صیغه و ازدواج موقت چیست و دیدگاه اسلام به آن

ازدواج موقت یا متعه  یا آن چه در عرف صیغه نامیده می شود؛ یکی از دو نوع ازدواج رایج در اسلام است که مشروعیت آن از زمان پیامبر  وجود داشته است.

در ازدواج موقت همانطور که از نامش پیداست برخلاف ازدواج دائم زوجیت طرفین برای مدت مشخص و محدودی خواهد بود که این مدت از قبل باید مشخص باشد.

ازدواج موقت و مشروعیت آن بین فقهای و مذهب تشیع و مذهب اهل سنت امری مورد اختلاف است زیرا فقهای عامه معتقدند که این حکم نسخ شده است.

از دیدگاه معصومین حکم ازدواج موقت اباحه است نه اینکه مستحب باشد.

در اینجا قصد داریم تا با مروری بر احکام ازدواج موقت به دیدگاه اسلام درباره این ازدواج بپردازیم.

ازدواج موقت چیست؟

ازدواج موقت، زوجیت و محرمیتی است که بین زن و مرد ایجاد می شود و پس از گذشتن مدت معین شده  این زوجیت زایل می شود مگر در صورت تمدید و توافق طرفین.

ازدواج موقت در احکام کلی مانند ازدواج دائم است به این معنا که زن باید خالی از موانع نکاح باشد یعنی شوهر دار نباشد و اگر مطلقه است یا اینکه شوهر وی فوت شده مدت عده وی سپری شده باشد.

نکته ای که باید به آن دقت کرد این است که بر خلاف ناهنجاری هایی که در فضای سایبر و جاهای دیگر بر سر زبان افتاده از این جهت که ازدواج موقت یا صیغه برای چند ساعت خواهد بود و زن دوباره با کسی دیگر صیغه می کند باید گفت درست است که برای هر مدتی ازدواج موقت صحیح است.

اما با پایان یافتن آن زن باید عده نگه دارد، عده مدتی است که زن در فاصله انحلال نکاح اول تا ازدواج دوم باید منتظر بماند و شوهر نکند تا سپری شدن آن مدت، در ازدواج موقت ما طلاق نداریم بله انحلال یا با تمام شدن مدت یا بذل و بخشش مدت توسط مرد است.

حال اگر مدت تمام شود زن برای ازدواج بعدی باید ۲ ماه منتظر بماند یا دو عادت ماهیانه اش تکمیل شود آن موقع مجوز شرعی ازدواج بعدی را خواهد داشت.

• مهریه در ازدواج موقت

تفاوتی که ازدواج موقت با دائم دارد این است که در نکاح دائم اشکالی ندارد اگر تعیین مهریه را به بعدا واگذار کنند.

در نکاح موقت یا صیغه اما شرط است که در همان ابتدا میزان مهریه تعیین شود و این شرط الزامی است.

مهریه می تواند شامل هر چیزی باشد مثل هر چیزی که مال باشد و ارزش اقتصادی داشته باشد.

---

بیشتر بخوانید: شرایط و میزان مهریه در صیغه موقت

---

• ارث بری زن در ازدواج موقت/صیغه

زن در ازدواج موقت در صورت فوت شوهر، ارث نمی برد این قضیه امری اختلافی است بین علمای فقه و حقوق اما آنچه مشهور است این است که اگر زن و مردی در ازدواج موقت به سر ببرند و یکی از آنان فوت شود آنان از هم دیگر ارث نخواهند برد.

زیرا ارث مخصوص نکاح و ازدواج دائم است.

نکته ای دیگر که باید توجه داشت این است که حتی اگر طرفین توافق کنند که از هم دیگر ارث ببرند و وارث هم دیگر محسوب بشوند باز هم چون قواعد ارث جنبه آمره دارند این شرط و توافق اعتباری نخواهد داشت.

• نفقه زن در ازدواج موقت/صیغه

زن در ازدواج موقت مستحق نفقه نخواهد برخلاف ازدواج دائم که مرد مکلف به پرداخت نفقه زن خواهد بود.

در اینجا برخلاف مورد قبل در ارث بری که قابل توافق نبود طرفین می توانند شرط کنند که مرد نفقه زن را پرداخت کند تا در این صورت مرد موظف به پرداخت نفقه در ازدواج موقت شود.

• ارث/نفقه فرزند ناشی از ازدواج موقت/صیغه

آنچه در باره ارث و نفقه بیان کردیم در خصوص زن بود اما اگر در اثر این ازدواج فرزندی به دنیا بیاید یعنی این فرزند ناشی از صیغه و ازدواج موقت باشد تمام تکالیف پدر در ازدواج دائم به همان شکل در اینجا برقرار خواهد بود به این شکل که این فرزند از پدر خود ارث خواهد برد و اینکه پدر مکلف به پرداخت نفقه وی خواهد بود.

بارداری زن در ازدواج موقت /صیغه

اگر زن در طول مدت ازدواج موقت باردار شود قانون گذار در اینجا حکم کرده است بر مرد که وی موظف است که این ازدواج موقت را به ثبت برساند.

در قانون حمایت خانواده مقرر شده است که در دو صورت مرد مکلف به ثبت واقعه ازدواج موقت است:

1. شرط ضمن عقد.
2. باردار شدن زن.

نکته ای دیگر که باید به آن توجه کرد این است که فرزند این زن باردار تمام حقوق را خواهد داشت از پدر خویش و مرد و پدر مزبور مکلف است تمام حقوق و تکالیف وی را انجام دهد.

• نحوه انجام ازدواج موقت

نکاح به طور کلی عقدی رضایی محسوب می شود و بدون خواندن آیات قرآن و الفاظ عربی مخصوص نیز قابل انعقاد است.

