به گزارش مشرق، ساعت ۱۱ شب ۲۳ تیرماه ۹۸ یکی از شهروندان گزارش کشف یک جسد در بیابان های محدوده دولت خواه را به پلیس ۱۱۰ اعلام کرد.
با اعلام این خبر، بلافاصله مأموران کلانتری ۱۵۲ خانی‌آباد به محل اعلام شده مراجعه کرده و با جسد خونین مردی جوان روبه‌رو شدند.
موضوع سریعاً به کارآگاهانه اداره دهم ویژه قتل اطلاع داده شد و کارآگاهان نیز به همراه تیم بررسی صحنه جرم و بازپرس کشیک قتل دادسرای امور جنایی تهران راهی محل کشف جسد شدند.
توضیح نحوه کشف جرم و انجام قتل پیک موتوری جوان
در بررسی اولیه جسد، مدارک شناسایی وی کشف و هویت مقتول به نام سامان ۳۳ ساله شناسایی شد.
بررسی های بیشتر نشان داد مقتول با شیء نوک تیزی (چاقو) و با ۲۲ ضربه به قتل رسیده است همچنین یک دستگاه موتورسیکلت پالس متعلق به مقتول در صحنه جرم کشف شد.
در ادامه تحقیقات مشخص شد مقتول ساکن همان محدوده دولت‌خواه بوده و خانواده وی نیز جسد را شناسایی کردند.
کارآگاهان در ادامه تحقیقات سراغ خانواده مقتول رفتند که برادر وی به مأموران گفت:
برادرم متأهل بود و تا چندی پیش به عنوان پیک موتوری مشغول به کار بود تا اینکه بیکار شد.
روز حادثه نیز برادرم با فردی ناشناس قرار ملاقات حضوری داشت، از منزل خارج شد تا اینکه خبر فوتش را به ما دادند.
کارآگاهان با اظهارات برادر مقتول و با بهره‌گیری از روشهای علمی کشف جرم موفق به شناسایی دو مرد جوان به نام های صابر و نادر شدند که با مقتول قرار ملاقات داشتند.
بیشتر بخوانید: قتل نفس به علت مهدور الدم بودن
شناسایی قاتلین و همدستی همسر مقتول
با انعکاس اطلاعات به دست آمده به بازپرس پرونده، صابر و نادر در تاریخ ۲۹ مرداد در مخفیگاهشان در محدوده شهرستان بهارستان استان تهران شناسایی و در یک عملیات پلیسی دستگیر شدند.
هر دو متهم در تحقیقات به عمل آمده، صراحتاً به قتل اعتراف کردند و صابر در تحقیقات به کارآگاهان گفت:
حدود یک سال پیش با همسر مقتول به نام سارا در فضای مجازی آشنا شدم تا اینکه این رابطه به عشق سیاه بین ما تبدیل شد و برای اینکه ما به هم برسیم، سارا، فرمان قتل همسرش را صادر کرد، من نیز موضوع را به دوستم نادر گفتم تا اینکه با مقتول تماس گرفتم و به بهانه کار و فعالیت در یک شرکت با او قرار ملاقات گذاشتم.
وی افزود: مقتول را به بیابانهای اطراف محدوده دولت‌خواه کشاندم و وقتی موقعیت را مناسب دیدم بدون هیچگونه گفت‌وگویی بینمان، به سمت وی حمله‌ور شده و با چاقو با زدن چندین ضربه به نواحی گردن او را به قتل رساندیم.
سرهنگ علی ولی پور گودرزی؛ معاون مبارزه با جرایم جنایی پلیس آگاهی تهران بزرگ، با اعلام این خبر گفت:
همسر مقتول نیز بازداشت شده و متهمان با توجه به اعتراف صریح به قتل، با صدور قرار قانونی توسط بازپرس شعبه سوم دادسرای ناحیه ۲۷ تهران برای انجام تحقیقات تکمیلی و کشف زوایای پنهان پرونده در اختیار کارآگاهان اداره دهم پلیس آگاهی تهران بزرگ قرار دارند. (کد خبر ۹۸۶۰۳۵، تاریخ انتشار: ۳۱ مرداد ۱۳۹۸ – ۲۳:۴۰)
بررسی قتل از نظر قانونی
- منظور از مباشرت چیست؟
- منظور از شرکت در جرم چیست؟
- آیا در پرونده ذکر شده، امکان قصاص هردو نفر (صابر و نادر) وجود دارد؟
- در صورتی که صابر به عنوان مباشر در قتل باشد، مجازاتش چیست؟
- آیا نادر به عنوان مباشر مجازات خواهد شد یا به عنوان شریک جرم؟
- مجازات سارا به عنوان همسر مقتول (سامان) چیست؟
- آیا امکان قصاص سارا به عنوان عامل اصلی وقوع جنایت وجود دارد؟
برای مجازات کردن شخص از بابت عمل خلافی که مرتکب شده، باید ببینیم که آیا شرایط مسئولیت کیفری در شخص وجود دارد یا نه.
