به خدمت، تمام افراد باید مورد ارزیابی توسط سازمان نظام وظیفه قرار گیرند.
این نوع معافیت مخصوص آن دسته از مشمولانی است که از نظر جسمی یا روحی در شرایط قرار گرفتن در فضای خدمت سربازی نباشند. در این نوع معافیت بسته به شرایط فرد تصمیم به معافیت از رزم مقدماتی، آموزش، کسری خدمت یا معافیت دائم گرفته می شود.
همچنین برخی از افراد ممکن است بعد از ورود به خدمت سربازی بیماری شان عود کند و در شرایط وخیمی قرار گیرند و سلامت خود و سربازان دیگر را به خطر بیاندازد. این نوع مشمولین می توانند از معافیت پزشکی استفاده کنند. بعلاوه برای افراد با شرایط خاص معافیت پزشکی حین خدمت نیز وجود دارد.
به طور کلی مشمولین خدمت سربازی از نظر شرایط روحی و جسمی در ۴ دسته قرار می گیرند:
- گروه اول: هم از نظر روحی و هم جسمی سلامتی کامل دارند. این دسته از افراد موظف هستند که خدمت سربازی خود را تا پایان آن بگذرانند.
- گروه دوم: دارای نقص عضو و یا بیماری هستند که سلامتی کامل ندارند. اما اگر قادر به انجام خدمت سربازی در امور غیر رزمی باشند معافیت برای آنها لحاظ نمی گردد.
- گروه سوم: بیماری دارند که قابل معالجه نیست. این افراد تحت درمان قرار میگیرند و در آن مدت از معافیت کوتاه مدت استفاده می نمایند و پس از درمان میتوانند به خدمت خود بازگردند.
- گروه چهارم: دچار نقص عضو و یا بیماری جسمی یا روانی غیر قابل درمان باشند. این دسته از مشمولین به دلیل عدم توانایی در انجام خدمات ضروری نظام وظیفه کارت معافیت دائم را دریافت می نمایند.
بیماری هایی که معافیت پزشکی را به همراه دارند:
- بیماری‌های مربوط به شکم و دستگاه گوارش و جراحی های عمومی
- بیماری‌های استخوانی
- بیماری‌های عفونی
- بیماری‌های مربوط به ریه و قفسه صدری
- بیماری‌های روماتولوژی و بافت همبند
- جراحی های مغز و اعصاب
- بیماری‌های قلبی و عروقی
- بیماری اعصاب و روان
- بیماری‌های گوش حلق و بینی
- بیماری‌های مغز و اعصاب و نورولوژی
- بیماری‌های چشم و همچنین عوارض بینایی
- بیماری‌های عمومی
- بیماری‌های دستگاه تناسلی و ادراری
- بیماری فک، دهان و دندان
- بیماری‌های انکولوژی و خون
- بیماری‌های پوستی
- بیماری‌های غدد داخلی و مترشحه
مراحل لازم جهت دریافت معافیت پزشکی:
- انجام معاینات اولیه جهت اطمینان از بیماری
- مراجعه به مرکز های پلیس +۱۰ و تکمیل کردن مدارک مورد نیاز قید شده در دفترچه راهنمای نظام وظیفه
- کامل کردن برگه خود اظهاری سوابق بیماری
- اخذ برگه معرفی به بیمارستان از وظیفه عمومی
- مراجعه به بیمارستان به منظور انجام معاینات مجدد توسط پزشک متخصص نیروهای مسلح
- ارسال نظر تخصصی به حوزه رسیدگی کننده توسط بیمارستان
- تشکیل جلسه شورای پزشکی برای تایید بیماری فرد
۴- معافیت موارد خاص
این نوع معافیت به ۳ دسته تقسیم میشود:
۱- معافیت متعهدین خدمت: افرادی مثل نیروهای بهداشتی درمانی، فارغ التحصیلان مراکز تربیت معلم و همچنین داوطلبین شغل معلمی، خلبانی و تکنسین هواپیما در آموزشگاه فنون هواپیمایی (به شرط سپردن تعهد خدمت،) از معافیت خدمت بهره مند می شوند.
۲- معافیت مددجویان کمیته امداد: بر اساس ماده ۴۴ قانون خدمت وظیفه عمومی، مشمولینی که تحت پوشش سازمان بهزیستی و یا کمیته امداد باشند از این نوع معافیت می توانند استفاده کنند. البته در هر خانواده یکی از فرزندان ذکور بالای ۱۸ سال برای کفالت مادر بدون شوهر فقط میتواند این معافیت را بگیرند.
