وکیل تسخیری و وظایف ایشان

حق دادخواهی از جمله حقوق اولیه بشریت در تمامی جوامع و ملت ها است و نمی توان افراد را از این حق قانونی محروم کرد مگر به جبر و زور؛ از دل حق دادخواهی، حق دفاع و داشتن وکیل دادگستری رشد و نمو پیدا کرده و در حال حاضر در بیشتر نظام های حقوقی، حق داشتن وکیل را در قوانین اساسی خود پیش بینی کرده اند.

در اصل ۳۵ قانون اساسی ایران، برای طرفین یک دعوا اعم از حقوقی یا کیفری، حق داشتن وکیل پیش بینی شده است و اگر طرفین دعوا توانایی استخدام وکیل را نداشته باشند، دستگاه های ذیربط را ملزم به استخدام وکیل برای آن شخص نموده اند.

پس همانطور که قضات در محاکم دادگستری به عنوان شخصی بی طرف در جایگاه قضاوت و تصمیم گیری بر خواسته اصحاب دعوا قرار دارند، وکلای دادگستری به عنوان ضلع دیگر این عدالتخانه و احقاق حقوق موکل خویش، وجودشان در محاکم دادگستری امری اجتناب ناپذیر است.

اما ممکن است به دلیل دستمزد بالای وکلاء که به عنوان یک خدمت لوکس و تجملی تلقی می شود، مانع اصحاب دعوا در استخدام وکیل دادگستری شود و خلاء این ضلع توازن عدالت ملموس می گردد.

 

راهکار نظام های حقوقی بالاخص حقوق ایران چیست؟

قانون برای حفظ توازن عدالت، نهاد وکالت تسخیری و معاضدتی را پیش بینی کرده است و در برخی از جرایم مهم که مصداق جنایت است.

برای متهم و حتی شاکی پیش بینی وکیل تسخیری داشته و نسبت به سایر دعاوی از قبیل دعاوی حقوقی، وکیل معاضدتی را در نظر داشته تا اگر یکی از طرفین این دعاوی حقوقی توان استخدام وکیل دادگستری را نداشته باشد با مراجعه به کانون های وکلای دادگستری هر استان، از خدمات وکالت معاضدتی بدون پرداخت حق ‌الوکاله برخوردار شوند البته مشروط بر احراز ناتوانی مالی متقاضی.

روی سخن این نوشتار بر وکیل تسخیری است.

• می خواهیم بدانیم وکیل تسخیری کیست؟
• در چه جرایمی استخدام می شود؟
• آیا متقاضی باید حق الوکاله پرداخت کند یا نه؟
• در مقابل موکل خود چه وظایفی دارد؟

 وکیل تسخیری چگونه تعیین می گردد؟

شاید با اغماض بتوان پذیرفت که وکیل تسخیری در مقابل وکیل تعیینی قرار دارد با این تفاوت که، وکیل تعیینی به خواست موکل خود انتخاب و استخدام می شود اما وکیل تسخیری به انتخاب دادگاه رسیدگی کننده به پرونده تعیین و به دفاعیات از موکل خود می پردازد.

وکیل تسخیری، شخصی است که توسط مرجع قضایی انتخاب شده تا به منظور دفاع از متهم جرایم خاص و یا شاکی که ناتوانی مالی اش احراز شده، اقدام کند که البته وکلای دادگستری در طول سال موظف به پذیرش سه پرونده با ماهیت وکالت تسخیری هستند.

تعریف ارائه شده از وکیل تسخیری شاید جامع و کامل نباشد به این دلیل است که تعریف آن با موادی از قانون آیین دادرسی کیفری گره خورده است یعنی در چه جرایمی وکیل تسخیری باید برای متهم استخدام کرد؟

وکیل تسخیری در دادسرا و دادگاه

به منظور اثبات هر جرمی، دو فرایند طولی را باید طی نمود:

1. مرحله دادسرا.
2. مرحله دادگاه.

البته برخی از جرایم است که مرحله دادسرا را طی ننموده و مستقیم در دادگاه مطرح می شود از قبیل جرائم منافی عفت از قبیل روابط نامشروع مثل زنا.

الف- مرحله دادسرا

در مرحله دادسرا اگر اتهام وارده به متهم دارای مجازات سلب حیات (اعدام یا قصاص) یا حبس ابد باشد، اگر متهم وکیل تعیینی نداشته باشد، بازپرس مکلف است برای ایشان درخواست وکیل تسخیری کند.