ماده ۱۴۰ قانون مجازات اسلامی بیان میدارد:
«مسئولیت کیفری در حدود، قصاص و تعزیرات تنها زمانی محقق است که فرد حین ارتکاب جرم، عاقل، بالغ و مختار باشد به جز در مورد اکراه بر قتل که حکم آن در کتاب سوم «قصاص» آمده است».
آنچه که در این زمینه باید مورد توجه قرار بگیرد، بحث اختیار یا عدم اختیار شخص در انجام رفتار خلاف قانون می‌باشد، پس در صورتی که شخصی را به اکراه یا اجبار وادار به انجام رفتاری کنند، در این حالت چنین شخصی دارای مسئولیت کیفری نمی‌باشد؛ بلکه کسی که موجب اجبار یا اکراه او شده است را باید به عنوان سبب اقوی از مباشر، مجازات کرد.
این مورد دارای یک استثناء نیز می‌باشد که در قسمت پایانی ماده ۱۴۰ به آن اشاره شده است، ماده ۳۷۵ نیز در این زمینه بیان میدارد:
«اکراه در قتل مجوز قتل نیست و مرتکب، قصاص می‌شود و اکراه کننده، به حبس ابد محکوم می‌گردد».
پس اگر یک نفر به هر طریقی دیگری را وادار به کشتن شخص دیگر کند، در اینجا قاتل باید قصاص شود و اکراه کننده به حبس ابد محکوم خواهد شد.
این مساله به دلیل اهمیتی که در شرع برای خون مسلمانان بیان شده است.
۱) منظور از مباشرت چیست؟
در مورد مباشرت، ماده ۴۹۴ قانون مجازات اسلامی بیان میدارد:
«مباشرت آن است که جنایت مستقیماً توسط خود مرتکب واقع شود».
پس شخصی که بطور مستقیم و بدون واسطه موجب کشته شدن شخص دیگری می‌شود، او را مباشر می‌نامند.
۲) منظور از شرکت در جرم چیست؟
در مورد شرکت در جرم، ماده ۱۲۵ قانون مجازات اسلامی مقرر میدارد:
«هرکس با شخص یا اشخاص دیگر در عملیات اجرایی جرمی مشارکت کند و جرم، مستند به رفتار همه آنها باشد، خواه رفتار هر یک به تنهایی برای وقوع جرم کافی باشد خواه نباشد و خواه اثر کار آنان مساوی باشد خواه متفاوت، شریک در جرم محسوب و مجازات او مجازات فاعل مستقل آن جرم است».
بنابراین اگر کسی با همدستی دیگران موجب وقوع جنایتی بشود، شریک در جرم خواهد بود.
۳) آیا در پرونده ذکر شده، امکان قصاص هردو نفر (صابر و نادر) وجود دارد؟
بله.
با توجه به قسمت دوم ماده ۵۲۶ قانون مجازات اسلامی که بیان میدارد:
«و چنانچه جنایت مستند به تمام عوامل باشد به طور مساوی ضامن می‌باشند؛ مگر تأثیر رفتار مرتکبان متفاوت باشد که در این صورت هریک به میزان تأثیر رفتارشان مسئول هستند».
ماده ۵۳۳ نیز در این زمینه مقرر میدارد:
«هرگاه دو یا چند نفر به نحو شرکت سبب وقوع جنایت یا خسارتی بر دیگری گردند به طوری که آن جنایت یا خسارت به هر دو یا همگی مستند باشد، به طور مساوی ضامن می‌باشند».
در اینجا نیز با توجه به اینکه جنایت حاصله مستند به تمام عوامل می‌باشد؛ لذا به طور مساوی ضامن می‌باشند؛ بنابراین می‌توان هردو را به عنوان قاتل عمدی مجازات کرد؛ ولی اولیای دم باید نصف سهم دیه هرکدام را پرداخت کنند.