لذا باید طرفین قصد بر انجام نکاح موقت را داشته باشند و به صورت لفظ به اجرا در آید یعنی برای مثال مرد پیشنهاد ازدواج می دهد و زن هم قبول می کند.

البته در پیشنهاد و ایجاب ازدواج فرقی نمی کند که مرد ابتدا مطرح کند یا زن.

دیدگاه اسلام نسبت به ازدواج موقت

قران کریم در سوره نسا و آیه ۲۴ به جایز بودن و مباح بودن نکاح موقت اشاره دارد.

فَمَا استَمتَعتُم بِهِ مِنهُنَّ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ فَرِیضَهً)))؛

«زنانی را که متعه کرده اید، مهرشان را به عنوان فریضه ای به آنان بدهید».

اما باید بدانیم که ازدواج موقت برای سوءاستفاده و هوس بازی در نظر گرفته نشده و در صورتی جایز است که ضرورت ایجاب کند.

برای مثال مجردی که نیاز مبرم جنسی دارد و امکان ازدواج دائم برای وی فراهم نیست می تواند از ازدواج موقت استفاده کند (آیت ا… مکارم شیرازی).

اگرچه اهل سنت مدعی هستند این حکم نسخ شده است.

اما فقهای امامیه مخالف این نظر هستند و هر کدام ادله ای را بیان کرده اند اما دد هر حال طبق قانون و شرع این ازدواج صحیح است و اشکال شرعی ندارد. اما فرد در این ازدواج باید شرایط خود را بسنجد.

برای مثال مردی که خود همسر دائمی دارد با انجام ازدواج موقت یا ازدواج دوم به هر شکلی باعث دلشکستگی همسر خود خواهد شد. البته استثناهایی که افراد دارای مشکلاتی هستند را باید جدا کنیم.

اما مسئله این است که این نهاد برای زمان ضرورت است نه هر زمان دلخواه.

همانطور که گفتیم اهل سنت مخالف این حکم و معتقد بر نسخ آن هستند و نسخ آن را خلیفه دوم انجام داده است و آن را منع کرده است.

در این جا جمله ای از امام علی (ع) را یاد آور می شویم:

امام علی (علیه السلام) درباره عملکرد نادرست خلیفه دوم می فرمایند:

«لو لا أنّ عمر رضی الله عنه نهی عن المتعه ما زنی إلاّ شقی» [ تفسیر الطبری، ج ۸، ص ۱۷۸؛ الدرّ المنثور، ج ۲، ص ۴۸۶، التفسیر الکبیر، ج ۵، ص ۵۲.]؛ «اگر عمر بن خطاب از انجام متعه نهی نمی کرد، جز انسان شقاوتمند مرتکب زنا نمی شد»

نتیجه گیری

ازدواج موقت یا نکاح موقت یا متعه از انواع ازدواج در اسلام محسوب می شود که البته اختلاف هایی بین فقهای امامیه با عامه یا اهل سنت در این بین وجود دارد اما مشهور در صحت این ازدواج تردید ندارند و آیه ۲۴ سوره نسا نیز بر این امر اشاره دارد.

ازدواج موقت در کلیات با دائم تفاوتی نمی کند مثل داشتن اذن پدر برای دختر باکره و اهلیت و بلوغ طرفین اما در جاهایی احکام اختصاصی خود را دارد.

مثل لزوم تعیین مدت و تعیین مهریه. از دیگر تفاوت های ازدواج دائم و موقت در ارث بری و نفقه زن است که در بالا مختصرا توضیح دادیم.

در ازدواج موقت مانند دائم شرط است که به صورت لفظی نکاح منعقد شود.

سوالات متداول

آیا ازدواج موقت و صیغه به صورت تایپ کردن و اینترنتی ممکن است؟

خیر؛ در ازدواج موقت لزوما باید لفظ به کار برده شود. و صرف تایپ کردن باعث منعقد شدن نکاح نمی شود.

آیا عقد موقت اندازه معینی دارد؟

خیر؛ عقد موقت اندازه و مدت معین ندارد و بسته به توافق طرفین است.

اجازه پدر در ازدواج موقت چگونه است؟

 ازدواج موقت با دائم برای دختر باکره لزوما نیازمند اذن پدر است. در غیر این صورت روابط آنان شامل زنا خواهد بود.

تفاوت زنا با ازدواج موقت چیست؟

 در زنا رابطه جنسی افراد هیچ جنبه شرعی ندارد و مرد هم هیچ تعهدی در این باره نخواهد داشت. اما در ازدواج موقت مرد متعهد است که توابع آن را بپذیرد مثل فرزند دار شدن.

حکم ازدواج موقت بدون مهریه چیست؟

ازدواج موقت لازمه آن تعیین مهریه است لذا لازم است که مهریه تعیین شود در غیر این صورت باطل است.

آیا برای ازدواج موقت صیغه خاصی لازم است؟

قانونا خیر لازم نیست اما طرفین باید به لفظ بیاورند ازدواج موقت را اما فقها و مراجع تقلید صیغه مخصوص را لازم می دانند.

صیغه مخصوص ازدواج موقت چیست؟

پس از تعیین مهر و مدت عقد و رعایت شرایط عقد (مانند اجازه پدر دختر)، نخست دختر بگوید: «زَوَّجْتُکَ نَفْسی فِی الْمُدَّهِ الْمَعْلومَهِ عَلَی الْمَهْرِ الْمَعْلُومِ» و پس از آن بدون فاصله (طولانی) پسر بگوید: «قَبِلْتُ التَّزْویجَ»؛