در واقع انجام تحقیقات مقدماتی بدون انتخاب وکیل تسخیری فاقد وجاهت قانونی است و بایست ابتدا به متهم تفهیم شود که حق تعیین وکیل دارد و اگر وکیل تعیین نکرده، بازپرس برایش وکیل تسخیری انتخاب می کند.

در این مرحله شاکی نمی تواند حتی با اثبات ناتوانی مالی خودش درخواست وکیل تسخیری کند اما می تواند از کانون وکلای دادگستری استان مربوطه، درخواست وکیل معاضدتی را داشته باشد.

ب- مرحله دادگاه

ممکن است در مرحله دادسرا، جرم انتسابی به متهم از جمله جرایمی نباشد که مجازات آن سلب حیات یا حبس ابد باشد و در مرحله دادسرا وکیل تسخیری نداشته باشد، در این صورت در جرایمی که مجازات قانونی آن، سلب حیات، حبس ابد، مجازات قطع عضو عمدی با میزان نصف دیه کامل یا بیش از آن و مجازات تعزیری درجه سه و بالاتر، بدون حضور وکیل متهم جلسه رسیدگی در دادگاه برگزار نمی شود مگر اینکه متهم خودش وکیل معرفی کند.

مثل وکیل تعیینی یا اینکه اصلاً وکیلی معرفی نکند اعم از اینکه توانایی مالی استخدام وکیل را داشته باشد یا نه، دادگاه ملزم است برای ایشان وکیل تسخیری انتخاب کند و با حضور وکیل تسخیری رسیدگی کیفری را انجام دهد.

---

بیشتر بخوانید : معرفی بهترین وکیل تهران

---

اما در سایر جرایم متهم می تواند تا پایان اولین جلسه دادرسی در دادگاه کیفری، درخواست وکیل تسخیری کند و دادگاه موظف است ابتدا بررسی نماید که متهم توانایی مالی برای استخدام وکیل تعیینی ندارد، و اگر این امر احراز شد، برای ایشان وکیل تسخیری استخدام می کنند.

نسبت به جرایم منافی عفت که مستقیماً در دادگاه مطرح می شود، اگر از جمله جرایمی باشد که وجود وکیل الزامی است باید برای ایشان در صورت نداشتن وکیل تعیینی، وکیل تسخیری انتخاب کرد و در غیر اینصورت متهم خود می تواند تا پایان اولین جلسه دادرسی در دادگاه کیفری، تقاضای وکیل تسخیری کند و در صورت احراز ناتوانی مالی متهم در استخدام وکیل، برای ایشان وکیل تسخیری انتخاب می شود.

حق الوکاله وکیل تسخیری در جرایم مهم، از اعتبارات قوه قضاییه پرداخت می شود چه وکیل درخواست کرده باشد یا خیر و در خصوص سایر جرایم که به درخواست متهم وکیل تسخیری انتخاب می شود، اگر وکیل تسخیری درخواست حق الوکاله کرده باشد، با توجه به اقداماتی که انجام داده است، حق الوکاله ایشان محاسبه و از اعتبارات قوه قضاییه پرداخت می شود.

شاکی نیز می تواند وکیل تسخیری داشته باشد، چگونه؟

اگر شخص بزه دیده یا همان شاکی، اگر توان دفاع از خود را در محکمه نداشته باشد، و ناتوانی مالی شاکی برای دادگاه محرز شده باشد، برای ایشان نیز وکیل تسخیری انتخاب می کند و مطابق با اقدامات انجام شده از جانب وکیل، حق الوکاله ایشان محاسبه و از اعتبارات قوه قضاییه پرداخت می شود.

پس وکیل تسخیری صرفاً برای متهمین نیست بلکه تبصره ماده ۳۴۷ قانون آیین دادرسی کیفری حق داشتن وکیل تسخیری را برای شاکی با داشتن شرایطی پیش بینی کرده است.

وظایف وکیل تسخیری

پس از انتخاب وکیل تسخیری توسط دادگاه، وکیل نامبرده بایست به ترتیب ذیل اقدام کند:

ابتدا بایست با موکل خود صحبتی داشته باشد و از کم و کیف جرم تحقق یافته از زبان موکل خود موضوع را بشنود.

