شیوه های اثبات مالکیت در دادگاه
مسئله روش های اثبات مالکیت و راه های اثبات مالک بودن، زمانی پیش می آید که میان دو یا چند شخص یا نهاد در خصوص مالکیت یک مال منقول یا غیرمنقول اختلاف و نزاعی رخ دهد. در چنین شرایطی، یکی از طرفین دعوا که ادعای تصاحب و مالکیت آن مال را دارد، ناگزیر است برای احقاق حق خویش و اثبات ادعای خود، به مراجع قضایی ذی صلاح مراجعه نموده و با ارائه ادله و مستندات، مالکیت خود را بر آن مال اثبات کند.
مالکیت یک پیوند و ارتباط قانونی و حقوقی میان فرد و اموال و دارایی های متعلق به اوست. این رابطه از یک سو به مالک اجازه می دهد تا از آن مال به هر شکل و نحوی که مایل است، بهره‌برداری کند و از آن استفاده و منتفع شود. چه برای مصارف شخصی و چه برای کسب درآمد و سود.
از سوی دیگر، حق مالکیت به فرد این امکان را می دهد تا از دخالت و تصرف دیگران در مال متعلق به خود جلوگیری کرده و آنان را از هرگونه تصرف و استفاده غیرمجاز منع نماید. بنابراین مالکیت هم جنبه استفاده و بهره‌برداری دارد و هم جنبه حمایت و صیانت از آن مال در برابر تجاوز و تعرض دیگران. در نتیجه یک وکیل ملکی مجرب میتواند در این زمینه به شما کمک کند.
اثبات مالکیت
برای اسثبات ویژگی هایی وجود دارد که باید احراز شوند:
- دائمی بودن مالکیت
یکی از ویژگی های بارز و مهم مالکیت، دائمی و پایدار بودن آن است. منظور از دائمی بودن مالکیت این است که حق مالکیت یک فرد بر مالی، دارای محدودیت زمانی نیست و تاریخ انقضا و اتمام ندارد. به عبارت دیگر، این حق برای صاحب مال تا زمانی که خود نخواهد، باقی و پابرجاست. حتی اگر فرد برای مدتی طولانی از مال خود استفاده نکند یا آن را رها سازد، باز هم مالکیتش از بین نمی رود و حق او بر آن مال محفوظ می ماند.
- مطلق بودن مالکیت
یکی از ویژگی های اساسی حق مالکیت، مطلق و نامحدود بودن آن است. این ویژگی بدان معناست که مالک در استفاده و بهره‌برداری از مال خویش، آزادی عمل کامل دارد و می تواند به هر شکل و نحوی که مایل است از ملک متعلق به خود بهره ببرد و آن را مورد انتفاع قرار دهد. ماده 30 قانون مدنی این امر را تصریح کرده و مقرر می دارد: «هر مالکی نسبت به مایملک خود حق همه گونه تصرف و انتفاع را دارد، مگر در مواردی که قانون استثنا کرده باشد.»
- انحصاری بودن مالکیت
ویژگی دیگر حق مالکیت، انحصاری بودن آن است. این بدان معنی است که صاحب مال می تواند از تصرف و دخالت دیگران در ملک خویش جلوگیری کند. در واقع ملک در انحصار مالک است و هیچ شخص دیگری حق تصرف یا استفاده از آن را بدون اجازه مالک ندارد. ماده 31 قانون مدنی این امر را چنین بیان می کند: «هیچ مالی را از تصرف صاحب آن نمی توان بیرون کرد مگر به حکم قانون.» بنابراین مالک مجاز است در صورت هرگونه تصرف غیرقانونی دیگران بر ملک خود، از طریق مراجع قضایی برای رفع آن تصرف اقدام کند.
بیشتر بخوانید: تصرف عدوانی
مدارک لازم جهت اثبات ادعای مالکیت
مدارک مورد نیاز جهت اثبات ادعای مالکیت عبارت اند از:
- سند مالکیت
یکی از مهمترین و قویترین ادله برای اثبات مالک، ارائه سند مالکیت است. سند مالکیت می تواند هر نوع سند رسمی یا غیررسمی (عادی) باشد که نشان دهنده مالکیت فرد بر ملک یا مال خاصی است. برای استناد به سند مالکیت در دادگاه، باید نسخه اسکن شده یا تصویر برابر اصل آن سند به همراه دادخواست به مرجع قضایی ارسال شود.
- اقرارنامه
اقرارنامه یکی دیگر از ادله اثبات مالک است. در مواردی که شخصی به صراحت مالکیت دیگری را بر مالی اقرار و تصدیق کرده باشد، این اقرار می تواند دلیل مالکیت محسوب شود. اقرارنامه ممکن است به صورت رسمی در دفاتر اسناد رسمی تنظیم شده باشد یا شخص اقرارکننده لایحه ای را به این منظور به دادگاه ارائه داده باشد. حتی اگر اقرار به صورت شفاهی در جلسه دادگاه صورت گرفته باشد، قاضی می تواند آن را به عنوان یکی از ادله اثبات مالکیت لحاظ کند.
- استشهادیه و شهادت شهود
در مواردی که ادله کتبی و مدارک مستند برای اثبات مالک وجود نداشته باشد، می توان از شهادت شهود برای این منظور استفاده کرد. پس باید استشهادیه ای تنظیم شود که در آن شهود به صورت جداگانه، اظهارات و گواهی خود را در خصوص مالکیت فرد مدعی بیان کنند. ضمنا این استشهادیه باید نام و آدرس کامل شاهدان قید گردد.
