مهریه از سنت های دیرینه و یکی از ارکان مهم در اسلام و کشور اسلامی ماست. آنقدر مهم که حتی در ازدواج های موقت، اگر مهریه تعیین نگردد، آن ازدواج باطل خواهد بود. البته تعیین کردن عجیب ترین مهریه ها نیز اخیرا مشکل ساز شده است.
از دیر باز نیز اینکه چه چیزی به عنوان مهریه قرار گیرد همواره دغدغه افراد جامعه بوده است. در گذشته کالا های مهم تر مانند دام ها و محصولات کشاورزی مهریه قرار می گرفتند و برای کسانی که از وضع اقتصادی خوبی برخوردار بودن، طلا و نقره از رایج ترین کالا ها بوده است.
اما عجیب ترین مهریه ها در ایران امروز حتی ذهن حقوقدانان را هم درگیر کرده است. برای اینکه بتوان مهریه را به طور قانونی تعیین کرد باید ابتدا ویژگی های آن را دانست.
ویژگی های مهریه
مهریه در صورتی معتبر و قابل وصول است که شرایط زیر را داشته باشد:
١- ارزش اقتصادی داشته باشد و یا به عبارت دیگر، یا پول باشد و یا بتوان آن را با واحد پول سنجید. مانند: سکه بهار آزادی، زمین، پول، سهام و یا آموزش
۲- مرد باید خودش مالک آن باشد و این که مالکیت آن قابل انتقال به زن باشد. مانند: مانند یک قطعه زمین که در مالکیت مرد است و آن را به زن منتقل میکند. اموالی مانند میدان ها و خیابان ها یا اموال موقوفه را نمی توان به عنوان مهر قرار داد. چون مرد مالک آنها نیست و اگر هم باشد قابل انتقال به غیر نیست.
۳- معلوم و معین باشد؛ معلوم بودن یعنی از لحاظ تعداد، جنس و اوصاف مشخص باشد. مثلا سکه بهار آزادی که امروزه از رایج ترین مهریه ها محسوب میگردد؛ چیزی است که هم تعداد آن و هم جنس آن (طلا) و هم وصف آن (تمام بهار آزادی) مشخص و معلوم است.
معین باشد نیز به این معنی است که از میان چند چیز متعدد مشخص باشد و در واقع اگر یک مال از میان چند مال دیگر قابل تشخیص نباشد، فرقی با تعیین نکردن مهریه ندارد مثلا اگر مردی بگوید من از میان چند قطعه زمین یکی را بعنوان مهریه همسرم قرار می دهم باید مشخصات و محل وقوع آن بیان کند تا زن بداند که کدام یک از زمین ها مهریه است .
۴- مشروع و قانونی باشد: اموالی که ممنوع و غیر قانونی است را نمی توان مهریه قرار داد. مثلا مواد مخدر و یا مشروبات الکلی را نمی توان مهریه قرار داد.
۵- مقدور باشد: یعنی به صورت متعارف همه افراد بتوانند آن را تهیه نمایند. مثلا مهریه قرار دادن یک راس نهنگ سفید از این جهت که به صورت متعارف قابل تهیه نیست، باطل است.
مهریه های عجیب و غریب در ایران
امروزه بعضا در اخبار یا از اطرافیان میشنویم که مهریه های عجیبی برای ازدواج تعیین شده اند. این مهریه ها بعضا باطل و یا غیر قابل وصول است.
بعضی از این مهریه ها را در ادامه با هم مرور می نماییم:
- ۱۰ آهو از کوه‌های منطقه: این مهریه به علت آن که معین و مشخص نیست باطل است.
- ۱۹۷۸ توپ تنیس: این مهریه در نگاه اول باطل نیست و ارزش اقتصادی دارد اما وصول آن سخت خواهد بود. البته از این جهت که اوصاف و برند و مدل توپ تنیس مشخص نیست میتواند مجهول باشد.
- دو هزار قطعه نبات: این مورد نیز باطل نیست اما وصول آن سخت خواهد بود.
- ۱۰۰ هزار لیتر بنزین: مهریه صد هزار لیتر بنزین از نظر قانونی صحیح است اما از جنبه های دیگر قطعا قابل ایراد خواهد بود. به عنوان مثال تحویل این حجم از بنزین چگونه خواهد بود و اینکه ممکن است حتی نظم اقتصادی بنزین یک منطقه را تحت تاثیر قرار دهد
- ۱۱۰ کیلوگرم گل یاس: این مهریه از نظر قانونی صحیح است؛ اما وصول آن سخت خواهد بود. شاید در ابتدا اینطور به نظر نرسد اما باید گفت که وزن هر گل یاس از پنج تا ده گرم است و صد و ده کیلو گرم گل یاس حدودا یازده تا بیست و دو میلیون گل یاس می شود.
- سفر به ۱۲۰ پایتخت جهان: این مهریه از این جهت که کیفیت سفر و حتی مقصد مشخص نیست، باطل خواهد بود.
- ۱۰۰۰ بار سفر به کربلا با پای پیاده: این مهریه نیز از این جهت که قابلیت تبدیل به پول را ندارد و صرفا تعهدی بر عهده مرد است، به عنوان مهریه باطل خواهد بود.
- ۱۰۰ تابلوی نقاشی: اگر مشخصات و اوصاف نقاشی ها هم مشخص باشد هم به این علت که هر نقاشی قطعا از کیفیت متفاوت و شکل متفاوتی برخوردار خواهد بود ممکن است باطل باشد.
- ۵۰۰۰ قطعه مرجان دریایی: این مهریه نه تنها باطل است بلکه تهدیدی برای محیط زیست نیز محسوب می گردد.
- بال مگس: مشخص است که به علت نبود ارزش مالی باطل است.
- دست چپ داماد: بدون نیاز به توضیح باطل است
- ۱۹۷۸ توپ ورﺯشی: اگر اوصاف آن مشخص نباشد باطل است
- چشم هاﻯ داماد: باطل است.
- هزاﺭ قطعه شکلات: اگر مشخصات و اوصاف شکلات ها معین نباشد باطل است.
نتیجه گیری مبحث مهریه های عجیب
برای اینکه بتوان مهریه را به طور صحیح و قانونی تعیین کرد و در صورت نیاز و بدون توجه به جمله “کی داده و کی گرفته” آن را وصول کرد، نیاز است که بدانیم مهریه باید چه ویژگی هایی داشته باشد و همچنین بنا بر مصلحت باید از تعیین مهریه های عجیب و غریب دوری کرد.
مهریه های عجیب مانند بال مگس چون ارزش مالی ندارند اصلا به عنوان مهریه قبول نخواهند شد.
سوالات رایج
- آیا ملک پدر شوهر را میتوان مهریه قرار داد؟ بله می توان ملک پدر شوهر را مهریه قرار داد؛ اما برای اینکه این مهریه معتبر باشد باید پدر شوهر یا هر شخص دیگری که صاحب ملک است رضایت داشته باشد.
- آیا میتوان از مهریه گذشت؟ اگر منظور از گذشت اسقاط باشد به شرط آنکه مهریه تعیین شده باشد ممکن است.
- آیا ازدواج با زن خارجی مهریه دارد؟ ازدواج در ایران تابع قوانین ایران است و در ازدواج با زن خارجی نیز باید مهریه تعیین گردد.
- آیا مهریه های دیگر به غیر از پول نیز به روز حساب میشود؟ در کالا های دیگر به غیر از پول نقد، خود کالا مهریه است و قیمت آن مهم نیست.