ارث بردن نوه از مادر بزرگ و پدر بزرگ

در قوانین ما از طرق مختلفی انتقال مالکیت صورت می گیرد؛ شایع ترین آن انعقاد قرارداد های دوطرفه و معوض از قبیل بیع، صلح و… می باشد اما گاها این انتقال مالکیت بلاعوض یعنی بدون دریافت وجه یا مال از طرف دیگر می باشد مواردی از قبیل وقف، هبه و ارث

موضوعی که مقصود ما از این نوشتار می باشد؛ انتقال مالکیت بلاعوض به طریقه ارث می باشد. مبحث ارث از گستردگی ها، ضوابط و قواعد مختلفی برخوردار می باشد که می بایست به صورت موردی به آن پرداخت شود.

در این نوشتار قصد داریم به نحوه ی ارث بردن نوه از مادربزرگ و پدربزرگ خود بپردازیم.

طبقات ارث، بحث ابتدایی ارث

همانطور که بیان شد، ارث دارای ضوابط و قواعدی می باشد که اصطلاحا به طبقات ارث معروف است.

در این طبقات افراد بر اساس اولویت از شخص متوفی (فوت شده) ارث می برند. این اولویت به گونه ای است که افرادی که در طبقه اول هستند مانع ارث بردن طبقات دوم و سوم می شوند و در صورتی در طبقه اول شخصی نباشد طبقه دوم ارث خواهد برد و الی آخر…

اما جزئیات این طبقات عبارتست از:

1. طبقه اول: درجه اول؛ پدر و مادر و فرزندان درجه دوم؛ نوه ها و نتیجه ها
2. طبقه دوم: درجه اول؛ پدربزرگ مادربزرگ، برادر و خواهر متوفی درجه دوم؛ فرزندان برادر و خواهر متوفی
3. طبقه سوم: درجه اول؛ عمه ها، عموها، دایی ها و خاله ها درجه دوم؛ فرزندان آنها

ذکر این نکته ضروری است که در صورت وجود درجه اول در هریک از طبقات مربوطه، مانع ارث بردن درجه دوم از آن طبقه خواهد شد.

ارث بری نوه از پدر بزرگ و مادربزرگ

پس از آنکه با طبقات و درجات ارث آشنا شدیم، قصد داریم به حالات مختلفی که نوه از اموال پدر یا مادر بزرگ خود ارث می برد بپردازیم.

همانطور که متوجه شدیم و بدان هم اشاره شد در صورتی که اشخاصی در طبقه اول وجود داشته باشند مانع ارث بردن نفرات در طبقات بعدی خواهند شد، پس اگر پدر بزرگ و مادر بزرگ دارای فرزندی باشند اعم از پسر یا دختر، همه ی ترکه (اموال به جای مانده از شخص فوت شده را می گویند) به فرزند یا فرزندان به جای مانده خواهد رسید و چیزی عاید نوه یا نوه ها نخواهد شد.

این موضوع امری کاملا بدیهی است که البته اغلب از آن آگاهی دارند، اما سوالی که در این خصوص مطرح می شود و در جامعه نیز بسیاری از این موارد مشاهده شده است.

• اگر شخصی پدر خود را زودتر از پدر بزرگ خود از دست داده باشد در صورتی که اموال پدر بزرگ تقسیم شود چیزی نسیب نوه خواهد شد؟

در این خصوص قانون مدنی بیان داشته است که؛ شرط وراثت زنده بودن در حین فوت مورث (شخص فوت شده) می باشد.

بیشتر بخوانید: بهترین وکیل ارث در تهران کیست و چه ویژگی هایی دارد

یعنی در صورتی شخص از متوفی ارث می برد که در حین فوت او زنده باشد. حال با بیان این ماده قانونی متوجه می شویم که در مثال فوق؛ اگر پدربزرگ دارای فرزندان دیگری، که در حین فوت او زنده باشند داشته باشد نوه چه به تنهایی و چه به عنوان سهم پدر فوت شده خود  سهمی از اموال پدربزرگ نخواهد داشت.

اما اگر پدر بزرگ دارای فرزندی در حین فوت نباشد ولی دارای برادر یا خواهری یا فرزندان برادر و خواهر باشد، نوه بدون توجه به سهم پدر فوت شده خود، به تنهایی مالک تمام اموال پدربزرگ خواهد شد.

