وصول مطالبات بانکی چیست؟ انواع و قوانین آن

واژه مطالبات بر گرفته از ریشه طلب است و وصول مطالبات به معنی رسیدن به طلبهای موجود است‌. وقتی طلبی وجود دارد به تبع آن از قبل، قراردادی وجود داشته در امور قراردادی و میان طلبکار و بدهکار رابطه حقوقی شکل می گیرد.

لذا اگر بدهکار، طلب خود را پرداخت کند به آن ایفای دین یا وفای به عهد گفته می شود.

حال اگر خود طلبکار در پی رسیدن به طلب خود باشد وصول مطالبات معنا پیدا می کنند که به معنای پس گرفتن و بازپرس گرفتن مطالبات معوق از بدهکار و تبدیل اسنادی مانند چک و سفته به پول نقد است.

در اینجا قصد داریم از نحوه وصول مطالبات توسط بانک سخن بگوییم.

بانک هم غالبا با وام هایی که به افراد می دهد؛ راه هایی برای وصول این مطالبات خود در نظر دارد.

اسباب ایجاد تعهدات و مطالبات حقوقی

یک دین یا طلب حقوقی وقتی که به وجود می آید یک منشا، منبع و یک سرچشمه باید وجود داشته باشد.

منابع ایجاد تعهد در قرارداد و خارج از قرارداد خلاصه می شوند.

مطالبات حقوقی غالبا در جایی به کار می روند که یک قرارداد در میان است البته در زمینه بانک ها ولیکن مطالبات حقوقی هر دو جنبه را شامل می شود.

اسناد وصول مطالبات

همچنان که قبلا گفتیم مطالبات حقوقی یک سری تعهداتی است که در اثر قرارداد یا غیر قرارداد به وجود می آید و به تبع آن دو وصف طلبکار و بدهکار ایجاد می شوند.

حال تعهدات قراردادی می تواند مستند به سند عادی باشد یا سند رسمی.

سند رسمی سندی است که در دفترخانه و توسط مامور صالح به این کار تنظیم شده است و برای رسمی بودن سند باید ثبت در دفترخانه و تشریفات آن انجام شود.

اما سند عادی هر سندی را شامل می شود که به صورت رسمی ثبت نشده باشد مانند نوشته هایی که بین افراد مکتوب می شود.

اسناد طلب رسمی در مقایسه با اسناد عادی برای وصول کار راحت تری در پیش دارند و امتیازهایی نیز برای آن ها توسط قانون گذار در نظر گرفته شد.

نحوه وصول مطالبات بانکی

بانک ها در قبال اعتبار ها و وام هایی که به مشتریان می پردازند؛ از آنجا که باید حافظ منافع سپرده گذاران باشند راهکار هایی را نیز برای وصول طلب ها در صورت امتناع بدهکار از پرداخت بدهی باید به کار ببرند و در دستور کار خود دارند.

روش هایی که بانکها برای وصول مطالبات خود از مشتری ها دارند عبارت اند از:

استمهال، احیاء، تقسیط، مماشات، تخفیف و در آخر پیگیری قضایی حقوقی و کیفری و یا ثبتی، در صورتی که از مشتری سفته گرفته باشند یا اسناد تجاری دیگر طبق قانون از طریق آن پیگیری می کنند.

اگر بانک در قبال اعتبار و وامی که به مشتری پرداخته باشد؛ ملک وی را وثیقه گرفته باشد طبق آیین نامه اجرای مفاد اسناد رسمی این امر انجام می پذیرد.

روش های وصولی که مواردی مانند اسناد تجاری، و ثایق ملکی یا قرارداد های داخل بانکی بوده طبق ماده ۱۵ قانون عملیات بانکی بدون ربا که به امضا مشتری یا ضامن رسیده است از طریق ثبت لازم الاجرا می باشد.

وصول مطالبات بانکی به استناد جک برگشتی

حتما می دانید که در بسیاری از مواقع جهت این که بانک بتواند از مشتری، تسهیلاتی که به وی پرداخت شده را دریافت کند از وی یا ضمان ایشان چک دریافت می شود.

طبق قانون صدور چک برای وصول چک بلامحل چند راه وجود دارد که یکی از آن ها اقدام از طریق محاکم دادگستری یا دادگاه ها می باشد.

هم می توان دعوای حقوقی مطرح کرد و هم شکایت کیفری البته شکایت کیفری برای تحقق باید شرایطی با هم جمع باشد.

دادگاه طی رسیدگی و صدور رای به نفع بانک با قطعیت رای اجراییه صادر می کند و طی آن می توان اموال محکوم علیه را توقیف کرد.

