کار زنان مبحثی است که امروزه دغدغه بسیاری از خانواده‌ها شده است و در حقیقت یکی از بزرگترین مشکلات میان زوجین شده است و بسیاری از مردان با کار کردن همسر خود مخالف هستند و نهایتاً دیده شده است که این مشکل به طلاق ختم می‌شود.
عده‌ای معتقدند که زن باید در خانه بماند و تمامی بار اقتصادی بر دوش مرد است و نیازی به کار آنها نیست و بسیاری دیگر معتقدند که زن نیز همچون مرد باید به اشتغال در بیرون از منزل بپردازد و استقلال مالی داشته و به فعالیت‌های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی بپردازد و ممنوعیتی برای او وجود ندارد.
از جایی که دین رسمی کشور ما اسلام است در این مقاله برانیم تا به بررسی کار کردن و اشتغال زن در اسلام و قران و همچنین قوانین موضوعه ایران با ارائه مستندات و محدودیت‌های کاری برای زنان بپردازیم.
آیا اسلام به زنان اجازه کار را داده است؟
بله، طبق قواعد اسلامی، زنان مسئولیت و وظیفه‌ای مبنی بر هزینه‌های زندگی ندارند اما همواره بر استقلال زنان، ایفای نقش در فعالیت‌های اقتصادی، اجتماعی و … تاکید داشته است.
لکن خیلی برخلاف عقاید اسلامی بیان می‌کنند که زن برای محیط خانه و صرفاً خانه داری آفریده شده است که در حقیقت چنین نیست و برای مثال می‌توان به آیه زیر اشاره نمود و اسلام را دینی کامل به جامعه معرفی کرد:
بر اساس آیه ۳۲ سوره نساء، «…رجال نصیب مما اکتسبوا وللنساء نصیب مما اکتسبن …» برای مردان و زنان آنچه که به اختیار کسب نموده‌اند، بهره هایی است. این بدان معناست که زن نیز همچون مرد می‌تواند که کار کند و برای کار او باید که مزدی و حق السعیی در نظر گرفت و این درآمد برای اوست نه برای شوهرش و یا پدرش.
آیا قانون نیز به زنان اجازه کار را داده است؟
بله، علاوه بر اسلام که در این امر از ادیان دیگر منطقی تر و کامل‌تر اجازه داده است، قوانین موضوعه ایران نیز به زنان اجازه کار کردن داده است.
در ذیل به بیانان این قوانین می‌پردازیم:
۱- اصل ۲۱ قانون اساسی: «دولت موظف است حقوق زن را در تمام جهات با رعایت موازین اسلامی تضمین نماید و امور خاصی را برای اشتغال زن تضمین نماید.
این امور عبارتند از:
ایجاد زمینه‌های مساعد برای رشد شخصیت زن و احیای حقوق مادی و معنوی او …».
دولت موظف است که از تمامی حقوق مادی و معنوی زن پاسداری کند. کلمه حقوق، عام است و تمامی حقوق زن را شامل می‌شود حال اعم از حق اشتغال، حق تحصیل و ….
۲-ماده ۱۱۱۷ قانون مدنی: «شوهر می‌تواند زن خود را از حرفه یا صنعتی که منافی مصالح خانوادگی یا حیثیت خود یا زن باشد منع کند».
بر اساس این ماده زن بی شک حق اشتغال دارد و اصل بر این است که زن می‌تواند کار کند و مرد حق ندارد که زن را منع نماید، اما در شرایطی خاص، حق مخالفت دارد و می‌تواند که به همسرش بگوید که کار نکن. اما از مفهوم مخالف ماده متوجه آن می‌شویم که کار کردن زن هیچ اشکالی ندارد و این حق برای او محفوظ است.
۳-اصل ۲۸ قانون اساسی: «هر کس حق دارد شغلی را که بدان مایل است و مخالف اسلام و مصالح عمومی و حقوق دیگران نیست، برگزیند. دولت موظف است با رعایت نیاز جامعه به مشاغل گوناگون، برای همه افراد امکان اشتغال به کار و شرایط مساوی را برای احراز مشاغل ایجاد نماید».
در اصل مذکور کلمهٔ هرکس بیان شده است که حکمی است عام و تفاوتی میان زن و مرد وجود ندارد و دولت موظف شده است که زمینه اشتغال را برای همه افراد اعم از زن و یا مرد ایجاد کند.
۴-بند دوم و چهارم اصل ۴۳ قانون اساسی: «تأمین شرایط و امکانات کار، برای همه به منظور رسیدن به اشتغال کامل و قرار دادن وسایل کار در اختیار همه کسانی که قادر به کارند ولی وسایل کار ندارند، …». «رعایت آزادی انتخاب شغل و عدم اجبار افراد به کاری معین و جلوگیری از بهره کشی از کار دیگری».
در اصل بالا نیز مانند اصل ۲۸، از کلمه همه استفاده شده است و هیچ گونه تفاوتی میان زنان و مردان وجود نخواهد داشت.
۵- مواد ۷۵-۷۸ قانون کار: در مواد ۷۵ الی ۷۸ قانون کار در خصوص ممنوع بودن استخدام زنان در مشاغل سخت مانند کار در معدن، مرخصی آن ها در دوران بارداری و… مطالبی بیان شده است. این ها همگی دلالت بر این دارد که حق اشتغال و کار کردن زن به صورت حقی مسلم شناخته شده و با پیش فرض وجود این حق، مطالبی نوشته شده است.
