ازدواج یکی از احکام الهی بوده که همواره در آیات و روایات مختلف به آن تاکید شده است. ازدواج بر پایه ی شخصیت، اوصاف، ویژگی ها و صفات مشترک بین طرفین محقق می شود. به عبارتی دیگر فلسفه ی ازدواج مبتنی بر شخصیت وجودی طرفین است نه وضعیت مادی یکدیگر.
امروزه با توجه به افزایش مهاجرت ها به خارج ازکشور چه به صورت دائم و چه به صورت موقت، یا بلعکس مهاجرت اتباع خارجه به ایران موجب این امر شده است که افراد با فرهنگ، آداب و رسوم و نیز با اقشار مختلفی روبه رو شوند.
از آن جایی که اشاره کردیم اصولا و مطابق فلسفه وجودی ازدواج، دو شخصی با تابعیت و ملیت های متفاوت بدون توجه به مادیات، فرهنگ ها، آداب و رسوم و مواردی از این قبیل به یکدیگر علاقه پیدا کرده و خواستار ازدواج با یکدیگر باشند.
از آن جایی که ازدواج یک امر پسندیده و خوشایندی در همه ی ادیان الهی محسوب می شود با این مساله مواجه می شویم که وضعیت ازدواج دو شخص با ملیت و مذهب مختلف چه شرایطی دارد؟ آیا این ازدواج صحیح است یا با منع قانونی و فقهی روبه رو هستیم ؟ دراین متن به بررسی آثار، شرایط ، اوصاف و ویژگی های آن می پردازیم.
وضعیت فقهی و حقوقی ازدواج با اتباع بیگانه
همانطور که می دانید بسیاری از قوانین و مقررات حاکم، از اصول و قواعد فقهی نشأت گرفته است که بحث ازدواج و مسائل مرتبط یکی از اصلی ترین مواردی که در فقه و شریعت به آن اشاره شده است.
مطابق با مفاهیم قانون مدنی و به تبع آن فقه اسلامی، ازدواج مرد مسلمان چه دائم و چه موقت با خانمی از اتباع بیگانه که مسلمان نباشد خالی از اشکال بوده و صحیح است هرچند این امر از جمله مواردی است که بین فقها اختلاف نظر وجود دارد و برخی معتقدند که فقط ازدواج موقت مرد مسلمان با خانم غیر مسلمان جایز است حتی مجوز این امر به طور صریح در قانون مدنی تصریح نشده است بلکه حقوقدانان با تفسیر و تشریح قوانین موجود حکم به صحت ازدواج نموده اند.
مقرره فوق در صورتی که خانم اتباع بیگانه اقامتی در کشور خود نداشته باشد و به نوعی آواره باشد اجرا نمی شود و مستلزم اخذ مجوز از نهاد های ذی ربط است.
به موجب آئین نامه ازدواج مردان ایرانی با زنان خارجی آواره مصوب سال ۱۳۸۲، مرد ایرانی متقاضی ازدواج با خانم اتباع خارجی، تقاضای ثبت ازدواج خود را می بایست با رعایت مقررات این آئین نامه از وزارت کشور مطرح نماید.
برای تشکیل پرونده متقاضیان باید مدارک زیر را تهیه و تسلیم نمایند:
- درخواست نامه مرد و زن مبنی بر تقاضای صدور مجوز ثبت ازدواج، طبق نمونه وزارت کشور.
- ارائه اصل و رونوشت شناسنامه مرد و کارت هویت معتبر زن.
- گواهینامه از مرجع رسمی کشور متبوع زن مبنی بر تصدیق هویت وی.
وزارت کشور در خصوص هویت و صلاحیت زن خارجی مراتب را از وزارت اطلاعات (امور بیگانگان) استعلام و مجوز ثبت ازدواج را صادر خواهد نمود. همچنین در صورت صدور مجوز ثبت ازدواج، واقعه را ثبت خواهند نمود و وفق مقررات قانون مدنی، برای زوجه شناسنامه صادر خواهد شد.
حال اگر مرد غیرمسلمان از اتباع خارجه با خانم ایرانی مسلمان قصد ازدواج و شروع زندگی مشترک را نمایند، با مانع قانونی روبه رو هستند و مطابق با ماده ۱۰۵۹قانون مدنی مجاز به انجام این امر نمی باشند. مگر اینکه مرد غیرمسلمان از اتباع خارجی یا خانم ایرانی اقدام به تغییر دین داده تا مانع قانونی و شرعی آن برطرف شود.