ماده ۳۷۳ در این زمینه مقرر میدارد:
«در موارد شرکت در جنایت عمدی، حسب مورد، مجنیٌ علیه یا ولی دم می‌تواند یکی از شرکا در جنایت عمدی را قصاص کند و دیگران باید بلافاصله سهم خود از دیه را به قصاص شونده بپردازند و یا اینکه همه شرکا یا بیش از یکی از آنان را قصاص کند، مشروط بر اینکه دیه مازاد بر جنایت پدید آمده را پیش از قصاص، به قصاص شوندگان بپردازد.
اگر قصاص شوندگان همه شرکا نباشند، هر یک از شرکا که قصاص نمی‌شود نیز باید سهم خود از دیه جنایت را به نسبت تعداد شرکا بپردازد».
۴) در صورتی که صابر به عنوان مباشر در قتل باشد، مجازاتش چیست؟
در مورد صابر که با مشارکت نادر، اقدام به قتل سامان کرده است.
ماده ۵۲۶ قانون مجازات اسلامی بیان میدارد:
«هرگاه دو یا چند عامل، برخی به مباشرت و بعضی به تسبیب در وقوع جنایتی، تأثیر داشته باشند، عاملی که جنایت مستند به اوست ضامن است».
بنابراین در اینجا اگر جنایت حاصله را مستند به رفتار صابر بدانیم؛ یعنی ثابت شود که تمامی ضربات چاقو توسط صابر به سامان وارد شده و در نتیجه موجب مرگ او شده است، پس می‌توان صابر را به عنوان عاملی اصلی جنایت دانست و به مجازات قتل عمد محکوم کرد.
۵) آیا نادر به عنوان مباشر مجازات خواهد شد یا به عنوان شریک جرم؟
در مورد نادر باید ببینیم که در زمان وقوع قتل، چه نقشی داشته است، پس اگر او نیز ضرباتی را به سامان وارد کرده باشد که در قتل او تاثیر داشته، او نیز به عنوان مباشر مجازات خواهد شد، ولی اگر رفتار او در قتل سامان نقشی نداشته است، باید بر اساس قسمت پایانی ماده ۵۲۶ عمل کرد که بیان میدارد:
«مگر تأثیر رفتار مرتکبان متفاوت باشد که در این صورت هریک به میزان تأثیر رفتارشان مسئول هستند».
ماده ۳۶۸ قانون مجازات اسلامی نیز بیان میدارد:
«اگر عده ای، آسیبهایی را بر مجنی علیه وارد کنند و تنها برخی از آسیبها موجب قتل او شود فقط واردکنندگان این آسیبها، شریک در قتل می‌باشند و دیگران حسب مورد، به قصاص عضو یا پرداخت دیه محکوم می‌شوند».
ماده ۳۶۹ نیز در ادامه این ماده بیان میدارد:
«قتل یا هر جنایت دیگر، می‌تواند نسبت به هریک از شرکا حسب مورد عمدی، شبه علمی یا خطای محض باشد».
بنابراین در این مورد نیز هر کدام از این دو نفر ( یعنی صابر و نادر) که آسیبی به سامان وارد کرده باشد که موجب مرگ او شده باشد، همان فرد به عنوان قاتل عمد شناخته خواهد شد و فرد دیگر ممکن است به عنوان قاتل شبه عمد یا خطای محض و یا حتی به مجازات قصاص عضو یا دیه محکوم شود.
ماده ۳۷۰ نیز در تأیید این مطلب بیان میدارد:
«ثابت نبودن حق قصاص بر بعضی از شرکا، به هر دلیل، مانند فقدان شرطی از شرایط معتبر در قصاص یا غیرعمدی بودن جنایت نسبت به او، مانع از حق قصاص بر دیگر شرکا نیست و هریک از شرکا حکم خود را دارند».
۶) مجازات سارا به عنوان همسر مقتول (سامان) چیست؟
در این ماجرا با توجه به اینکه همسر سامان یعنی سارا دستور قتل را صادر کرده بود، با توجه به ماده ۱۲۶ قانون مجازات اسلامی باید او را به عنوان معاون در قتل عمد مجازات کرد.
ماده ۱۲۶ بیان میدارد:
اشخاص زیر معاون جرم محسوب می‌شوند:
- الف- هرکس، دیگری را ترغیب، تهدید، تطمیع، یا تحریک به ارتکاب جرم کند یا با دسیسه یا فریب یا سوء استفاده از قدرت، موجب وقوع جرم گردد.
- ب- هرکس وسایل ارتکاب جرم را بسازد یا تهیه کند یا طریق ارتکاب جرم را به مرتکب ارائه دهد.
