خدمت وظیفه عمومی و یا در اصطلاح عام سربازی یا خدمت نظام وظیفه که تقریبا همگان با آن آشنا هستیم در حقیقت یک دوره نظامی است که معمولا قشر جوان مشمول گذراندن آن هستند.
این دوره در بسیاری از کشورها مطرح است و در تعدادی از کشورها از جمله کشور ما اجباری و در برخی اختیاری است.
طبیعتا این امر نیز به مانند سایر امور، اجبار و اعتبار خود را به موجب قانون دریافت می کند و در ایران قانون راجع به این موضوع قانون خدمت وظیفه عمومی نام دارد.
فارغ از اینکه مفاد این قانون چیست، از آنجایی که این قانون اجباری را برای قشر مشمول آن ایجاد می کند، باید ضمانتی برای اجرا داشته باشد.
ماده ۱۰ این قانون یکی از این ضمانت اجراهاست.
ماده ۱۰ قانون خدمت وظیفه عمومی راجع به چیست؟
یکی از آثاری که بتواند فشاری باشد برای رفتن به خدمت سربازی، محدودیت های اجتماعی است که قانون به موجب این ماده برای مشمولین خدمت سربازی وضع کرده است.
این ماده در حقیقت میگوید که انجام امور زیر در مورد مشمولین وظیفه عمومی مستلزم ارائه مدرک دال بر رسیدگی به وضع مشمولیت آنان از اداره وظیفه عمومی می باشد و فتوکپی مدرک ارائه شده است.
از جمله منضمات ضروری پرونده متشکله می باشد:
الف – شرکت در آزمایشات رانندگی و اخذ گواهینامه.
ب – دریافت هرگونه وام و کمکهای کشاورزی و صنعتی و دامداری و مسکن از طریق وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت و نهادهای قانونی.
ج – کاندیدا شدن جهت انتخابات مجلس شورای اسلامی و سایر شورا و انجمن های قانونی.
د – تحویل اصل گواهینامه یا پایان نامه دوره‌های تحصیلی دیپلم و بالاتر از وزارتخانه مربوطه.
ه – صدور پروانه کسب و اجازه اشتغال و عضویت در شرکتهای تعاونی.
و – ثبت هرگونه نقل و انتقال غیر قهری اموال به طور مستقیم و غیر مستقیم در دفاتر اسناد رسمی.
ز – دریافت مستمری از سازمانهای دولتی و وابسته و نهادهای قانونی.
ح – استخدام به هر صورت (رسمی، پیمانی، روزمزد و خرید خدمت) در وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت و نهادهای قانونی و شرکتهای دولتی.
تبصره ۱ – در مواردی که ضرورت یا حرج ایجاب کند که معاملات مشمول ثبت گردد، مانند اموال مشترک که عدم ثبت اموال مشمول موجب زیان مالی بر شرکاء دیگر گردد، ثبت اموال مشمول بلامانع است.
تشخیص موضوع به عهده محاکم صالحه است.
تبصره ۲ – سایر اموری که در دیگر قوانین منوط به روشن شدن وضعیت خدمتی مشمول می‌باشد، به قوت خود باقی است.
این محدودیتها از جمله گواهینامه و انتقالات اموال که بیشتر مردم درگیر آن هستند می تواند اهرم فشاری باشد برای اجرای این قانون.
اما از آنجایی که شرح و بسط و نحوه این ماده قانون ممکن است مسائل زیادی را داشته باشد، باید مطابق با آیین نامه اجرایی ماده ۱۰ از جزییات آن آگاه بود.
نکات و نحوه اجرای ماده ۱۰ قانون خدمت وظیفه عمومی
مطابق با آیین نامه اجرایی ماده ۱۰ قانون مذکور ارزش و اعتبار ارائه هر یک از مدارک انجام امور موضوع ماده ۱۰ قانون خدمت وظیفه عمومی حسب مورد به شرح زیر است:
الف –دارندگان کارت پایان خدمت دوره ضرورت یا کارت معافیت دائم می توانند کلیه امور موضوع ماده قانون خدمت وظیفه عمومی را انجام دهند.
ب –دارندگان کارت معافیت موقت (کفالت یا پزشکی) در مدت اعتبار آن می توانند موارد زیر را از امور موضوع ماده ۱۰ قانون خدمت وظیفه عمومی انجام دهند:
شرکت در آزمایشات رانندگی و اخذ گواهینامه.