مهم ترین شرط دریافت این معافیت، عدم غیبت فرد می باشد. همچنین آن دسته از مشمولانی که با زنانی که معلولیت جسمی- حرکتی دارند ازدواج می‌کنند به طور موقت از انجام خدمت دوره ضرورت معاف می‌شوند و بعد از پنج سال از مدت ازدواجشان معافیت موقت به معافیت دائم تبدیل خواهد شد.
همچنین موارد تصریح شده در قانون در این مورد به قرار زیر می باشد:
- معافیت یک فرزند مادر فاقد شوهر تحت پوشش کمیته امداد یا بهزیستی
- معافیت مشمول دارای فرزند معلول
- معافیت تنها پسر خانواده‌هایی که دارای سه فرزند دختر باشند
- معافیت مشمولینی که با بانوان دارای معلولیت جسمی حرکتی ازدواج کنند
۳- معافیت بخشودگی سن: مشمولینی که به ۵۰ سال رسیده باشند اما به خدمت سربازی نرفته باشند از خدمت معاف می شوند و شناسنامه این افراد کارت پایان خدمت سربازی آن ها به حساب می آید.
همچنین این نوع معافیت با توجه به مدرک تحصیلی فرد و سن او به پنج گروه زیر تقسیم می شود:
- زیر دیپلم، دیپلم، فوق دیپلم (متولدین تا پایان سال ۱۳۵۴)
- لیسانس (متولدین تا پایان سال ۱۳۵۴)
- فوق لیسانس (متولدین تا پایان سال ۱۳۵۲)
- دکتری غیرپزشکی (متولدین تا پایان سال ۱۳۵۰)
- دکتری پزشکی و دامپزشکی (متولدین تا پایان سال ۱۳۴۴)
معافیت های موقت در سال ۹۹
معافیت موقت یعنی شخص مشمول با داشتن شرایط خاصی می تواند از خدمت برای مدتی معاف شود. معافیت موقت به چند دسته تقسیم می شود: معافیت تحصیلی، معافیت بنیاد ملی نخبگان و گواهی اشتغال به خدمت.
۱- معافیت تحصیلی
معافیت تحصیلی از معافیت های موقت به حساب می آید؛ به این جهت که دانش‌آموزان و دانشجویان تا زمانی که در حال تحصیل می باشند، از خدمت معاف می شوند. مشمولینی که دارای مدرک دیپلم و بالاتر باشند، حداکثر تا یک سال بعد از فارغ التحصیلی فرصت دارند که تاریخ اعزام به خدمت خود را به تعویق بیندازند.
در هر مقطع تحصیلی بعد از پایان یافتن آن مقطع، فرد بعد از یک سال یا برای انجام خدمت سربازی اعزام می شود یا می بایست جهت ادامه تحصیل اقدام کند.
مدارک لازم جهت دریافت معافیت تحصیلی:
به منظور دریافت معافیت تحصیلی شخص باید در مراکز پلیس ۱۰+ حضور یابد و مدارک زیر را ارائه کند:
- ارائه یک قطعه عکس سه در چهار
- اصل و کپی کارت ملی
- اصل شناسنامه و کپی از تمام صفحات شناسنامه
- ارائه برگه درخواست معافیت تحصیلی به همراه عکس
- ارائه برگه تعیین وضعیت افرادی که دانشجو نیستند (تکمیل شده توسط آموزش و پرورش)
- برگه انصراف (در خصوص دانشجویان انصرافی)
- گذرنامه اصل به همراه کپی (در صورت داشتن)
۲- معافیت بنیاد ملی نخبگان
مشمولینی که شرایط خاص داشته باشند، میتوانند از طریق بنیاد ملی نخبگان، خدمت سربازی خود را با رفتن به یک دوره آموزشی و انجام دادن یک پروژه در عوض بقیه دوره خدمت تمام کنند.
معافیت ملی نخبگان جهت استفاده صحیح از استعدادها و مهارت های فارغ التحصیلان ممتاز با هدف گسترش فعالیت های آموزشی و علمی، فرهنگی و فناورانه به افراد داده می شود. همچنین مدت انجام خدمت سربازی نخبگان یک سال می باشد.
۳- گواهی اشتغال به خدمت
این گواهی برای مواقعی است شما با دریافت آن می توانید از مراکز آموزشی مانند دانشگاه ها و همین طور مدارس بخواهید ضمانت کنند که شما درحال دانش آموختگی هستید و نیاز دارید که برای کاری، کارت پایان خدمت را ارائه کنید؛ ولی امکان حضور در خدمت سربازی را در حال حاضر ندارید.
این گواهی برای اداراتی مثل بیمه و سازمان های کسب و کار و همچنین اداره راهنمایی و رانندگی کاربرد دارد. از طریق این گواهی می توانید گواهینامه خود را نیز دریافت کنید.
