رفع تصرف عدوانی در دعوای خلع ید

رفع تصرف عدوانی

رفع تصرف عدوانی دعوایی است که توسط مالکی که ملک او بدون اجازه و به صورت غیرقانونی توسط فرد دیگری تصرف شده است، مطرح می‌شود. هدف اصلی این دعوا بازگرداندن ملک به مالک اصلی است. برای اثبات این دعوا، مالک نیاز به ارائه مدارکی دارد که نشان دهد ملک او به طور عدوانی تصرف شده است. این مدارک می‌تواند شامل سند مالکیت، شاهدان، و سایر مدارک معتبر باشد.

دعوای خلع ید

دعوای خلع ید نیز دعوایی است که توسط مالک ملک برای خارج کردن متصرف غیرقانونی از ملکش مطرح می‌شود. در این دعوا، مالک باید ابتدا مالکیت خود را ثابت کند و سپس ثابت کند که متصرف به صورت غیرقانونی ملک را تصرف کرده است. دعوای خلع ید زمانی مطرح می‌شود که مالک ملک خود را به صورت قانونی و با ارائه مدارک به دادگاه، از دست متصرف خارج کند.

خلع ید در قانون تعربفی از خلع ید ذکر نشده در تعریف ساده خلع یعنی شخصی که به طور غیر قانونی مال غیر منقول مثل خانه-زمین-مغازه و..را از تصرف مالک خارج کند و مالک بخواهد مال خود را از دست متصرف پس بگیرد.

رفع تصرف عدوانی چیست؟

رفع تصرف عدوانی به طور ساده یعنی، خارج کردن مال از اختیار مالک یا متصرف قانونی آن مال بدون رضای آن یا بدون مجوز قانونی و بازگشت آن به متصرف قانونی قبلی آن.

اصطلاحات مهم

تفاوت دعوای خلع‌ ید و رفع تصرف عدوانی

هرچند دعوای خلع‌ ید و رفع تصرف عدوانی جز دعاوی هستند که در صورت اثبات  باعث ایجاد یک نتیجه مشترک برای خواهان می‌شوند و آن قطع تصرفات غیرقانونی خوانده در مال است ولی در عین حال دارای تفاوتی هستند که در ادامه مورد بررسی قرار می دهیم .

دعوای خلع ید را نمی توان خارج از نوبت طرح کرد در حالی دعوای رفع تصرف عدوانی را می توان خارج از نوبت مطرح کرد.

در دعوای خلع ید هزینه دارسی بر اساس قیمت منطقه ای ملک دریافت می شود در حالی که هزینه دارسی دعوای تصرف عدوانی بر اساس هزینه دعاوی غیر مالی دریافت می شود که نسبت به خلع ید جزئی می باشد.

حکم دعوای تصرف عدوانی برای اینکه اجرا شود نیاز نیست که قطعی شود در حالی حکم خلع برای اینکه اجرا شود باید قطعی باشد

در دعوای خلع ید شخص باید مالک ملک باشد ولی در دعوا تصرف عدوانی شخص باید متصرف ملک باشد لازم نیست حتما مالک باشد.

تفاوت در ارکان دو دعوا:

دعوای خلع‌ ید رفع تصرف عدوانی هر دو دارای ارکان منحصر به فرد و مربوط به خود هستند که باید ادله تشکیل‌ دهنده هر دو دعوا توسط متقاضیان آنها به دادگاه ارائه و توسط محکمه محرز گردد.

ارکان دعوای خلع‌ ید عبارت‌اند از:

1. اثبات مالکیت خواهان؛ یعنی باید کسی که دعوا طرح می کند مالک ملک باشد.
2. اثبات تصرفات غیرقانونی فعلی خوانده؛یعنی شخصی الان ملک را تصرف کرده تصرفش غیر قانونی باشد.
3. اثبات تصرف غیرقانونی بر مال غیرمنقول. یعنی شخصی که هیچ حقی نسبت به مال غیر منقول نداشته باشد.