دریافت هرگونه وام و کمک های کشاورزی و صنعتی و دامداری و مسکن از طریق وزارتخانه ها و موسسات دولتی و وابسته به دولت و نهاد های قانونی.
کاندیدا شدن جهت شوراها و انجمن های قانونی.
تحویل اصل گواهینامه یا پایان نامه دوره های تحصیلی دیپلم و بالاتر از وزارتخانه مربوطه.
عضویت در شرکتهای تعاونی.
ثبت هرگونه نقل و انتقال غیر قهری اموال به طور مستقیم و غیر مستقیم در دفاتر اسناد رسمی.
دریافت مستمری از سازمان های دولتی و وابسته و نهاد های قانونی.
استخدام بصورت روزمزد خرید خدمت در وزارتخانه ها و موسسات دولتی و وابسته به دولت و نهاد های قانونی و شرکت های دولتی.
ج –دارندگان گواهی اشتغال به تحصیل بر اساس کارت معافیت تحصیلی معتبر در مدت اعتبار آن می توانند موارد زیر را از امور موضوع ماده ۱۰ قانون خدمت وظیفه عمومی انجام دهند:
شرکت در آزمایشات رانندگی و اخذ گواهینامه.
دریافت هرگونه وام و کمک های کشاورزی و صنعتی و دامداری و مسکن از طریق وزارتخانه ها و موسسات دولتی و وابسته به دولت و نهادهای قانونی.
کاندیدا شدن جهت شوراها و انجمن های قانونی.
عضویت در شرکتهای تعاونی.
ثبت هرگونه نقل و انتقال غیر قهری اموال به طور مستقیم و غیرمستقیم در دفاتر اسناد رسمی.
د – دارندگان گواهی صادره از نیروهای نظامی و انتظامی مبنی بر استخدام در نیروهای مذکور می توانند موارد زیر را از امور موضوع ماده ۱۰ قانون خدمت وظیفه عمومی انجام دهند:
شرکت در آزمایشات رانندگی و اخذ گواهینامه.
دریافت هرگونه وام و کمک های کشاورزی و صنعتی و دامداری و مسکن از طریق وزارتخانه ها و موسسات دولتی و وابسته به دولت و نهادهای قانونی.
تحویل اصل گواهینامه یا پایان نامه دوره های تحصیلی دیپلم و بالاتر از وزارتخانه های مربوطه.
عضویت در شرکتهای تعاونی.
ثبت هرگونه نقل و انتقال غیر قهری اموال بطور مستقیم و غیرمستقیم در دفاتر اسناد رسمی.
ه –دارندگان گواهی صادره از نیروهای نظامی و انتظامی مبنی بر اشتغال به خدمت دوره ضرورت می توانند موارد زیر را از امور موضوع ماده ۱۰ قانون خدمت وظیفه عمومی انجام دهند:
شرکت در آزمایشات رانندگی و اخذ گواهینامه.
دریافت هرگونه وام و کمکهای کشاورزی و صنعتی و دامداری و مسکن از طریق وزارتخانه ها و موسسات دولتی و وابسته به دولت و نهادهای قانونی.
تحویل اصل گواهینامه یا پایان نامه دوره های تحصیلی دیپلم و بالاتر از وزارتخانه مربوطه.
عضویت در شرکتهای تعاونی.
ثبت هرگونه نقل و انتقال غیر قهری اموال بطور مستقیم در دفاتر اسناد رسمی.
دریافت مستمری از سازمانهای دولتی و وابسته و نهادهای قانونی.
ز –دارندگان گواهی صادره از اداره وظیفه عمومی یا نواحی ژاندارمری در حد اختیار تفویضی می توانند اموری را که در گواهی صادره ذکر شده است انجام دهند.
ح –دارندگان دفترچه آماده به خدمت بدون مهر غیبت در مدت اعتبار آن می توانند موارد زیر را از امور موضوع ماده ۱۰ قانون خدمت وظیفه عمومی انجام دهند:
شرکت در آزمایشات رانندگی بدون تحویل گواهینامه.
دریافت مستمری از سازمانهای دولتی و وابسته و نهادهای قانونی.
استخدام بصورت روزمزد خرید خدمت در وزارتخانه ها و موسسات دولتی و وابسته به دولت و نهادهای قانونی و شرکتهای دولتی.
