وثیقه ملکی یعنی چه و شرایط گذاشتن وثیقه برای متهم و زندانی

وثیقه، کلمه ای است کاربرد های فراوانی هم در مباحث بانکی و هم در مباحث امور کیفری دارد. واژه وثیقه در بسیاری از اماکن از اشخاص مختلفی شنیده می شود و با اینکه کاربرهای مختلفی دارد، اما معنای آن واحد است.

درواقع وثیقه به واسطه کاربرد های مختلفی دارد که هم در امور حقوقی و هم کیفری و بانکی مورد استفاده قرار می گیرد.

حتی بعضا عامه مردم در برخی از معاملات خود از وثیقه استفاده می کنند.

تعریف وثیقه

وثیقه در لغت به معنای عهدنامه یا محکم کاری است. وثیقه به طور کلی به ملک (غیرمنقول) یا دارایی (منقول) گفته می‌شود که در برابر شرطی نزد مقابل که می توان طرف قرارداد، بانک یا دادگاه باشد، گذاشته می شود و تا زمان وفای به عهد هم نزد طرف مقابل می ماند.

انواع وثیقه، ملکی، بانکی، کیفری و …

۱- وثیقه ملکی: وثیقه ملکی همان سند ملکی است توسط فروشنده برای انتقال به خریدار تنظیم می شود. این سند در دفترخانه، به طور رسمی تنظیم می شود.

سند ملکی می تواند به عنوان وثیقه در رهن بانک قرار بگیرد تا دارنده سند بتواند وام دریافت کند و یا اقساط خود را بپردازد. با رهن گذاشتن سند ملکی به عنوان وثیقه می توان وام های مختلفی اخذ کرد. مثلا مالک یک خانه نوساز می تواند سند ملک را در رهن بانک قرار دهد و برای آن ملک وام دریافت کند. لذا این سند تا پرداخت کامل اقساط به عنوان وثیقه نزد بانک می ماند.

۲- وثیقه بانکی: وثیقه در امور بانکی زمانی کاربرد دارد که شما برای دریافت وام به بانک مراجعه می کنید.

حال بانک برای اینکه وام گیرنده اقساط خود را به موقع بپردازد و از پرداخت اقساط فرار نکند، بانک وثیقه ای از وی می گیرد. مثلا گاهی بانک وام مسکن به زوجی می‌دهد و به عنوان وثیقه آن سند خانه وام گیرنده را نزد خود نگه می دارد تا تاریخی که وام تسویه شود.

۳- وثیقه به عنوان تامین کیفری در دادگاه: وثیقه یک قرار تامین است که در دعاوی کیفری صادر می شود.

زمانی که متهم در مواقع ضروری احضار می شود، این قرار وثیقه نوعی تضمین نزد مقام قضایی است که در محاکم قضایی حاضر می شود.

در واقع به منظور دسترسی بهتر و جلوگیری از فرار یا مخفی شدن متهم این قرار صادر می شود. این وثیقه که می تواند اموال منقول، غیر منقول، وجه نقد یا ضمانت نامه بانکی باشد.

۴- وثیقه نظام وظیفه برای خروج از کشور: آقایان تا زمانی که کارت پایان خدمت یا معافیت نداشته باشند اجازه خروج از کشور ندارند.

برای حل این مشکل می توانند برای سفر می توانند مبلغ معین یا سند ملکی را نزد سازمان نظام وظیفه به امانت بسپارند و بعد از بازگشت از سفر این وثیقه را دریافت نمایند.

۵- وثیقه در حوادث رانندگی: گاهی سوانح رانندگی اتفاق می افتد که بنا به نظر قاضی نیاز به وثیقه می باشد.

این وثیقه ممکن است سند ملک یا بیمه نامه باشد. همچنین اگر مورد کیفری مثل دیه یا موارد دیگر باشد قرار تامین کیفری، قابل ضبط است.