- رسید پرداخت وجه
یکی دیگر از قراین و امارات اثبات مالکیت، رسیدهای پرداخت وجه است. اگر فردی رسید یا مدرکی دال بر پرداخت وجه به عنوان خرید یک ملک یا مال خاص را ارائه کند، این رسید می تواند دلیلی بر مالکیت وی بر آن ملک یا مال تلقی شود.
روش های اثبات مالکیت
این ادله عبارتند از :
اقرار
یکی از روش های اثبات مالک، اقرار است. بر اساس ماده 202 قانون آیین دادرسی مدنی، «هرگاه کسی اقرار به امری نماید که دلیل ذی حق بودن طرف او باشد، دلیل دیگری برای ثبوت آن لازم نیست.» بنابراین اگر در یک دعوای مالکیت، شخصی که مال را تصرف کرده، اقرار نماید که آن مال متعلق به مدعی مالکیت است، دیگر نیازی به ادله بیشتر نیست و مالکیت ثابت می شود. مثال دیگر اقرار، مربوط به مهریه زنان است که چنانچه شوهر اقرار به مهریه همسرش کند، دیگر احتیاجی به دلیل اضافی برای اثبات مالکیت زن بر مهریه نخواهد بود.
سند
یکی دیگر از مهمترین راه های اثبات مالکیت، استناد به سند است؛ چه سند رسمی و چه سند عادی. ماده 1283 قانون مدنی می گوید: «سند عبارت است از هر نوشته که در مقام دعوا یا دفاع قابل استناد باشد.» سند رسمی مانند اسناد مالکیت صادره از ادارات ثبت، قطعی و غیرقابل انکار است، مگر با ادعای جعل. اما اسناد عادی مانند قراردادهای خصوصی، قابل انکار و تردید هستند. با این حال، هر دو نوع سند می توانند برای اثبات مالک مورد استفاده قرار گیرند و شاید بتوان گفت مهمترین روش اثبات مالکیت، ارائه اسناد مالکیت است.
شهادت
یکی دیگر از راه های اثبات مالکیت، شهادت یا گواهی شهود است. بر اساس بند ب ماده 230 قانون آیین دادرسی مدنی، «دعاوی مالی یا آنچه که مقصود از آن مال می باشد …. با گواهی دو مرد یا یک مرد و دو زن» اثبات می گردد. بنابراین برای اثبات مالک از طریق شهادت، گواهی دو نفر مرد یا یک مرد و دو زن ضروری است.
اماره تصرف
طبق ماده 35 قانون مدنی، «تصرف به عنوان مالکیت دلیل مالکیت است.» لذا تصرف و بهره‌برداری از یک مال به نحوی که در نگاه عرف و عادت، آن شخص مالک مال تلقی شود، می تواند به عنوان یکی از روش های اثبات مالک مورد استناد قرار گیرد. مثلا کشاورزی که زمینی را محصور و از محصولات آن نگهداری می کند، از دید عرف به عنوان مالک آن زمین شناخته می شود.
برای اینکه اماره تصرف قابل استناد باشد، لازم است تصرف به قصد و عنوان مالکیت باشد نه به عنوان نمایندگی یا وکالت دیگری. همچنین تصرف باید منشأ مشروع و قانونی داشته باشد؛ بنابراین تصرف سارق بر مال مسروقه دلیل مالکیت نخواهد بود.
آراء قضایی در خصوص اثبات مالکیت
آراء و نظرات قضایی در خصوص دعاوی اثبات مالکیت عبارت اند از:
- در مواردی که یک ملک دارای سند رسمی مالکیت از اداره ثبت اسناد و املاک باشد، دادگاه دعوای اثبات مالکیت را در خصوص بنا یا ساختمانی که در آن ملک احداث شده، نمی پذیرد و آن را قابل استماع نمی داند.
- چنانچه ملکی سند رسمی مالکیت صادره از اداره ثبت داشته باشد، دادگاه به دعاوی اثبات مالک نسبت به آن ملک ترتیب اثر نمی دهد و به آن رسیدگی نمی کند. علت این امر، جلوگیری از ایجاد تعارض میان احکام دادگاه و مقررات و قوانین حاکم بر نظام ثبت اسناد و املاک است.
- اگر ملکی سابقه ثبتی داشته و سند مالکیت آن در اداره ثبت صادر و به صورت رسمی منتقل شده باشد، دادگاه دعوای اثبات مالک راجع به آن ملک را نمی پذیرد. مواد 22، 24، 47 و 48 قانون ثبت اسناد و املاک، و آراء وحدت رویه شماره 70/27 و 672 دیوان عالی کشور نیز بر همین امر تأکید دارند.
- در دعوای الزام به تنظیم سند رسمی انتقال مال، از آنجایی که ابتدا باید انتقال مالکیت به خواهان احراز گردد، نیازی به طرح دعوای جداگانه اثبات مالکیت نیست؛ زیرا رسیدگی به این دعوا، متضمن بررسی مالکیت خواهان است.
- تنفیذ یا اجازه معامله در خصوص امر غیرمنقول، صرفاً یک قرارداد بین طرفین محسوب می شود و به تنهایی نمی تواند دلیل و مستندی برای اثبات مالک باشد.
جمع‌بندی
در دعاوی مربوط به اثبات مالکیت، اثبات این که چه کسی مالک یک مال منقول یا غیرمنقول است، از اهمیت بالایی برخوردار است. ارائه اسناد مالکیت رسمی، قراردادهای خرید و فروش، رسیدها و سایر مدارک معتبر، از قوی ترین روش های قانونی برای اثبات مالک به شمار می رود. برای کسب اطلاعات بیشتر و دریافت مشاوره تخصصی، دفتر وکالت برادران زینالی آماده ارائه خدمات حقوقی به شماست. می‌توانید با شماره تماس 02188410057 با ما در ارتباط بوده و از خدمات این دفتر حقوقی بهره‌مند شوید.
