برگ احضاریه در واقع برگه ویژه ای است که به منظور فراخواندن یک شخص خاص درزمان معین برای اخذ توضیح در مورد جرم و دفاع از خود و یا به منظور انجام تحقیقات و اخذ توضیحات از افراد مختلف دخیل در پرونده قضائی از جانب مقام قضائی صادر می شود.
در گذشته احضار به شکل فیزیکی و توسط مامور انجام می شد اما در حال حاضر اغلب ابلاغ ها الکترونیکی شده است.
انواع ابلاغ احضاریه و فاصله بین ابلاغ تا جلسه رسیدگی
- ابلاغ کتبی توسط ضابط دادگستری: به موجب ماده ۱۶۹ قانون آیین دادرسی کیفری احضار متهم به وسیله احضاریه در دو نسخه تنظیم و یک نسخه از آن به متهم ابلاغ و نسخه دیگر پس از امضا به مامور ابلاغ بازگردانده می شود و فاصله بین ابلاغ احضاریه تا جلسه رسیدگی نباید کمتر از یک هفته باشد و هرگاه متهم عذر موجهی داشته باشد جلسه رسیدگی به وقت مناسبی منتقل می شود.
- ابلاغ الکترونیکی: به موجب ماده ۱۷۵ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ استفاده از سامانه های رایانه ای و مخابراتی جهت ابلاغ اوراق قضائی، احضار متهم و …….. با رعایت مقررات راجع به دادرسی الکترونیکی بلامانع است. بر اساس سامانه مذکور کلیه ابلاغ ها از طریق این درگاه به حساب کاربری مخاطب ارسال می گردد. همچنین ماده ۷ آیین نامه ارائه خدمات الکترونیک قضائی به صراحت به واژه احضار به صورت الکترونیکی اشاره داشته و در تبصره ۱ ماده بیان شده که در صورت عدم دسترسی به نشانی الکترونیکی و شماره تلفن همراه، ابلاغ و احضار به صورت فیزیکی انجام خواهد شد.
- ابلاغ احضاریه از طریق نشر آگهی در یکی از روزنامه های کثیرالانتشار: به موجب ماده ۳۴۴ قانون آیین دادرسی کیفری هرگاه ابلاغ احضاریه به علت معلوم نبودن محل اقامت متهم ممکن نباشد و به طریق دیگر نیز ابلاغ احضاریه ممکن نشود؛ وقت رسیدگی تعیین و احضاریه یک نوبت در یکی از روزنامه های کثیر الانتشار ملی یا محلی آگهی می شود. تاریخ انتشار آگهی تا روز رسیدگی نباید کمتر از یک ماه باشد.
احضار متهم چگونه است؟
احضاریه ممکن است به جهات مختلفی قابل بحث باشد مواردی از جمله احضار متهم، احضار کارشناس، احضار شاهد یا مطلع و ……… که قانون گذار به صراحت به آنها تصریح نموده است که در ادامه به بررسی آنها خواهیم پرداخت.
به استناد ماده ۱۲۴ قانون آیین دادرسی کیفری:
در صورتی که مقام قضایی، ادله کافی داشته باشد احضاریه صادر می کند تا متهم در ساعت و مکان تعیین شده حضور پیدا کند و توضیحات مورد نیاز قاضی یا مقام قضایی را ادا کند. احضارنامه بیانگر وقوع جرم توسط متهم نیست اما متهم موظف است بنا بر دستور مقام قضایی در موعد مقرر حضور پیدا نماید؛ اما چنانچه متهم بعد از دعوت بدون عذر موجه حاضر نشود؛ برای وی حکم جلب صادر خواهد شد.
احضارنامه در دو حالت برای متهم قابل فرض است:
- احضارنامه صادره از سوی دادسرا و دعوت متهم برای بازجویی و تحقیقات مقدماتی.
- احضارنامه صادره از سوی دادگاه جنایی جهت دعوت متهم به جلسه دادرسی.