راه دیگری که برای وصول جک در نظر گرفته شده با توجه به این که اگرچه چک، سند عادی است اما سند لازم الاجرا محسوب می شود لذا از طریق اجرای ثبت هم می توان جهت وصول چک اقدام کرد.

برای صدور اجراییه لازم است عین چک و گواهی عدم پرداخت را به اجرای ثبت تسلیم کرد.

بعد از صدور اجراییه بانک می توان اموال بدهکار را توقیف کند و تشریفات بعدی آن انجام می شود‌‌.

 وصول سفته

نکته ای که قابل ذکر است این می باشد که طبق قانون عملیات بانکی بدون ربا، قرارداد های داخل بانکی در حکم اسناد لازم الاجرا است یعنی اینکه این اسناد بدون رفتن به دادگستری از طریق اجرای ثبت قابل پیگیری است.

ویژگی هایی که سفته دارد و باعث می شود که بانک بابت تسهیلات پرداختی از مشتریان دریافت کند این است کسی که سفته را امضا می کند به همراه کسی که ظهر نویسی و ضمانت آن را انجام می دهد؛ در مقابل بانک مسئولیت تضامنی دارند یعنی بانک در صورت عدم وصول می تواند به هریک از آن ها مراجعه کند و طلب را از آنان دریافت کند.

دیگر ویژگی این سفته ها بدون مدت و عندالمطالبه بودن آن است برای این که بانک بتواند در هر موقع لازم دانست در صورت عدم پرداخت علیه مشتری از آن استفاده کند.

وصول مطالبات بانک به استاد سفته

در صورتی که بانک سفته دریافت کرده باشد ابتدا به تمام افراد امضا کننده آن اظهار نامه می فرستد.

سپس بعد از گذشتن ۱۰ روز سفته را واخواسته می کند و پس از انجام این امور از طریق دادگستری دادخواست مربوطه را تقدیم می کند.

وصول مطالبات بانکی به استناد قرارداد داخلی

همانطور که در بالا هم گفتیم هر قراردادی که بین بانک و مشتری منعقد می شود در حکم سند لازم الاجرا است و این برای آن بود که بانک ها دائم به دفترخانه مراجعه نکنند و هزینه های گزاف هم پرداخت شود لذا قانون گذار مقرر می کند بدون ثبت در دفترخانه قرارداد های داخلی بانک لازم الاجرا محسوب می شوند و به استناد آن می توان از طریق اجرای ثبت اجراییه صادر شود.

ماده ۱۵ اصلاحی:

کلیه قراردادهایی که در اجرای این قانون مبادله می گردد به موجب قراردادی که بین طرفین منعقد می شود در حکم اسناد رسمی است و در صورتی که در مفاد آن طرفین اختلافی نداشته باشند لازم الاجرا و تابع مفاد آئین نامه اجرایی اسناد رسمی می باشد.

لذا بانک ها می توانند از طریق اجرای ثبت درخواست اجراییه کنند و اجرای ثبت هم مکلف است که طبق قانون اجراییه صادر کند و به بدهکار و ضمانین آن ها ابلاغ کند همچنین به بانک نیز ابلاغ کند و نحوه وصول بانک را جویا بشود.

ماده ۷ قانون تسهیل اعطای تسهیلات بانکی و کاهش هزینه های طرح ها و تسریع در اجرای طرح های تولیدی مصوب ۱۳/۴/۸۴ این گونه بیان حکم می کند:

کلیه قراردادهایی که بین بانک و مشتری در اجرای قانون عملیات بانکی بدون ربا منعقد می گردد در حکم اسناد رسمی بوده و از کلیه مزایایی اسناد تجاری از جمله عدم نیاز به تودیع خسارت احتمالی بابت اخذ قرار تامین خواسته برخوردار می شود.

در ماده ۳۴ قانون ثبت هم برای وصول بدهکاری که کار تولیدی راه اندازی کرده متنی از قانون رفع موانع تولید تحت عنوان تبصره ۴ به این قانون اضافه می شود که به این عبارت است:

در راستای تسهیل در وصول مطالبات سررسید گذشته بانک ها و یا مؤسسات مالی و یا اعتباری دارای مجوز به یکی از روش های زیر عمل می شود.

بانک و یا مؤسسه مالی و یا اعتباری تسهیلات دهنده، درصورت درخواست واحد تولیدی بدهکار، به بازار فرا بورس یا کارشناس رسمی دادگستری مراجعه و تمام اموال و دارایی های واحد تولیدی را قیمت گذاری می نماید و با هدف تأمین طلب بانک و یا مؤسسه مالی و یا اعتباری بر روی درصد سهام قابل واگذاری به خریدار، یک مناقصه برگزار می کند تا مشخص شود که کدام خریدار با قبول درصد کمتری از سهام واحد تولیدی بدهکار، تمام بدهی او را می پردازد.

