اراضی موات چیست؟

اراضی جمع ارض به معنای زمین است و موات هم معنای بی جان و مرده می دهد. لذا راضی موات به زمین هایی گفته می شوند که در آن بهره برداری صورت نمی گیرد و معطل افتاده است این مورد در قانون مدنی به آن اشاره شده است.

اراضی موات در قانون مدنی جزو اموالی هستند که مالک خاص ندارد و در شمار اموالی هستند که متعلق به کل افراد جامعه است. (مشترکات عمومی)

انواع اراضی

زمین دایر: زمینی است که در آن عمران و کشت و زرع انجام می شود یعنی از گذشته در آن کار می شده و در حال حاضر هم همین گونه است.

زمین بایر: زمینی که در گذشته در آن کار و آبادانی بوده اما در حال حاضر متوقف شده و معطل و رها مانده است.

زمین موات: زمینی که مالک خصوصی نداشته و در آن کشت و زرع نمی شود.

تعریف اراضی موات به زبان ساده

به طور خلاصه باید گفت زمین هایی که معطل افتاده اند و در آن کشت و زرع و زراعت و آبادی وجود ندارد. از طرف، اراضی موات در شمار مشترکات عمومی می باشد و متعلق به شخص خاصی نیست و به همه تعلق دارد.

برای تشخیص زمین موات باید دقت کنیم زیرا اگر مثلا شخصی زمینی دارد که سال هاست در آن کشت و زرع نمی کند و آن را رها کرده نباید گمان کنیم که اراضی موات است؛ بلکه در این مورد شرط آن است که زمین مورد نظر مالک نداشته باشد.

پس اگر یکی از هم روستاییان ما زمینی را سال هاست به حال خود رها کرده آن زمین موات حساب نمی شود.

زیرا طبق تعریف زمین موات نه در گذشته و نه در حال حاضر در آن کشت و زرع و عمران وجود نداشته است.

اراضی موات در قانون مدنی

قانون مدنی به عنوان قانون مادر، اراضی موات را در شمار مباحات قرار داده یعنی به این شکل که هر کسی می تواند با اقداماتی آن زمین را مال خود کند چون مباح است.

در ماده ۱۴۳ قانون مدنی اشاره شده است که می توان زمین مباح را با یک سری اقدامات زنده کرد و آن را تملک کرد و مالک شد.

اما باید بدانیم این مقرره قانون مدنی به وسیله قوانین خاصی که تصویب شده اند دیگر کارایی نخواهد داشت و دیگر اراضی موات قابل تملک کردن به این راحتی نیستند.

قانون لغو مالکیت زمین موات

با توجه به مطالب گفته شده در بالا، در سال ۵۸ قانونی تحت عنوان قانون لغو مالکیت اراضی موات شهری تصویب شد؛ که طبق آن تمام اراضی موات متعلق به دولت اسلامی ست و در مالکیت شخص خاصی نخواهد بود و اسناد مالکیتی که در رژیم گذشته برای آن ها صادر شده است خلاف شرع شناخته شد.

لذا به مالکین اراضی موات اخطار داده شد که در مهلت معینی نسبت به عمران و آبادانی زمین و کشت و زرع در آن اقدام کنند در غیر این صورت اسناد مالکیت آنان باطل می شود و متعلق به دولت قرار می گیرد.

قانون زمین شهری و اراضی موات

پس از قانون لغو مالکیت اراضی موات، در سال ۶۶ قانونی به نام قانون زمین شهری به تصویب رسید که مطابق آن مقرر شد کلیه اراضی موات؛ چه مالک خاص داشته باشند چه نداشته باشند و یا اینکه ارگان های مختلف مالک آن هستند؛ متعلق به جمهوری اسلامی ایران خواهد بود و متولی آن سازمان مسکن و شهرسازی خواهد بود و همچنین اداره ثبت اسناد مکلف به ابطال اسناد مالکیت خواهد بود.

متولی اراضی موات

اگر اراضی مذکور در داخل حریم شهری باشد؛ وزارت راه و شهر سازی متولی و مسئول تشخیص موات بودن آن است و اختیار و تولیت (اداره) زمین را بر عهده دارد.

اگر زمین مزبور خارج از حوزه و محدوده شهری باشد؛ اداره آن در اختیار وزارت جهاد کشاورزی خواهد بود.

اراضی موات و کمیسیون ماده ۱۲ قانون زمین شهری

اگر شخصی به ابطال سند مالکیت وی اعتراضی داشته باشد می تواند نسبت به آن اعتراض کند که در این صورت کمیسیون مذکور مرکب از ۳ نفر با بررسی اعتراضات انجام شده و با توجه به دو قانون نامبرده یعنی قانون لغو مالکیت اراضی موات شهری و نیز قانون زمین شهری و با استفاده از ادله و کارشناسی های لازم مثل نقشه های هوایی و… اگر سابقه احیا و عمران و آبادانی در زمین اثبات شود زمین را به فرد برمی گردانند.

یعنی اگر ثابت شود که زمین موات نبوده باید زمین را به شخص پس بدهند و سند خود را ابطال کنند. برای این کار و دفاع در برابر اینکه زمین مزبور جز زمین های موات نبوده می توانید از گروه وکلای سنا مشورت بگیرید.

اگر زمین مزبور خارج از حدود شهری باشد وزرات جهاد که تولیت آن را به منابع طبیعی واگذار کرده عهده دار تشخیص ِآن است.

با توجه به این که قوانین مربوط به این موارد کمی پیچیده و پراکنده هستند اگر مسئله ای که با آن مواجه شدید مربوط به موارد اینچنینی است توصیه می شود موضوع را با وکلا و کارشناسان حقوقی گروه وکلای سنا درمیان نهید و از ایشان راهنمایی بخواهید.

نتیجه گیری

اراضی موات دچار تحولی شده اند که ناشی از تصویب قوانینی است که بعد قانون مدنی به تصویب رسیده اند؛ به این شکل که آن را از وضعیتی که هر کسی می توانست با زنده کردن زمین صاحب آن بشود درآورده و آن را مختص به دولت دانسته است.

برای آشنایی با جزئیات مقررات مربوطه و طرح مسئله حقوقی خود می توانید از دانش وکلای متخصص گروه وکلای سنا و مشاوران این موسسه استفاده کنید.

سوالات متداول

اراضی موات چیست؟

زمین هایی که در آن ها آبادانی و کشت و زرع وجود ندارد را موات می گویند.

اراضی موات در قانون مدنی چگونه است؟

 در قانون مدنی از مصادیق اموال مباح قرار گرفته که گفتیم طبق قوانین جدید از اموال مشترک به حساب می آید.

اراضی موات در چه قوانینی مورد اشاره قرار گرفته اند؟

به جز قانون مدنی قوانینی مثل قانون لغو مالکیت اراضی موات و قانون زمین شهری به این موضوع اشاره کرده اند.