مندرجات الزامی احضاریه
- درج نام و شهرت احضار شده.
- تاریخ، ساعت و محل حضور.
- علت احضار: (البته طبق تبصره ماده ۱۷۰ قانون آیین دادرسی کیفری در جرائمی که به تشخیص مرجع قضائی، حیثیت اجتماعی متهم، عفت یا امنیت عمومی اقتضاء کند، علت احضار ذکر نمی شود اما متهم می تواند برای اطلاع از علت احضار به دفتر مرجع قضائی مراجعه کند).
- درج مشخصات مرجع احضار کننده
- نتیجه عدم حضور.
- احضارنامه باید دارای تاریخ و مهر و امضای مرجع صادرکننده آن باشد.
نتیجه ی عدم حضور متهم
متهمی که توسط مرجع قضایی احضار می شود به دستور ماده ۱۷۸ قانون آیین دادرسی کیفری مکلف به حضور در موعد مقرر می باشد در صورت عدم حضور بدون عذر موجه به دستور بازپرس پس از محرز شدن اینکه احضاریه به صورت قانونی ابلاغ گردیده است به دستور بازپرس جلب می شود والا در غیر این، متهم برای باردیگر احضار می شود.
موارد عذر موجه متهم برای عدم حضور
موارد زیر عذر موجه محسوب می شود یعنی در صورت اثبات آنها غیبت متهمی که با ابلاغ احضاریه؛ در مرجع قضایی حاضر نشده است، موجه است و وی جلب نمی شود.
- نرسیدن یا دیر رسیدن احضاریه به گونه ای که مانع از حضور شود.
- فوت همسر یا یکی از اقربا تا درجه سوم از طبقه دوم.
- ابتلا به حوادث مهم از قبیل بیماری های واگیردار و بروز حوادث قهری مانند سیل و زلزله که موجب عدم امکان تردد گردد.
- توقیف یا حبس بودن متهم.
- سایر مواردی که عرفا به تشخیص بازپرس عذر موجه محسوب می شود.
جلب متهم بدون فرستادن احضاریه
جلب بدون سابقه احضار یعنی در ابتدا و بدون اینکه برای متهم احضاریه فرستاده شود از همان اول او را جلب کنیم که تخلف و موجب محکومیت انتظامی است اما قانون گذار در برخی از جرائم معین، امکان جلب متهم بدون احضار را پیش بینی نموده است.
فقط در موارد زیر امکان جلب بدون احضار فراهم است:
- در مورد جرائمی که مجازات قانونی آنها سلب حیات، قطع عضو و یا حبس ابد است.
- هرگاه محل اقامت، محل کسب و یا شغل متهم معین نباشد و اقدامات بازپرس برای شناسایی نشانی وی به نتیجه نرسد.
- در مورد جرائم تعزیری درجه پنج و بالاتر در صورتی که از اوضاع و احوال و قرائن موجود بیم تبانی یا فرار یا مخفی شدن متهم برود.
- در مورد اشخاصی که به جرائم سازمان یافته و جرائم علیه امنیت داخلی و خارجی متهم باشند.
احضار شاهد چگونه است؟
به استناد ماده ۲۴۲ قانون آیین دادرسی مدنی:
دادگاه می تواند به درخواست یکی از اصحاب دعوا همچنین در صورتی که لازم بداند گواهان را احضار نماید. شاهد در صورت عدم حضور در موعد مقرر مجدد احضار خواهد شد.
همچنین در دعاوی کیفری چنانچه بازپرس به تشخیص خود یا با معرفی شاکی یا به تقاضای متهم و یا حسب اعلام مقامات مربوطه، شخصی که حضور یا تحقیق از وی را برای روشن شدن موضوع ضروری تشخیص دهد برابر مقررات احضار می کند و در صورتی که دلیل پرونده منحصر به شهادت شهود و مطلعان نباشد تحقیق از آنان می تواند به صورت الکترونیکی و با رعایت مقررات راجع به دادرسی الکترونیکی به عمل آید.