- پ- هرکس وقوع جرم را تسهیل کند.
در این قضیه نیز سارا با ترغیب، تطمیع و تحریک صابر، موجبات قتل سامان را فراهم کرد.
از آنجایی که میان معاون و مباشر، وحدت قصد نیز وجود داشته؛ بر اساس تبصره همین ماده که مقرر میدارد:
«برای تحقق معاونت در جرم، وحدت قصد و تقدم یا اقتران زمانی بین رفتار معاون و مرتکب جرم شرط است.
چنانچه فاعل اصلی جرم، جرمی شدیدتر از آنچه مقصود معاون بوده است مرتکب شود، معاون به مجازات معاونت در جرم خفیف تر محکوم می‌شود».
باید گفت که در مورد سارا می‌توان به مجازات معاونت در قتل عمد حکم کرد.
در مورد مجازات معاون نیز ماده ۱۲۷ قانون مجازات اسلامی مقرر میدارد:
در صورتی که در شرع یا قانون، مجازات دیگری برای معاون تعیین نشده باشد، مجازات وی به شرح زیر است:
- الف- در جرایمی که مجازات قانونی آنها سلب حیات یا حبس دائم است، حبس تعزیری درجه دو یا سه
- ب- در سرقت حدی و قطع عمدی عضو، حبس تعزیری درجه پنج یا شش
- پ- در جرایمی که مجازات قانونی آنها شلاق حدی است سی و یک تا هفتاد و چهار ضربه شلاق تعزیری درجه شش
- ت- در جرائم موجب تعزیر یک تا دو درجه پایین تر از مجازات جرم ارتکابی
تبصره ۱- در مورد بند (ت) این ماده مجازات معاون از نوع مجازات قانونی جرم ارتکابی است؛ مگر در مورد مصادره اموال، انفصال دائم و انتشار حکم محکومیت که مجازات معاون به ترتیب جزای نقدی درجه چهار، شش و هفت است.
تبصره ۲- در صورتی که به هر علت قصاص نفس یا عضو اجراء نشود، مجازات معاون بر اساس میزان تعزیر فاعل اصلی جرم، مطابق بند (ت) این ماده اعمال می‌شود».
بنابراین بر اساس بند «الف» ماده ۱۲۷ در مورد سارا باید مجازات حبس درجه ۲ (بیش از ۱۵ تا ۲۵ سال) یا درجه ۳(بیش از ۱۰ تا ۱۵ سال) را در نظر گرفت.
اما اگر به هر دلیلی قصاص نفس در مورد صابر انجام نشود، باید بر اساس ماده ۶۱۲ قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات عمل کرد. این ماده مقرر میدارد:
«هرکس مرتکب قتل عمد شود و شاکی نداشته یا شاکی داشته ولی از قصاص گذشت کرده باشد و یا به هر علت قصاص نشود، در صورتی که اقدام وی موجب اخلال در نظم و صیانت و امنیت جامعه یا بیم تجری مرتکب یا دیگران گردد، دادگاه مرتکب را به حبس از ۳ تا ۱۰ سال (درجه ۴) محکوم می‌نماید».
در این حالت یعنی در حالت عدم قصاص صابر، در مورد سارا باید بر اساس تبصره ۲ ماده ۱۲۷ قانون مجازات اسلامی عمل کرد.
نکته ای که در اینجا باید مدنظر داشت این است که در تبصره ۲ که به بند «ت» ماده ۱۲۷ ارجاع می‌دهد، منظور قانون گذار این است که مجازات معاون از همان نوع مجازات مباشر خواهد بود، نه اینکه لزوماً یک یا دو درجه کمتر از مجازات دادنامه ای مباشر باشد.
بنابراین نباید انتظار داشت که مجازات سارا لزوماً باید یک یا دو درجه کمتر از مجازات دادنامه ای صابر باشد؛ یعنی لزوماً دادگاه او را به مجازات حبس تعزیری درجه ۵ (بیش از ۲ سال تا ۵ سال) یا درجه ۶ (بیش از ۶ ماه تا ۲ سال) محکوم نخواهد کرد.
بلکه ممکن است مجازات مقرر در دادنامه صابر (به عنوان مباشر) مثلاً ۳ سال حبس باشد (درجه ۵)، ولی برای سارا به عنوان معاون، مجازات درجه ۵ (بیش از ۲ سال تا ۵ سال) یا درجه ۶ (بیش از ۶ ماه تا ۲ سال) در نظر بگیرند؛ یعنی از ۶ ماه تا ۵ سال را در نظر بگیرند، که این مساله بستگی به میزان دخالت معاون و تأثیر او در وقوع قتل دارد.
