طی هفته‌ها و ماه های گذشته مطالب زیادی در مورد مسئله واگذاری کیش به چینی ها در شبکه‌های اجتماعی و در بین مردم پخش شده است.
البته این موضوع یا حداقل بخش‌هایی از آن بار اولی نیست که در بین مسئولین کشور مطرح شده است.
اما سوال این است که این مطلب چقدر صحت دارد؟
ما در این مطلب سعی کردیم تا ضمن بازخوانی سابقه اخبار حول محور این موضوع، به بررسی اسناد و گزارش‌های معتبر و نیمه معتبر و همچنین واکنش مسئولین کشور نسبت به این موضوع بپردازیم.
منبع این شایعات از کجا است؟
ماجرا از پست فیسبوکی یکی از فعالان سیاسی خارج از کشور شروع شد که در اردیبهشت سال ۹۷ منتشر کرد و به قضیه واگذاری کیش به چین بدون هیچ سند و منبعی اشاره کرد.
چند ماه بعد یعنی اول اسفندماه سال گذشته، یکی از اعضای هیئت رئیسه مجلس، در صحن علنی درباره واگذاری جزیره کیش به چینی ها به رئیس جمهوری تذکر داد.
یک روز پس از آن معاون اقتصادی و سرمایه گذاری منطقه آزاد کیش، واگذاری جزیره کیش به چینی ها را تکذیب کرد.
علاوه بر نماینده مجلس، نماینده رباط کریم نیز در اسفند همان سال رئیس جمهور را در این خصوص مورد خطاب قرار داده بود.
استاندار هرمزگان در این مورد گفته است:
«شایعه واگذاری جزایر کیش و قشم حرف‌های بی‌ربط و بیهوده‌ای است. ایران هم مانند دیگر کشورها، اهداف کوتاه و بلند مدت برای توسعه مناطق مرزی و جزایر خود دارد که یکی از این سیاست‌ها جذب سرمایه‌گذار خارجی است ولی این اتفاق هم قوانین و ضوابط خاص خودش را دارد.»
همچنین یکی از مقام های سازمان منطقه آزاد کیش به این موضوع تاکید کرد که:
«بر اساس قوانین هیچ شخص حقیقی و حقوقی اجازه فروش زمین به خارجی‌ها را ندارد.»
آغاز موج دوم شایعه
در حالی که موج اول شایعه جسته و گریخته در شبکه‌های اجتماعی ادامه داشت، از ابتدای امسال انتشار بعضی گزارش‌ها در رسانه‌ها و فضای مجازی باعث ایجاد موج دوم شد.
بیشتر بخوانید: بزرگترین اختلاس گران ایران
ادامه انتشار اخباری از این قبیل، باعث شد تا در آخر، وزارت امور خارجه ایران وارد عمل شود. بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، ماه قبل در مصاحبه ای واگذاری جزیره کیش به یک دولت خارجی را رد کرد.
متن پیش‌نویس برنامه ۲۵ ساله ایران و چین در چه زمینه ای است؟
اوایل تیر ماه متن ۱۸ صفحه‌ای با عنوان «ویرایش نهایی برنامه همکاری‌های جامع (۲۵ ساله) ایران و چین» توسط بعضی از رسانه‌های فارسی زبان خارج و برخی پایگاه‌های خبری در داخل ایران منتشر شد.
با توجه به این که متن منتشر شده در سربرگ وزارت امور خارجه تهیه نشده و هیچ اثری از آرم و نشان وزارت امور خارجه در آن نیست، توسط هیچ مقام رسمی و غیررسمی در داخل ایران تکذیب نشده است.
با این وجود می‌توان تقریبا آن را معتبر دانست. در این متن، اشاره‌ای به جزیره کیش نشده است اما نام مناطق قشم، منطقه آزاد اروند و ماکو، بندر جاسک، بندر کاسپین و منطقه صنعتی مکران آمده ولی صحبتی از اجاره یا واگذاری آنها نشده است.
دبیرخانه شورا ی عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی در پاسخ به انتشار شایعاتی درباره واگذاری بخش‌هایی از سواحل جنوبی کشور و جزیره کیش به چینی‌ها بیان کرد که:
«سوابق این کذبیات به صفحاتی متعلق به افراد وابسته به بیگانگان در فضای مجازی بوده که به دفعات تکذیب شده است. در قرارداد ٢۵ ساله با چین هیچ مسئله محرمانه‌ای وجود ندارد و تاکنون هیچ قراردادی برای واگذاری زمین، بندر و … نداشته‌ایم.»
جمع بندی
با توجه به قوانین کشوری و بر اساس تبصره یک ماده ۲۴ قانون «تشکیل و چگونگی اداره مناطق آزاد» فروش زمین به اتباع خارجی «مطلقا ممنوع» است اما اجاره دادن آن «مجاز» است.
در ماده ۹ آئین نامه «استفاده از زمین و منابع ملی در مناطق آزاد» آورده شده: فروش و انتقال قطعی زمین به اتباع خارجی و همچنین شرکت‌هایی که تمام یا بخشی از سرمایه آنها متعلق به اتباع خارجی باشد، ممنوع است.
علاوه براین ها، منابع ایرانی به تناوب خبر واگذاری جزیره کیش به چینی ها را تکذیب کرده‌اند: همچنین تاکنون هیچ گزارش یا منبع معتبری در ایران این شایعه را تایید نکرده است.
بعضی از رسانه‌های معتبر خارجی برخی جزئیات درباره برنامه همکاری ۲۵ ساله ایران و چین را منتشر کرده‌اند و همانطور که اشاره شد یک سند غیررسمی به عنوان پیش‌نویس برنامه همکاری ۲۵ ساله ایران و چین به بیرون درز پیدا کرده است؛ ولی در هیچ‌کدام از این گزارش‌ها به اسم جزیره کیش هیچ اشاره ای نشده است.
نکته مهم در این مورد این است که این قرارداد محرمانه است و در عرف بین‌الملل تا زمانی که قراردادی از سوی دو طرف نهایی نشود، امکان انتشار آن بدون موافقت هر یک از طرفین وجود ندارد.
با توجه به این که ایران تحت تحریم‌های شدید آمریکا است و چین هم در جنگی تجاری با آمریکا قرار دارد؛ امکان دارد آمریکا قصد جلوگیری از توافقی برد – برد بین دو کشور را داشته باشد. البته این موضوع از نظر برخی منتقدان و فقط در غالب حدس و گمان می باشد.