جلب شهود در صورت امتناع از حضور
اگر شاهد یا مطلع برای عدم حضور خود عذر موجهی نداشته باشد؛ جلب می شود اما اگر عذر موجهی داشته باشد و بازپرس آن عذر را بپذیرد مجددا احضار می شود و اگر برای بار دوم حاضر نشود جلب خواهد شد.
ممنوع بودن تفهیم اتهام به شاهد
تفهیم اتهام به کسی که به عنوان متهم احضار نشده باشد مانند شاهد یا مطلع ممنوع است و چنانچه این شخص پس از تحقیق متهم تشخیص داده شود؛ باید طبق مقررات و به عنوان متهم برای وقت دیگر به موجب ماده ۲۱۳ قانون آیین دادرسی کیفری احضار شود.
هزینه ایاب و ذهاب شاهدی که احضار می شود
هزینه ایاب و ذهاب شاهد و مطلع برعهده کسی است که احضار آنها را خواسته است. در صورتی که شاهد یا مطلع برای حضور خود درخواست هزینه ایاب و ذهاب کند یا مدعی ضرر و زیانی از حیث ترک شغل خود شوند هزینه ایاب و ذهاب طبق تعرفه ای که قوه قضاییه اعلام می کند با استفاده از نظر کارشناس تعیین و شاکی مکلف به پرداخت آن می شود.
طبق ماده ۲۱۵ قانون آیین دادرسی کیفری:
هرگاه به تشخیص بازپرس، شاکی توانایی پرداخت هزینه را نداشته باشد یا احضار از طرف بازپرس باشد این هزینه ها از محل اعتبارات مصوب قوه قضائیه پرداخت می شود.
احضار برای سازش چگونه است؟
هرکس می تواند در مورد هر ادعایی از دادگاه نخستین به طور کتبی درخواست نماید که طرف او را برای سازش دعوت کند.
ترتیب دعوت برای سازش مانند احضاریه است ولی در دعوتنامه باید نوشته شود که شخص مورد نظر برای سازش به دادگاه دعوت می شود.
احضار کارشناس چگونه است؟
به استناد ماده ۲۶۳ قانون آیین دادرسی مدنی:
دادگاه می تواند راسا به درخواست هریک از اصحاب دعوا قرار ارجاع به کارشناس را صادر کند در قرار دادگاه موضوعی که در آن نظر کارشناس حائز اهمیت بوده و موعد زمانی که کارشناس باید آن را ارائه دهد قید شده است. ممکن است تکمیل تحقیقات دادگاه منوط به اخذ توضیح از کارشناس باشد در این صورت دادگاه موارد تکمیل و توضیح را در صورت مجلس منعکس و به کارشناس اعلام و او را برای ادای توضیح دعوت می نماید در صورت عدم حضور کارشناس جلب خواهد شد.
همچنین طبق ماده ۲ آیین نامه رسیدگی به تخلفات کارشناسان رسمی در صورتی که دادسرا یا دادگاه انتظامی کانون کارشناسان رسمی حضور شاکی و یا کارشناسی را برای ادای توضیحات و کشف حقیقت لازم بداند او را احضار می کند.
عدم حضور بدون عذر موجه می تواند قرینه ای برای کذب و یا صدق نسبت وارد تلقی گردد.
احضار برای ادای سوگند چگونه است؟
در مواردی که صدور حکم دادگاه منوط به به جا آوردن سوگند شرعی باشد، دادگاه به درخواست متقاضی، قرار اتیان سوگند صادر کرده و در آن موضوع سوگند و شخصی را که باید سوگند ادا کند تعیین می کند.
بر اساس ماده ۲۸قانون آیین دادرسی مدنی:
چنانچه طرفین حاضر نباشند؛ دادگاه محل ادای سوگند، تعیین وقت کرده و طرفین را احضار می کند. در احضارنامه علت حضور قید می شود و بعداز صدور قرار اتیان سوگند، در صورتی که شخصی که باید سوگند یاد کند حاضر باشد دادگاه در همان جلسه سوگند می دهد و در صورت عدم حضور، تعیین وقت کرده و طرفین را دعوت می کند.
