برای گرفتن تابعیت ایرانی شرایطی لازم است، این که چه کسانی می توانند تابعیت بگیرند، تابعیت هر شخص تحت چه شرایطی ممکن است به او داده شود و چنین خواسته ای در چه مرجعی قابل رسیدگی است را بررسی خواهیم کرد.
مورد جدیدی که به تازگی در مجلس به تصویب رسید و به صورت قانون در آمده است تابعیت به تبع مادر است که آن را هم که قانونی مجزا از قانون مدنی دارد بیان خواهیم کرد و هدف این است در این نوشته که تمام سوالات خواننده پس از مطالعه بی پاسخ نماند.
تابعیت در لغت و انواع آن
تابعیت در لغت به معنای پیروی و اطاعت کردن است و در اصطلاح از تبعه مملکتی محسوب شدن؛که تابعیت دارای انواعی است، از جمله تابعیت اصلی، تابعیتی که در زمان تولد به شخص تحمیل می شود.
در مقابل آن تابعیت اکتسابی وجود دارد.
تابعیتی که از طریق ازدواج و یا پذیرش تابعیت کشور دیگر به دست آید که به آن مشتق هم گویند.
نوع دیگر تابعیت، تابعیت تبعی است که به همسر و فرزند صغیر تحمیل می شود، به همسر تابعیت شوهرش و به کودک صغیر تابعیت پدر وی تحمیل می شود.
افراد ممنوع از درخواست تابعیت
در ابتدا لازم است کسانی را که تابعیت ایرانی داشته و درخواست دوباره ایشان برای گرفتن تابعیت کاری بیهوده و عبث است که به درخواست تابعیت ایشان ترتیب عمل داده نمی شود معرفی نماییم.
این افراد عبارت اند از:
کلیه ساکنین ایران به استثنای اشخاصی که تبعیت خارجی آنها مسلم باشد، تبعیت خارجی کسانی مسلم است که مدارک تابعیت آنها مورد اعتراض دولت ایران نباشد.
کسانی که پدر آنها ایرانی است اعم از اینکه در ایران یا در خارجه متولد شده باشند.
کسانی که در ایران متولد شده و پدر و مادر آنان غیر معلوم باشند.
کسانی که در ایران از پدر و مادر خارجی که یکی از آنها در ایران متولد شده به وجود آمده اند.
کسانی که در ایران از پدری که تبعه خارجه است به وجود آمده و بلافاصله پس از رسیدن به هجده سال تمام لاقل یک سال دیگر در ایران اقامت کرده باشند والا قبول شدن آنها به تابعیت ایران بر طبق مقرراتی خواهد بود که مطابق قانون برای تحصیل تابعیت ایران مقرر است.
هر زن تبعه خارجی که شوهر ایرانی اختیار کند. هر تبعه خارجی که تابعیت ایران را تحصیل کرده باشد.
شرایط گرفتن تابعیت ایرانی در سال ۲۰۲۱
برای گرفتن تابعیت ایران شرایط زیر لازم است:
- فرد خواهان تابعیت به سن ۱۸ سال تمام رسیده باشد.
- پنج سال خواه پشت سر هم (متوالی) یا متناوب ساکن ایران بوده باشد تا متوجه شویم که وی تعلق خاطر پیدا کرده به این خاک و الا دلیلی برای درخواست تابعیت نیست، مگر او در خارج اقامت داشته اما برای خدمت به دولت ایران در آن جا بوده که چنین اقامتی در خارج مثل این می باشد که در ایران اقامت داشته است.
- خدمت نظامی اش را انجام داده باشد.
اگر در کشور وی خدمت اجباری وجود دارد برای این امر که ایران جایگاهی برای فراریان نباشد در همین راستا مورد چهارم بیان می دارد - درخواست کننده در هیچ مملکتی به جنایتی مهم و غیرسیاسی محکوم نشده باشد.
مورد دیگر کسانی هستند که به امور عام المنفعه ایران خدمت یا مساعدت شایانی کرده باشند برای مثال مهندس ایتالیایی با قرارداد با شهرداری یک پل بسیار زیبا را در کشور طرح ریزی می کند و یا مهندس آلمانی برای صنعت خودروی ایران کار کند و طرح هایی دهد که باعث پیشرفت ایران در زمینه خودروسازی شود.
این مورد در حالتی هم ممکن است فرد متخصص در امور عام المنفعه باشد و مقامات عالی علمی دارد ولی کاری نکرده باشد، حال اگر وی درخواست تابعیت دهد و دولت جمهوری اسلامی ورود وی را صلاح بداند چه بسا بدون شرط اقامت ممکن است وی را با تصویب هیات وزیران به تابعیت ایران قبول کند.
