أخاذی از ریشه «أَخَذَ- یَأخُذُ» به معنای گرفتن میباشد ولی از آنجایی که کلماتی که بر ورزن «فَعّال» هستند در زبان عربی بر مبالغه و کثرت دلالت میکنند؛ لذا این کلمه نیز به معنای گرفتنِ زیاد یا زیاد گرفتن میباشد. در زبان فارسی اخازی به معنای زورگیری، باجگیری، أخذ مال یا چیزی به زور و تهدید از دیگری میباشد.
لفظ اخاذی در قانون نیامده است اما در موارد که در اثر ترسیدن از تهدید و زور شخص، مالی گرفته میشود جرم اخازی محقق شده است.
آیا اخاذی تنها شامل پول میشود؟
خیر، آنچه که موضوع این جرم قرار میگیرد میتواند یک امر مادی و ملموس باشد نظیر پول، طلا، سند و…. یا اینکه یک امر غیر مادی و غیر ملموس باشد مانند اینکه از کسی بخواهیم فلان کار را انجام بدهد یا فلان کار را انجام ندهد. بنابراین تحقق این جرم همواره نیازمند وجود دو عامل میباشد: اول اینکه شخصِ أخاذ از زور و تهدید استفاده کند. دوم اینکه هدفش از این کار بدست آوردن یک چیز مادی یا غیرمادی باشد.
مجازات جرم اخاذی چیست؟
مقنن در قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات در فصل بیست و دوم به این جرم تحت عنوان «تهدید و اکراه» در دو ماده ۶۶۸ و ۶۶۹ پرداخته است.
در ماده ۶۶۸ بیان میدارد: «هر کس با جبر و قهر یا با اکراه و تهدید دیگری را ملزم به دادن نوشته یا سند یا امضاء و یا مهر نماید و یا سند و نوشته‌ای که متعلق به او یا سپرده به او میباشد را از وی بگیرد به حبس از سه ماه تا دو سال و تا (۷۴) ضربه شلاق محکوم خواهد شد.»
در این ماده شرط تحقق جرم أخاذی منوط به وجود جبر و قهر و اکراه و تهدید بوده و همچنین لازم است که شخص أخاذ حتماً چیزی را از این طریق أخذ کرده باشد، یعنی شرط تحقق این جرم بر طبق این ماده مقید به نتیجه میباشد(همان بدست آوردن پول، نوشته، سند و…).
ماده ۶۶۹ نیز در این زمینه بیان میدارد: «هرگاه کسی دیگری را به هر نحو تهدید به قتل یا ضررهای نفسی یا شرفی یا مالی و یا به افشاء سری نسبت به خود یا بستگان او نماید، اعم از اینکه به این واسطه تقاضای وجه یا مال یا تقاضای انجام امر یا ترک فعلی را نموده یا ننموده باشد به مجازات شلاق تا (۷۴) ضربه یا زندان از دو ماه تا دو سال محکوم خواهد شد.»
در این ماده می بینیم که مقنن به طور مطلق به جرم انگاری این پدیده مجرمانه پرداخته است، یعنی لازم نیست که حتماً نتیجه ای محقق شود به عبارتی دیگر در این ماده، جرم به صورت مطلق میباشد و صرف تهدید، جرم بوده و موجب مجازات شخصِ تهدیدکننده خواهد شد.
تفاوت بین جرم اخاذی و جرم تهدید چیست؟
با کنارهم قراردادن دو ماده ۶۶۸ و ۶۶۹ بخش تعزیرات میتوان نتیجه گرفت: زمانی که فقط عمل تهدید انجام میشود، چه منتج به نتیجه بشود یا نشود، موجب مجازات شخص تهدید کننده از دو ماه تا دو سال حبس یا تا ۷۴ ضربه شلاق خواهد شد ولی اگر شخص تهدید کننده در نتیجه تهدید، پول یا مال یا سند و… را بدست آورد، یعنی این شخص از طریق تهدید توانسته به جرم أخاذی دست بزند، ولی از آنجایی که این دو جرم در راستای هم هستند؛
لذا این شخص تنها به مجازات جرم أخاذی محکوم خواهد شد؛ زیرا دارای مجازات شدیدتری نسبت به جرم تهدیدِ صرف میباشد یعنی ممکن است دادگاه این شخص را به سه ماه تا دوسال حبس یا اینکه تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم کند.
نکته ای که باید به آن توجه داشت این است که در حالت تهدیدِ صرف، زمینه برای تخفیف مجازات برای شخص مجرم فراهم میباشد ولی زمانی که شخصِ مجرم پا را فراتر گذاشته و از طریق تهدید سعی دارد که پول یا مال یا چیز دیگری را بدست بیاورد، در این حالت ممکن است دادگاه بدون توجه به جنبه های تخفیف، برای او أشد مجازات را درنظر بگیرد.
پس نسبت بین دو جرم تهدید و أخاذی میتواند عموم و خصوص مطلق باشد یعنی اینکه در درونِ جرم أخاذی حتماً عنصر تهدید وجود دارد(بنابراین عام میباشد)؛ ولی جرم تهدید یک جرم مطلق میباشد(بنابراین خاص میباشد)؛ یعنی ممکن است شخص تهدید کننده هیچ هدفی از این عمل خودش نداشته باشد یعنی فقط تهدید کرده و هیچگاه تهدیدش عملی نشود.