چگونه نوه ارث می برد؟

سوالی دیگری که در این باره و در مثال بیان شده مطرح می شود؛ در صورتی که پدربزرگی فوت کند، فرزندان وی نیز پیش از او فوت نموده باشند و دارای نوه از فرزندان فوت شده ی خود باشد در این صورت تقسیم اموال بین نوه ها به چه صورت خواهد بود؟

قانون مدنی در ماده ۹۱۱ با پیش بینی وضع موجود بیان داشته است که:

تقسیم ارث بین اولاد اولاد (منظور نوه) بر حسب (بر اساس) نسل به عمل می آید یعنی هر نسل حصه (سهم) کسی را می برد که به توسط او به میت می رسد بنابراین اولاد پسر دو برابر ‌اولاد دختر می برند.

در تقسیم بین افراد یک نسل پسر دو برابر دختر می برد.

یعنی نوه های فرزند پسر دو برابر نوه های فرزند دختر ارث خواهند برد.

نوه خواندگی و ارث

اگرچه فرزندخوانده از حقوقی چون حضانت، ولایت، انفاق بهره مند می باشد ولی برای ارث بردن مطابق با قانون و شرع ما، وجود رابطه ی خونی با فرزندان شرط توارث می باشد.

همچنین اگر فرزند خوانده نیز فوت نماید، پدر و مادر او، که وی را به سرپرستی قبول نمودند از او ارث نخواهند برد.

بیشتر بخوانید: مدارک و هزینه دعاوی ارث و میراث

البته می توان پیش از فوت برای فرزندخوانده و یا حتی نوه خوانده سهمی را در نظر گرفت چرا که مطابق با قانون و شرع وصیت متوفی تا یک سوم اموال وی صحیح بوده و مازاد بر آن با توافق وراث صحیح خواهد بود.

جدای از این مورد اخیرا با سختگیری هایی که بهزیستی در اعطای فرزند به اشخاص می نماید، تعهد محضری مبنی بر اینکه یک سوم اموال بعد از فوت هر دو والدین هم زن وهم مرد به کودک تعلق بگیرد صورت می گیرد که تا حدودی حقوق فرزندخوانده تامین می شود.

محرومیت از ارث 

محرومیت از ارث گاهی جنبه قانونی دارد، به طور مثال اگر شخصی پدر یا مادر خود را به قتل برساند از آنها ارث نخواهد برد یا فرزند حاصل از زنا از پدر و مادر و اقوام آنها ارث نخواهد برد.

اما محرومیت از ارث توسط متوفی پیش از فوت او حتی اگر در وصیت نامه وی قید شود فاقد وجاهت قانونی می باشد.

باید بیان داشت که حتی اگر متوفی تمامی اموال خود را به گونه ای وصیت کند تا به ورثه ی مغضوب چیزی نرسد باز هم وصیت انجام شده صحیح نمی باشد زیرا همانطور که بیان شد، هر شخصی می تواند نسبت به یک سوم اموال خود وصیت نماید و مازاد آن نیاز به قبول و تائید ورثه می باشد.

نتیجه گیری

در پایان و به عنوان نتیجه گیری کلی از آنچه که بیان شده؛ برای نحوه ی ارث بردن اشخاص از شخص فوت شده می بایست به طبقات ارث توجه شود. البته این امر دارای استثناعاتی از قبیل فرزند خواندگی، ولادت حاصل از زنا و… می باشد.

همچنین این موضوع را هم نیز باید مدنظر قرار داد که؛ شرط ارث بردن از متوفی، حیات و زنده بودن در حین فوت متوفی می باشد.

سوالات رایج

آیا نوه ارث می برد؟

درست است که نوه جز وراث طبقه اول است اما در درجه دوم می باشد و تا وقتی فرزندی وجود داشته باشد نوه ارث نخواهد برد مگر اینکه همه ی فرزندان فوت شده باشند.

اگر تاریخ فوت پدر و پسری نامشخص باشد و معلوم نباشد که کدامیک زودتر از دیگری فوت نموده است آیا نوه پسری از پدربزرگ ارث خواهد برد؟

در این صورت هیچکدام نه پسر و نه پدربزرگ از یکدیگر ارث نخواهند برد مگر فوت به موجب غرق شدن یا حوادث رانندگی، سقوط هواپیما و مواردی از این قبیل باشد.

آیا فرزندان ناتنی در میزان سهم الارث با یکدیگر تفاوتی دارند؟

تنی یا ناتنی بودن تاثیر در میزان سهم الارث ندارد، در صورتی که هر دو از یک جنس باشد (هردو پسر یا هردو دختر)

اگر نوه پیش از فوت پدر بزرگ فوت نماید آیا از اموال پدربزرگ سهمی به بازماندگان نوه تعلق خواهد گرفت؟

خیر زیرا به طور کلی شرط وراثت زنده بودن در حین فوت متوفی می باشد