مورد دیگری که لازم به ذکر است در جایی که پدری تابعیت ایران را گرفته و فرزند وی به هجده سال تمام رسیده باشد هیچ تاثیر برای فرزندش ندارد و اگر فرزند او هم خواهان گرفتن تابعیت باشد، باید همان مراحل ذکر شده را طی کند.
مشاغل ممنوعه کسانی که تابعیت گرفتند
حال بعد گرفتن تابعیت ایرانی افراد تمام حقوق لازمه را دارند، اما برخی از مشاغل را قانون بیان کرده که ایشان نمی توانند چنین مشاغلی را پیشه خود قرار دهند که عبارت اند از:
- ریاست جمهوری و معاونین او.
- عضویت در شورای نگهبان و ریاست قوه قضائیه.
- وزارت و کفالت وزارت و استانداری و فرمانداری.
- عضویت در مجلس شورای اسلامی.
- عضویت شوراهای استان و شهرستان و شهر.
- استخدام در وزارت امور خارجه و نیز احراز هرگونه پست و ماموریت سیاسی.
- قضاوت.
- عالی ترین رده فرماندهی در ارتش و سپاه و نیروی انتظامی.
- تصدی پستهای مهم اطلاعاتی و امنیتی.
تابعیت به تبع مادر ایرانی مزدوج با مرد غیر ایرانی
فرزندانی که مادر ایشان ایرانی است و پدر غیر ایرانی دارند، هر مادری می تواند متقاضی تابعیت برای فرزندش باشد، فوت مادر و یا پدر مانع از درخواست اعلام تابعیت ایرانی برای فرزند نمی باشد و درصورت فوت مادر و نرسیدن فرزند به سن هجده سالگی، دادستان شهرستان محل اقامت فرزند، پس از انجام تحقیقات و مستندات ادله، درخواست مورد نظر را به استانداری ارائه می دهد.
تعلق فرزند به مادر به گواهی معتبر بیمارستان و یا گواهی هر یک از مراکز بهداشتی و درمانی ایرانی که فرزند در آن جا متولد شده و در صورت نبودن هر یک از گواهی ها یا به دنیا آمدن کودک در خارج از کشور، با رای مرجع قضایی چه مرجع داخلی چه مرجع خارجی احراز می گردد.
ملاک ایرانی بودن مادر اسناد سجلی مثل شناسنامه و کارت ملی اوست و ملاک ازدواج شرعی مادر با پدر خارجی این فرزند، عقدنامه رسمی و یا هر سند معتبر قانونی که خبر از نکاح می دهد که ممکن است رای داخلی چنین نکاحی را احراز کند.
متقاضی چنین تابعیتی می تواند هر زنی که با مرد غیر ایرانی ازدواج کرده و در نتیجه چنین پیوندی، دارای فرزندی زیر هجده سال است، باشد حتی اگر طلاق بگیرد و یا ازدواج ایشان فسخ شده باشد، یا هر فردی که از مادر ایرانی و پدر غیر ایرانی متولد شده و ۱۸ سال تمام را داشته باشد اقامت فرزند در خارج از کشور مانع درخواست مربوط به وی نمی شود.
نحوه درخواست تابعیت فرزند با مادر ایرانی
مدارک مربوط به درخواست به ثبت احوال داده می شود.
اداره کل ثبت احوال استان مربوط موظف است در صورت عدم احراز اصالت مدارک توسط اداره ثبت احوال محل تولد زن ایرانی، مراتب را با ذکر دلایل و نواقص پرونده از طریق استانداری به اطلاع متقاضی برساند.
متقاضی که درخواست وی در مرحله بررسی اولیه رد شده باشد، می‌تواند نسبت به تکمیل پرونده اقدام و پس از رفع نواقص، دوباره بررسی پرونده را درخواست کند.
درصورت اعتراض به اعلام اداره ثبت احوال نسبت به پرونده کامل و نهایی شده از سوی متقاضی، متقاضی می‌تواند ظرف یک سال اعتراض خود را به استانداری مربوط تسلیم کند.یکی از شرایط پذیرش چنین تابعیتی عدم وجود مشکل امنیتی در مرجع امنیتی است
استانداری پس از تایید صحت موارد فوق، موظف است وجود یا فقدان مشکل امنیتی را از مرجع امنیتی استعلام کند و مرجع امنیتی باید حداکثر در طول سه ماه نظر خود را به استانداری بیان کند، اگر در طول سه ماه جوابی مشخص داده نشود عدم وجود مشکل امنیتی تلقی می گردد و اداره ثبت احوال محل تولد مادر ایرانی موظف به صدور کارت ملی و شناسنامه برای فرزند وی است.