علاوه بر موارد ذکر شده، قوانین بسیاری وجود دارند که به این حق اشاره نموده‌اند، به عنوان مثال:
- قانون خدمت نیمه وقت بانوان مصوب سال ۱۳۶۲
- ماده ۳۲ قانون ارتش جمهوری اسلامی ایران مصوب سال ۱۳۶۶
- ماده ۲۰ قانون مقررات استخدامی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مصوب سال ۱۳۷۰
- ماده ۲۰ قانون مقررات استخدامی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران مصوب سال ۱۳۷۴
- تبصره ۵ ماده واحده قانون اصلاح قانون الحاق پنج تبصره به قانون شرایط انتخاب قضـات دادگستـری مصـوب سال ۱۳۷۴
- تصویب نامه سیاست‌های اشتغال زنان در جمهوری اسلامی ایران، مصوب سال ۱۳۷۱ شورای عالی انقلاب فرهنگی و …
آیا زنان برای کار کردن محدودیتی دارند؟
بله، در حقیقت در قوانین ایران برای اشتغال زنان محدودیتی وجود دارد. البته باید در نظر داشت که گاه محدودیت‌ها هم برای مردان است و هم زنان، به عنوان نمونه:
- اصول ۲۰-۲۱- ۲۸ قانون اساسی: مخالف نبودن شغل با احکام و موازین اسلامی
- اصل ۲۸ قانون اساسی: مغایر نبودن شغل با مصالح عامه و همچنین حقوق دیگران
- ماده ۶ قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی: مغایر نبودن شغل با نظم عمومی و همچنین اخلاق حسنه
اما گاه دیده می‌شود که محدودیت‌هایی خاصتا برای زنان وجود دارد که نمونه‌ای از این محدودیت‌ها به شرح ذیل می‌باشد.
الف)ممنوعیت قضاوت: توضیح آنکه قاضی زن در کشور وجود دارد اما نظرات مشاوره ای ارائه می دهند
ب) محدودیت اشتغال در نیروهای مسلح:
- طبق ماده ۳۲ قانون ارتش جمهوری اسلامی ایران: «ارتش می‌تواند فقط برای مشاغل درمانی و بهداشتی زنان را استخدام نماید».
- همچنین طبق ماده ۲۰ قانون مقررات استخدامی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی: «سپاه می‌تواند برای مشاغلی که مستلزم به کارگیری زنان باشد آنان را استخدام نماید».
- ماده ۲۰ قانون مقررات استخدامی نیروی انتظامی نیز مقرر می دارد «نیروی انتظامی می‌تواند زنان را با حفظ موازین اسلامی در مشاغل مورد نیاز به صورت پرسنل انتظامی یا کارمند استخدام نماید».
ج)محدودیت‌های ناشی از زوجیت: وفق قانون و شرع، پس از جاری شدن صیغه نکاح، مرد و زن در قبال هم حقوق و تکالیفی پیدا می‌کنند.
در خصوص کار کردن زن، در صورتی که متأهل باشد بر اساس ماده ۱۱۱۷ قانون مدنی با زنی که مجرد است متفاوت است چرا که ماده ذکر شده به مرد این حق را داده است که در شرایطی مانع اشتغال به کار همسرش شود.
البته باید بیان نمود که مردان نیز محدودیت‌هایی دارند که در ماده ۱۸ قانون حمایت از خانواده ذکر شده است و آن عبارت است از اینکه زن همانند مرد می‌تواند در صورتی که شغل مرد برخلاف شان است به دادگاه مراجعه کند و مرد را از این کار منع نماید. دادگاه بررسی می‌نماید و اگر در امرار معاش خانواده تاثیری ایجاد نگردد، مرد را از آن شغل منع می‌کند.
نکته جایی است که قانون برای مرد این امر را مقید کرده است به اینکه به معاش خانواده ضرری و خللی وارد نشود اما این قید برای کار زن موضوعیتی نداشته و در ماده ذکر نشده است.
دادخواست منع اشتغال همسر چیست؟
اگر زوجه شغلی خلاف شروط مذکور در قانون اعم از شان و جایگاه خانوادگی و… را برگزیند، شوهر می‌تواند به نزدیک ترین دفتر خدمات الکترونیک قضایی محل سکونتش مراجعه نموده و دادخواست منع اشتغال همسرش را تکمیل کند، پس از آن، دادخواست زوج به دادگاه خانواده ناحیه ۱ یا ۲ ارجاع می‌شود و به دادخواست او رسیدگی می‌شود.
در این بخش نمونه دادخواست منع اشتغال زوجه آمده است:
با سلام
احتراماً به استحضار می‌رساند:
اینجانب با خوانده به موجب تصویر مصدق عقدنامه شماره …… مورخ …. دفترخانه شماره …. شهرستان ….. عقد ازدواج دائم منعقد نموده‌ام. حاصل زندگی مشترک در طول مدت …. فرزند دختر/ پسر/بدون فرزند می‌باشد. خوانده پس از ازدواج علی رغم مخالفت بنده در شرکتی خصوصی به عنوان منشی مشغول به کار شدند. ایشان گاهی اوقات تا دیروقت سرکار می‌ماند که این امر منافی و مخالف با حیثیت خانوادگی و وضعیت اجتماعی و شغلی اینجانب می‌باشد. لازم به ذکر است که درآمد بنده کفاف زندگی را می‌دهد. لذا با تقدیم این دادخواست به استناد مواد ۱۱۰۲ و ۱۱۱۷ قانون مدنی رسیدگی و صدور حکم به ممنوعیت ایشان از اشتغال را استدعا دارم.