نکته: وثیقه می تواند سند اموال غیرمنقول مانند املاک مسکونی و غیر مسکونی، سند اموال منقول مانند ماشین یا وجه نقد یا ضمانت نامه بانکی باشد.

تعیین میزان وثیقه با کیست؟

تعیین میزان وثیقه با نهادی است که وثیقه را دریافت می کند. در مباحث بانکی همانطور که ذکر شد اگر برای خانه ای وام دهند، همان خانه در رهن بانک می رود و با توجه به وام مبلغ وثیقه در نظر گرفته می شود. اما نکته مهم بیشتر در امور کیفری مطرح است.

میزان وثیقه در امور کیفری به عهده مقام قضایی است و با توجه به نوع جرم، شدت جرم، شرایط موجود در پرونده و میزان خسارت تعیین می شود مبلغ وثیقه نباید در هر حال از خسارت وارد به بزه ‏دیده کمتر باشد.

در مواردی که دیه یا خسارت زیان دیده از طریق بیمه قابل جبران است، بازپرس با لحاظ مبلغ قابل پرداخت از سوی بیمه قرار تأمین متناسب صادر می‌کند.

شرایط سپردن وثیقه برای متهم

زمانیکه شخصی متهم به ارتکاب جرمی می شود با توجه به مطالب فوق الذکر برای دسترسی و پیشگیری از فرار یا مخفی شدن او قراری صادر می شود که نوعی تضمین برای حضور متهم است.

یکی از این قرارها وثیقه است. متهم می تواند خود وثیقه  را نزد مرجع قضایی بگذارد یا فرد دیگری برای متهم وثیقه ای را تقدیم مقام قضایی نماید.

سپس از طرف مقام قضایی قرار قبولی وثیقه صادر می شود. حال هر زمان که متهم احضار شود، اگر وثیقه گذار خودش باشد، ملزم به حضور است و در صورتی که شخص دیگری برای او وثیقه گذاشته باشد موظف به معرفی وی به مرجع قضایی است.

حال اگر متهم حضور نیابد وجهی که قرار وثیقه برایش صادر شده از وثیقه کسر می شود و مازاد آن به وثیقه گذار بازگردانده می شود.

نکته: متهم تا زمان ارائه وثیقه از طرف خودش یا تا زمان پیدا کردن وثیقه گذار در بازداشت می ماند.

چگونگی صدور قرار وثیقه کیفری

• بازپرس در مورد قبول وثیقه یا کفالت، قرار صادر می‌نماید و پس از امضاء کفیل یا وثیقه گذار، خود نیز آن را امضاء می‌کند و با درخواست کفیل یا وثیقه گذار، تصویر قرار را به آنان می‌دهد.
• بازپرس مکلف است ضمن صدور قرار قبولی کفالت یا وثیقه، به کفیل یا وثیقه گذار تفهیم کند که در صورت احضار متهم و عدم حضور او بدون عذر موجه و عدم معرفی وی از ناحیه کفیل یا وثیقه ‏گذار، وجه ‏الکفاله وصول یا وثیقه طبق مقررات این قانون ضبط می‌شود.
• متهمی که در مورد او قرار کفالت یا وثیقه صادر می‌شود تا معرفی کفیل یا سپردن وثیقه به بازداشتگاه معرفی می‌گردد؛ اما در صورت بازداشت، متهم می‌تواند تا مدت ده روز از تاریخ ابلاغ قرار بازپرس، نسبت به اصل قرار منتهی به بازداشت یا عدم پذیرش کفیل یا وثیقه اعتراض کند.