ارکان دعوای رفع تصرف عدوانی عبارت است از:

1.  شخص خواهان از اول آن ملک را در دست داشته باشد.
2. یعنی شخص خوانده دعوا بعدا نسبت به تصرف ملک اقدام کرده باشد.
3. اثبات غیرقابل قانونی بودن تصرفات خوانده.

بنابراین :در دعوای خلع‌ ید، خواهان باید مالکیت خود را ثابت کند؛ ولی در دعوای رفع تصرف عدوانی نیازی به اثبات مالکیت نیست و اثبات سبق تصرف خواهان کفایت می‌کند و از سوی دیگر صرف اثبات و احراز تصرفات غیرقانونی فعلی خوانده در دعوای خلع‌ ید کافی است؛ اما در دعوای رفع تصرف عدوانی، تصرفات بعدی و غیرقانونی خوانده باید ثابت و احراز گردد.

تفاوت در تعیین وقت دادرسی:

دعوای خلع‌ ید در وقت عادی و معمولی رسیدگی می‌شود. منظور از وقت عادی، وقتی است که به ترتیب دفتر اوقات، روز و ساعت معینی برای رسیدگی تعیین می‌شود؛ اما رسیدگی به دعوای رفع تصرف عدوانی  قانون آیین دادرسی مدنی در وقت خارج از نوبت به عمل می‌آید. منظور از وقت خارج از نوبت وقتی است که از لحاظ زمانی نزدیک‌تر و مناسب‌تر از وقت عادی است.

تفاوت در اجرای حکم:

دعوای خلع‌ ید  بعد از قطعیت حکم دادگاه اجرا می شود؛ اما رأی دعوای تصرف عدوانی از این قاعده مستثنی بوده بلافاصله قبل از قطعیت، اجرا می‌شود و بلافاصله به دستور مرجع صادر‌کننده توسط اجرای احکام دادگاه اجرا خواهد شد و درخواست تجدیدنظر مانع از اجرا نمی‌باشد.» البته باید اذعان نمود که علی‌رغم حکم استثنائی این ماده، اگر رأی رفع تصرف عدوانی به صورت غیابی صادر شود موقتاً اجرا نمی‌شود مگر اینکه از مرحله واخواهی خارج شود.

تفاوت دیگری که از حیث اجرا، بین این دو دعوا وجود دارد اینست که دعوای رفع تصرف عدوانی، جهت اجرا نیازمند به صدور اجراییه ندارد؛ در حالی که دعوای خلع‌ ید مطابق قواعد عمومی آیین دادرسی مدنی و اجرای احکام مدنی، نیازمند صدور اجراییه جهت اجرا است.

تفاوت در اعتبار امر مختومه:

یعنی شخصی که ابتدا دعوای تصرف عدوانی مطرح کرده باشد اگر به نتیجه نرسید می تواند بعدا دعوای خلع ید را به عنوان مالکیت دعوای خودش را مطرح نماید ولی اگر اول به عنوان مالک دعوای خلع ید مطرح نماید بعدا نمی تواند دعوای تصرف عدوانی را طرح نماید.

تفاوت در مالی یا غیرمالی بودن دعوا:

دعوای خلع‌ ید دعوایی مالی است؛ لذا هزینه این دعوا در صورتی که موضوع آن منقول باشد مطابق قیمت گذاری خواهان و در صورتی که غیرمنقول باشد بر مبنای ارزش معاملاتی املاک در هر منطقه اخذ می‌شود و از حیث تجدیدنظر و فرجام‌خواهی نیز ملاک قیمت گذاری خواهان است؛ اما دعوای رفع تصرف عدوانی غیرمالی است؛ لذا رسیدگی به دعاوی تصرف مستلزم پرداخت هزینه دادرسی دعاوی غیر مالی است. از جهت تجدیدنظرخواهی نیز  این دعوا قابل تجدیدنظر است؛ ولی قابل فرجام خواهی نمی باشد.