بنابراین در این حالت مجازات معاون کمتر از درجه ۶ (بیش از ۶ ماه تا ۲ سال) و بیشتر از درجه ۵ (بیش از ۲ سال تا ۵ سال) نخواهد شد.
۷) آیا امکان قصاص سارا به عنوان عامل اصلی وقوع جنایت وجود دارد؟
خیر؛ زیرا اگرچه سارا در وقوع قتل نقش مهمی داشته، ولی از آنجایی که عمل او مشمول ماده ۱۲۶ قرار می‌گیرد؛ یعنی با ترغیب سامان، تطمیع، یا تحریک صابر، زمینه ارتکاب جرم را فراهم کرده است.
لذا مشمول مجازات مقرر در ماده ۱۲۷ همین قانون قرار خواهد گرفت و نمی‌توان او را به این عنوان قصاص کرد.
اگر بخواهیم سارا را به مجازات اعدام محکوم کنیم، باید از این راه وارد شویم که او را به جرم زنای محصنه محکوم کنیم. بند «ب» ماده ۲۲۶ در مورد تعریف زنای محصنه بیان میدارد:
«إحصان زن عبارت است از آنکه دارای همسر دائمی و بالغ باشد و درحالی که بالغ و عاقل بوده، با او از طریق قُبُل جماع کرده باشد و امکان جماع از طریق قُبُل را با شوهر داشته باشد».
در مورد مجازات جرم زنای محصنه نیز ماده ۲۲۵ بیان میدارد:
«حد زنا برای زانی محصنه و زانیه محصنه رجم است.»
بیشتر بخوانید: مجازات زنا محصنه و غیر محصنه برای مرد و زن
درصورت عدم امکان اجرای رجم با پیشنهاد دادگاه صادرکننده حکم قطعی و موافقت رئیس قوه قضاییه چنانچه جرم با بینه ثابت شده باشد، موجب اعدام زانی محصنه و زانیه محصنه است و در غیر این صورت موجب صد ضربه شلاق برای هریک می‌باشد».
بنابراین در صورتی که جرم زنای محصنه در مورد سارا برای دادگاه اثبات شود، امکان اعدام او وجود خواهد داشت.
پس در مورد قتل سامان نمی‌توان سارا را به مجازات اعدام محکوم کرد.
نتیجه گیری
در مورد هر رفتار غیرقانونی، برای اینکه شخص را به مجازات آن رفتار محکوم کنیم، باید آن شخص دارای شرایط مسئولیت کیفری باشد، در این حالت اگر شخص را به اکراه وادار به انجام رفتاری بکنند، تنها باید اکراه کننده را به عنوان سبب أقوی از مباشر مجازات کرد و اکراه شونده دارای مسئولیت کیفری نخواهد بود، این مساله دارای استثناء نیز می‌باشد که مربوط به بحث قتل می‌باشد.
یعنی اگر شخصی، دیگری را وادار به کشتن انسانی بکند، در این حالت شخص مباشر مجازات خواهد شد و اکراه کننده به حبس ابد محکوم خواهد شد.
اما اگر شخصی با تهدید یا ترغیب یا تشویق کردن شخص دیگر و … موجب قتل انسانی بشود، باید این شخص را به عنوان معاون در جرم محکوم کرد که معمولاً مجازات چنین شخصی حبس تعزیری درجه ۲ یا ۳ خواهد بود.
شخص مباشر نیز به قصاص نفس محکوم خواهد شد.
اگر در مورد قاتل به هر دلیلی قصاص نفس انجام نشود، باید به مجازات تعزیری مقرر در قانون محکوم شود که از ۳ سال تا ۱۰ سال می‌باشد.
پس در این حالت ممکن است مجازات معاون، باید یک یا دو درجه کمتر از مجازات قانونی مباشر باشد نه مجازاتی که در دادنامه دادگاه برای مباشر تعیین شده است؛ مثلاً ممکن است دادگاه، مباشر را به ۳ سال حبس محکوم کرده باشد؛ ولی معاون را به ۵ سال حبس محکوم کند.
پس مجازات معاون کمتر از درجه ۶ (بیش از ۶ ماه تا ۲ سال) و بیشتر از درجه ۵ (بیش از ۲ سال تا ۵ سال) نخواهد بود.