چنانچه کسی که باید سوگند یاد کند بدون عذر موجه حاضر نشود یا بعد از حضور از سوگند امتناع کند، نکول محسوب شده و دادگاه اتیان سوگند را به طرف دعوا رد می کند و با اتیان سوگند، حکم صادر خواهد شد(یعنی طرف دیگر دعوا به جای او سوگند یاد می کند) در غیر این صورت دعوا ساقط می شود. در برگ احضاریه باید جهت حضور و نتیجه عدم حضور قید گردد.
آیا احضار به صورت تلفنی امکان پذیر می باشد ؟
طبق اصل ۳۲ قانون اساسی هیچ کس را نمی توان دستگیر کرد مگر به حکم و ترتیبی که قانون معین می کند و در صورت بازداشت متهم باید با ذکر دلیل بلافاصله کتبا به متهم ابلاغ و تفهیم شود و همچنین به استناد قانونی ماده ۱۶۹ قانون آیین دادرسی کیفری احضار متهم به وسیله احضاریه و در دو نسخه تنظیم ویک نسخه به متهم و نسخه دیگر پس از امضا به مامور ابلاغ مسترد می شود.
آنچه از مواد قانونی استنباط می شود احضاریه باید به صورت کتبی و توسط مامور ابلاغ صورت پذیرد بنابراین احضاری تحت عنوان احضار شفاهی یا احضار تلفنی وجاهت قانونی ندارد.
مجازات احضار کردن اشخاص بدون دلیل
طبق ماده ۱۶۸ قانون آیین دادرسی کیفری:
بازپرس نباید بدون دلیل کافی برای توجه اتهام، کسی را به عنوان متهم احضار و یا جلب کند. طبق این ماده قانون گذار به منظور حفظ حقوق اشخاص و جلوگیری از هتک حرمت مجازات تعیین کرده و طبق تبصره ماده ۱۶۸، احضار یا جلب متهم بدون دلیل کافی موجب محکومیت انتظامی تا درجه ۴ است.
نتیجه گیری
تحقیقات مقدماتی از مراحل حساس و مهم دادرسی بوده و مجموعه اقداماتی که برای کشف جرم و حفظ آثار و ادله و تعقیب متهم از ابتدا پیگرد قانونی تا تسلیم به مرجع قضایی صورت می گیرد.
مراحل کشف جرم بر عهده ضابطین دادگستری بوده و آنها موظف هستند که نتیجه اقدامات خود را به اطلاع مرجع قضایی صالح بگذارند.
بازپرس برای اینکه از وقوع جرم اطمینان حاصل کند؛ می تواند برای تکمیل تحقیقات و اخذ توضیحات لازم افرادی را از جمله متهم، شاهد،کارشناس را در قالب یک دعوت نامه رسمی که احضاریه نام دارد به حضور بطلبد
گروه وکلای سنا بزرگترین سامانه حقوقی با در اختیار داشتن وکلای پایه یک دادگستری و مشاورین حقوقی زبده پاسخگوی سوالات حقوقی شما عزیزان خواهد بود.
سوالات متداول
آیا احضاریه همان اخطاریه است؟
در اصطلاح شاید این دو واژه در یک معنی به کار بروند ولی در واقع اخطار بیشتر در امور مدنی کاربرد داشته و برعکس احضار ضمانت اجرا ندارد
احضار شاهدی که از نیرو های مسلح است چگونه است؟
طبق ماده ۲۰۵ قانون آیین دادرسی کیفری در صورتی که شاهد یا مطلع از نیروی های مسلح باشد باید حداقل ۲۴ ساعت پیش از تحقیق یا جلسه محاکمه از طریق فرمانده یا رئیس او دعوت شود و فرمانده یا رئیس مکلف است پس از وصول دستور مقام قضایی شخص احضار شده را در موقع مقرر بفرستند.