با پرداخت میزان طلب بانک و مؤسسه مالی و یا اعتباری از واحد تولیدی توسط خریدار، آن بخش از سهم واحد تولیدی که در مناقصه مشخص شده است، به خریدار منتقل و اموال مورد رهن آزاد می شود.

در صورتی که بدهکار از مجوز فوق برای تسویه بدهی های خود استفاده کند، در صورت شرط ضمن عقد در قرارداد مناقصه و درخواست خریدار، بدهکار مکلف است به خریدار سهام واحد تولیدی بدهکار اعم از اینکه بانک و یا مؤسسه مالی و یا اعتباری باشد و یا سهام خود را از طریق فرا بورس خریداری کرده باشد، اجازه دهد تا با خرید نقدی بخش دیگری از سهام این واحد تولیدی به قیمت قبلی، سهام خود را تا سقف سهام مورد نیاز برای تشکیل مجمع عمومی فوق العاده، افزایش دهد.

در مورد معاملات بانک ها و مؤسسات مالی و یا اعتباری مجاز، هر گاه مال مورد وثیقه به مبلغ پایه کارشناسی رسمی دادگستری مرضی الطرفین خریداری نداشته باشد، به تقاضای بستانکار و ضمن اخطار به تسهیلات گیرنده و راهن، مهلت دو ماهه داده می شود تا طلب بانک یا مؤسسه مالی و یا اعتباری را پرداخت کند و یا ملک مورد وثیقه را با پرداخت تمام یا بخشی از طلب بانک تا سقف مبلغ پایه مزایده فک رهن کند.

چنانچه ظرف مدت مذکور طلب بستانکار پرداخت نشود، مال مورد مزایده به بالاترین مبلغ پیشنهادی مشروط بر اینکه کمتر از هفتاد درصد (۷۰%) مبلغ پایه مزایده نباشد، به فروش رسیده و طلب بستانکار وصول می شود.

در صورتی که در مزایده اول، مال مورد مزایده به فروش نرسد، تکرار مزایده با قیمت کارشناسی جدید بلامانع است.

هر گاه ارزش مال مورد وثیقه بیشتر از ارزش مورد مطالبه بانک باشد، تملک دارایی مورد وثیقه به اختیار بانک می باشد و الزامی در تملک ندارد.

درصورت عدم وصول کامل طلب از این طریق، حق پیگیری وصول باقی مانده مطالبات از روش های قانونی برای بستانکار محفوظ است.

در اجرای این تبصره استفاده از سازوکارهای بورس کالا در اولویت قرار دارد.

متن فوق به عنوان تبصره (۴) ماده ۳۴ قانون ثبت به موجب بند (پ) ماده ۱۹ قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر و ارتقای نظام مالی کشور، مصوب ۱۳۹۴ تصویب گردید.

درآمدی بر قانون اصلاح ماده ۳۴ اصلاحی قانون ثبت مصوب ۱۳۸۶

نتیجه گیری

وصول مطالبات یعنی دریافت و بازپس گیری طلب هایی که طلبکار از پرداخت و ایفای دین خود امتناع می کند.

در وصول مطالبات بانک، راه های مختلفی وجود دارد یکی از این راه ها که دریافت سفته و چک از مشتری و ضامنین آن ها بود توضیح داده شد‌.

مورد دیگر و ثایق است که اگر این وثیقه ملک باشد طبق آیین نامه اجرای مفاد اسناد رسمی به عمل می آید.

به این نکته نیز اشاره کردیم بانک ها به دلیل شرایط خاص خود، هر قراردادی که با مشتری امضا کنند سند لازم الاجرا محسوب می شود بدون آنکه در دفترخانه ثبت شود و این امر در قانون بانکداری بدون ربا نیز مقرر شده است.

سوالات متداول

وصول مطالبات به چه معناست؟

وصول مطالبات یعنی بازپس گیری طلب ها و مبالغی یا وام هایی که مشتری بانک اخذ کرده اما از پرداخت آن امتناع می کند.

قرارداد های داخل بانکی بین بانک و مشتری چه مزایایی دارد؟

همانطور که گفتیم این قراردادها سند لازم الاجرا به حساب می آیند و بانک برای وصول مطالبات خود می تواند از طریق اجرای ثبت اقدام کند.

ملک در وثیقه بانک چگونه برای وصول طلب اقدام می شود؟

اگر ملک در وثیقه بانک باشد برای وصول طلب از طریق و طبق آیین نامه اجرای مفاد اسناد رسمی اقدام می شود.