حال اگر مرجع امنیتی اعلام کرد که مشکل امنیتی وجود دارد، استانداری درخواست را کرده و به متقاضی آن را ابلاغ می کند.
این تصمیم در ظرف یک سال قابل تجدید نظر خواهی در کمیسیون تابعیت کشور می باشد.
درخواست و دادگاه صالح به رسیدگی مسئله تابعیت
درخواست تابعیت باید مستقیما یا توسط استانداری یا ولی و یا خودش به وزارت امور خارجه تسلیم شده و دارای مدارک ذیل باشد:
- نسخه اصلی مصدق اسناد هویت تقاضاکننده و عیال و اولاد او.
- تصدیق نامه کلانتری دائر به تعیین مدت اقامت تقاضا کننده در ایران و نداشتن سوء سابقه و داشتن تمول مالی (ثروت) کافی یا شغل معین برای تامین معاش.
وزارت امور خارجه در صورت لزوم اطلاعات راجع به شخص تقاضاکننده را تکمیل و آن را به هیات وزرا ارسال خواهد نمود تا هیات مزبور در قبول یا رد آن تصمیم مقتضی اتخاذ کند در صورت قبول شدن تقاضا، سند تابعیت به درخواست کننده تسلیم خواهد شد
در مورد تقاضای تابعیت به تبع تابعیت مادر برای شروع روند اعلام تابعیت، متقاضی موظف است درخواست کتبی یا الکترونیکی خود را با اطلاعات کامل و ارایه مستندات به استانداری محل تولد یا اقامت مادر ایرانی فرزند، ارایه کند.
در این تقاضانامه نام، نام خانوادگی، شغل، نشانی محل سکونت و محل کار، مشخصات و مدارک تابعیت پدر فرزند، مشخصات سجلی مادر فرزند و اطلاعات قابل ذکر هویتی فرزند، بیان می شود.
در صورتی که پدر فرزند، مجهول‌المکان باشد یا محل سکونت مشخصی در ایران نداشته باشد یا فرزند با پدر خود زندگی نکند، مادر آخرین محل اقامت پدر فرزند در ایران یا محل آخرین سکونت مشترک خود با او را به مرجع مربوط، اعلام می کند.
تابعیت زن مزدوج با مرد غیرایرانی
زن ایرانی که با فرد خارجی ازدواج کرده است تابعیت ایرانی وی برای او باقی می ماند مگر در مواردی که قانون کشور شوهرش تابعیت شوهر را بر زن تحمیل کند، حال در چنین صورتی هرگاه که شوهر وی فوت کند یا از شوهرش طلاق بگیرد به صرف درخواست از وزارت خارجه با ارائه مدارک لازم مثل ورقه ای که تصدیق کند شوهر فوت شده یا تصدیق کند وی از شوهرش طلاق گرفته است، تابعیت زن با تمام حقوقش به او مجددا بر می گردد.
نتیجه گیری
تمامی مواردی که لازمه گرفتن تابعیت ایرانی بود بیان شد. طبق قانون جدیدی که به تازگی از تصویب آن یک سال گذشته مادری که همسر غیر ایرانی داشته هم می تواند فرزندش را به تابعیت خودش در بیاورد، یک سری مشاغلی که برای افرادی که تابعیت گرفتند را قانون، ممنوع کرده که آن هم در مقاله بیان شده است.
نحوه درخواست و مرجع صالح به رسیدگی چند مرجع هستند که به کمک یکدیگر به این درخواست رسیدگی می کنند شامل ثبت احوال استانداری و… می باشند.
طرح سوال
آیا ممکن است فردی از خارج کشور تابعیت ایرانی بگیرد؟
اگرچه امری استثنایی است و همه افراد تابع همان خاکی هستند که در آن متولد شده اند اما می شود.
کسانی که تابعیت ایرانی می گیرند با افرادی که تبعه ایران هستند حقوق یکسانی دارند؟
در تمام موارد دارای حقوقی برابر و یکسان هستند مگر یک سری محدودیت ها مثل مشاغلی که برای ایشان طبق قانون ممنوع شده است.
آیا ممکن است که افرادی برای فرار از خدمت سربازی و یا فرار از جرم و جنایتی که مرتکب شده اند تابعیت ایران به ایشان داده شود؟
قطعا خیر تابعیت برای کسانی است که به این خاک علاقه نشان می دهند نه برای این که جایگاهی برای فراریان کشورهای دیگر باشد چون نظم کشور هم قطعا به خطر می افند با وجود چنین افرادی.