پس از صحبت با موکل بایست مستندات و اوراق قضایی را از طریق شعبه ای که پرونده متهم در آن است، رونوشتی گرفته تا سر فرصت مطالعه کامل و متقن داشته باشد، اگر با رونوشت یا کپی گرفتن از پرونده مخالفت شد که عموماً در جرایم حساس از قبیل:

• جرایم منافی عفت
• جرایم امنیتی

اتفاق می افتد، زمان کافی صرف کرده و پرونده را در همان شعبه مطالعه کند.

پس از مطالعه ترسیم ساختار ذهنی وکیل تسخیری با مطالعه اوراق قضایی نسبت به پرونده متهم، تلاش کند ادله و مستنداتی در جهت اثبات بی گناهی یا توجه اتهام به اشخاص دیگر به صورت قانونی و مشروع جمع آوری و ارائه کند.

وکیل تسخیری بایست با وجدان خود معامله کند چون این تصور وجود دارد که وکلای تسخیری به دلیل دریافت مبلغی ناچیز در پرونده های مهم که حق الوکاله آنها به مراتب بسیار زیاد است.

انرژی کافی بر روی پرونده نمی گذارند که تا حدودی با توجه به رویه دیده شده پذیرفتنی است اما هستن وکلایی که صرفاً تمام تلاش خود را بسیج کرده تا از شخصی بی گناه که ممکن است بعلت کوتاهی یا عدم آگاهی از قوانین اسیر اتهامات بی اساس شده است، دفاع کنند.

از هرگونه مسیر اعتراض قانونی اعم از عادی یا فوق العاده برای تجدید نظر یا فرجام خواهی و یا اعاده دادرسی دریغ نکند و اگر مستنداتی دال بر اینکه موکلش بی گناه است یا می تواند موجبات تخفیف موجباتش را فراهم کند، دسترسی پیدا کرده باشد، با تنظیم لایحه متقن و مستدل آن را ارائه نماید.

اگر متهم با قرار بازداشت موقت در زندان است، وکیل تسخیری از حق قانونی اعتراض نسبت به این بازداشت موقت استفاده کند و تلاش کند. اگر شرایط اقناع ذهنی بازپرس یا قاضی پرونده برای تبدیل قرار بازداشت موقت به قرار تأمین کیفری فراهم است، اقدام کند.

وکیل تسخیری روند رسیدگی به پرونده موکل خود را به ایشان مستمراً اطلاع رسانی کند چون ممکن است از لا به لای این صحبت ها، وکیل به سمت ادله و مدارکی راهنمایی شود.

وکیل تسخیری مطابق با علمی که آموخته است تمام تلاش خود را مطابق با مقررات و الزامات قانونی انجام دهد تا حقوق موکل خود حفظ گردد و صرفاً منتظر این نباشد تا موکل اش درخواست کند یا تذکر دهد.

نتیجه گیری

در مجموع شاید وظایفی که برای وکلای تسخیری شمارش کردیم در واقع یک یا دو مورد آن تحقق نیابد و شاید وکلای تسخیری بسیار باشند فراتر از این وظایف شمارش شده، برای موکل خود انرژی و وقت هزینه کنند که تمامی آن به وجدان حرفه ای و اخلاقی وکیل دادگستری بر می گردد که آیا ماهیت مالی یه پرونده برایش مهم است یا اینکه بتواند موکل خود را از اتهام ناروایی که بهش وارد شده، نجات دهد.

شاید باید رجوع کرد به سوگندنامه ای که وکلاء در ابتدا تصدی امر وکالت آن را بلند قرائت می کنند و سوگند می خورند جزء به حق سخنی نگویند و در دفاع از حقوق موکل خویش از هر تلاشی مضایقه نکنند و این سخن را سرلوحه امور خود قرار دهند.

” دفاع وکیل از متهم، دفاع از جرم نیست بلکه دفاع از حقوق انسانی و کرامت ذاتی اوست”.

سوالات متداول

وکیل تسخیری کیست؟

وکیلی که به انتخاب مرجع قضایی یعنی دادسرا یا دادگاه برای متهم و بعضاً شاکی انتخاب می شود.

وکیل تسخیری حق الوکاله دارد؟

بله و حق الوکاله آن از اعتبارات قوه قضاییه پرداخت می شود.

وظیفه اصلی وکیل تسخیری چیست؟

دفاع از حقوق متهم بدون در نظر گرفتن اینکه مجرم است یا نه.