ط –دارندگان گواهی اشتغال به تحصیل و یا خدمت در وزارت بهداری و وزارت آموزش و پرورش و آموزشگاه فنون هواپیمایی و شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران موضوع مواد ۶-۷-۸-۹ قانون خدمت وظیفه عمومی می توانند موارد زیر را از امور موضوع ماده ۱۰ قانون خدمت وظیفه عمومی انجام دهند:
شرکت در آزمایشات رانندگی و اخذ گواهینامه.
دریافت هرگونه وام و کمک های کشاورزی و صنعتی و دامداری و مسکن از طریق وزارتخانه ها و موسسات دولتی و وابسته به دولت و نهادهای قانونی.
کاندیدا شدن جهت شوراها و انجمن های قانونی.
عضویت در شرکتهای تعاونی.
ثبت هرگونه نقل و انتقال غیر قهری اموال بطور مستقیم و غیرمستقیم در دفاتر اسناد رسمی.
ی –دارندگان احکام صادره از محاکم صالحه در مورد ثبت معاملات مشمولین می توانند امور مربوط به ثبت معاملات غیر قهری آنان را در حدی که در حکم قید شده است انجام دهند.
ک –دارندگان کارت محرومیت از انجام خدمت وظیفه عمومی که با استناد قوانین قبلی صادر شده است می توانند کلیه امور موضوع ماده ۱۰ قانون خدمت وظیفه عمومی را با رعایت قوانین مربوطه انجام دهند.
تبصره ها:
- چنانچه مسئولین یا متصدیان سازمانهای مجری ماده ۱۰ قانون خدمت وظیفه عمومی امور مندرج در ماده مذکور را بدون ارائه مدرک دال بر رسیدگی به وضع مشمول (موضوع ماده ۵۰این آیین نامه) انجام دهند امور انجام شده از درجه اعتبار ساقط است و مراتب به سازمان ذیربط به منظور تعقیب قانونی مسئول یا متصدی متخلف اعلام خواهد شد.
- تایید اصالت کارتهای معافیت موقت موضوع بند (ب) این ماده باید از حوزه های وظیفه عمومی صادرکننده کارتهای مزبور استعلام گردد.
- ادارات و نواحی و مناطق آموزش و پرورش و دانشگاهها و موسسات آموزش عالی و شورای مدیریت حوزه علمیه قم و یا نماینده رسمی آن در شهرستان ها حسب مورد گواهی اشتغال به تحصیل برای دانش آموزان و هنر آموزان و دانشجویان و هنرجویان و طلاب علوم دینی در مورد موضوعات مندرج در بند “ج” این ماده در طول سال تحصیلی که در آن سال به تحصیل اشتغال دارند بر اساس کارت معافیت تحصیلی آنان صادر خواهند نمود.
- نیروهای نظامی و انتظامی موظفند گواهی موضوع بند “ه” ماده ۵۱ این آئین نامه را با توجه به ماده ۵۸ قانون فقط برای پرسنل وظیفه ای که دفترچه آماده به خدمت آنان فاقد مهر غیبت باشد صادر نمایند.
- استخدام در نیروهای نظامی و انتظامی به صورت رسمی و پیمانی مشمول مقررات این ماده نبوده و وفق قوانین ذیربط مجاز خواهد بود.
نتیجه گیری
ممکن است که به علت عدم شفاف سازی قانون برای کارشناسان بعضی از ارگان، افرادی که به موجب قوانین می توانند کارهایی را با شرایط خاص نظام وظیفه پیش ببرند یا نبرند با موانعی مواجه گردند که با دانستن و آگاهی از قوانین می توانند به اموری خود با راحتی بیشتری رسیدگی نمایند.
سوالات رایج
آیا مهر غیبت در دفترچه خدمتی بخشیده می شود؟
معمولا هر ساله گروهی از مشمولانی که غیبت غیر موجه و جریمه دارند از اضافه خدمت عفو می شوند.
آیا ممکن است شخصی در حین خدمت معاف شود؟
این موضوع یکی از موضوعاتی است که بسیار اتفاق می افتد.
آیا می توان خدمت را در دو قسمت انجام داد؟
اگر در حین خدمت شخص معافیت دیگری مانند معافیت تحصیلی اخذ نماید بله ممکن است.