رفع مسئولیت وثیقه گذار برای متهم

چنانچه بیان شد هم خود متهم می تواند وثیقه مورد نظر مقامات قضایی را فراهم نماید هم سایر افراد آنچه که مهم است این است که میزان وثیقه به شکلی باشد که بتواند در صورت عدم حضور متهم ضرر را جبران نماید

طبق ماده ۲۲۸ قانون آیین دادرسی کیفری، کفیل یا وثیقه گذار در هر مرحله از تحقیقات و دادرسی با معرفی و تحویل متهم می‌تواند، حسب مورد، رفع مسئولیت یا آزادی وثیقه خود را از مرجعی که پرونده در آنجا مطرح است درخواست کند و مرجع مزبور مکلف است بلافاصله مراتب رفع مسئولیت یا آزادی وثیقه را فراهم کند.

نتیجه گیری

وثیقه به طور کلی نوعی تضمین برای وفای به عهد است که از سوی طرف مقابل اخذ می شود که اگر وی به تعهد خود عمل ننمود آن وثیقه ضبط شود. وثیقه دارای انواع مختلفی است.

همچنین وثیقه می تواند به صورت اموال منقول و غیرمنقول، ضمانت نامه بانکی و وجه نقد باشد.

یکی از موارد رایج در وثیقه ملکی است که برای اخذ وام از بانک، سند ملکی در رهن بانک قرار می گیرد تا اقساط کاملا پرداخت شود.

مورد دیگری از وثیقه که بسیار در پر کاربرد است وثیقه در دعاوی کیفری است که برای تضمین حضور به موقع متم در مرجع قضایی و جلوگیری از اخفا و فرار، از متهم یا وثیقه گذار متهم اخذ می شود.

همچنین مادامی که پس از احضار متهم، وی نزد مقام قضایی حاضر نشود و وثیقه گذار او را در موعد مقرر معرفی ننماید، معادل وجه قرار تامین از وثیقه کسر می شود و مابقی آن به وثیقه گذار بازگردانده می شود.

سوالات متداول

آیا متهم می تواند نوع وثیقه را انتخاب کند؟

بله. مقام قضایی مبلغ وثیقه را تعیین می کند و متهم می تواند به اندازه مبلغ تعیین شده یا بیشتر از آن مبلغ وثیقه بگذارد و نوع آن بستگی به متهم دارد.

با این اوصاف گاه به تشخیص مقام قضایی وثیقه ممکن است وجه نقد باشد. اما در صورت عدم توانایی متهم به وثیقه وجه نقد، وی می تواند معادل آن مبلغ اموال منقول یا غیرمنقول را وثیقه قرار دهد.

در صورتی که سند ملکی وثیقه گذاشته شود قابله معامله است؟

هر مال غیرمنقولی که وثیقه باشد تا زمانی که به عنوان وثیقه است قابلیت خرید و فروش ندارد.

آیا می توان به جای کفیل وثیقه سپرد؟

طبق ماده ۲۲۰ قانون آیین دادرسی کیفری: «در صورتی که متهم بخواهد به جای معرفی کفیل، وثیقه بسپارد، بازپرس مکلف به قبول آن و تبدیل قرار است.

در این صورت متهم می‌تواند در هر زمان با معرفی کفیل، آزادی وثیقه را تقاضا کند.» علت این پذیرش این است که کفالت قرار سبک تری نسبت قرار وثیقه است، لذا اگر متهم مایل است قرار تامین سخت تری ارائه دهد، باید پذیرفته شود.

در صورت فوت وثیقه گذار تکلیف متهم و قرار و وثیقه چیست؟

قرار قبولی وثیقه منتفی است و متهم موظف است وثیقه دیگری را به مقام قضایی ارائه دهد یا شخص دیگری برای وی وثیقه بگذارد.

مگر اینکه وثیقه قبلی قبل از فوت وثیقه گذار ضبط شده باشد که در این صورت نیازی به ارائه وثیقه جدید نیست.

در جرایم غیرعمدی امکان اخذ وثیقه ممکن است؟

این امر بستگی به نظر مقام قضایی دارد. اما در صورتی که تضمین حقوق بزه دیده به طرق دیگر ممکن باشد، صدور قرار وثیقه جایز نیست.