همچنین مطابق با ماده ۱۰۶۰ قانون مدنی ازدواج خانم ایرانی با تبعه ی خارجه در مواردی که منع قانونی ندارد باز هم می بایست با اجازه دولت ایران باشد. به عبارتی به مجوز صادره که از سوی وزارت کشور صورت می گیرد پروانه زناشویی گفته می شود و به نوعی جنبه حمایتی از خانم های ایرانی می باشد.
ممنوعیت نکاح با اتباع خارجی به وسیله شغل و حرفه
مطابق با ماده ۱۰۶۱ قانون مدنی، دولت می تواند مردی را که به واسطه شغل، پست و مقام که شاغل در سفارت خانه ها و مشاغل مرتبط با آن در کشورهای خارجی هستند را و یا حتی افرادی که صرفا محصل می باشند را مشروط به اخذ مجوز نماید.
این مقرره و محدودیت ایجاد شده صرفا از منظر سیاسی و امنیتی توسط قانون گذار ایجاد شده است و لازم به ذکر است در صورتی که فرد واجد شرایط مقرره فوق بدون اخذ مجوز اقدام به ازدواج با خانمی از اتباع خارجه نماید ازدواج صحیح است و ممکن است به واسطه این امر از شغل و منصب فعلی خود عزل شود.
اقدامات اجرایی به جهت اخذ مجوز با اتباع بیگانه
در صورتی که منع قانونی و شرعی در ازدواج با اتباع بیگانه وجود نداشته باشد نیز بازهم این قبیل ازدواج ها به سادگی ازدواج های امروزی نیست بلکه می بایست تشریفات و اقداماتی در این خصوص صورت پذیرد.
مرد خارجی که متقاضی ازدواج با خانم ایرانی می باشد می بایست مدارک زیر را دارا بوده و با ارائه به وزارت کشور خواستار صدور مجوز جهت ازدواج باشد این مدارک عبارتست از:
- گواهی سفارت دولت تابعه مبنی بر مجرد بودن و بلامانع بودن ازدواج با زن ایرانی (گواهی های فوق به صورت ترجمه رسمی به زبان فارسی و تائید وزارت امور خارجه قابل قبول می باشد.)
- اصل و کپی گذرنامه مرد خارجی از کلیه صفحاتی که دارای مندرجات می باشد.
- اصل و کپی از کلیه صفحات عقدنامه شرعی یا صیغه نامه .(فقط اتباع عراقی و افغانی)
- گواهی سفارت دولت متبوع مرد مبنی بر مجرد بودن از سفارت یا کنسولگرى کشور خود. (مگر آنکه مرد خارجى متقاضى ازدواج پناهنده بوده و چون شخص پناهنده هیچگونه رابطه اى با سفارت کشور خود ندارد. لذا ارائه گواهى تجرد و امثال آن در خصوص چنین شخصى منتفى است.)
- سند قانونى طلاق و یا فوت همسر اول در صورتی که قبلا ازدواج کرده باشد. مراجع صلاحیتدار ایرانى موظف هستند به جاى مدارک مذکور تعهدى از زوجه بگیرند که استاندارى هیچ گونه مسئولیتى در قبال عواقب بعدى این ازدواج نخواهد داشت و در صورتى که مرد متقاضى ازدواج با زن ایرانى که پناهنده است، داراى همسر قبلى بوده باشد عواقب آن بر عهده زوجه ایرانى است که این ازدواج را پذیرفته است.
- ۷ قطعه عکس ۴×۳ پشت نویسی شده .
- گواهی نداشتن پیشینه‌‌ی بد و محکومیت کیفری از مراجع رسمی کشور متبوع؛ همچنین در صورت اقامت مرد در ایران گواهی عدم سوء پیشینه از مراجع ایران
- گواهی تشرف به دین اسلام از طرف مرد خارجی در صورت مسلمان نبودن مرد.
- گواهی توانایی مالی زوج از مراجع کشور متبوع، به‌همراه تعهدنامه‌‌ی ثبتی مرد درخصوص پرداخت هزینه‌ها و نفقه زن و اولاد و سایر حقوق زن
- فتوکپی شناسنامه و کارت ملی زوجه از کلیه صفحات ۲ نسخه
- فتوکپی گذرنامه و یا دفترچه پناهندگی از کلیه صفحات
همچنین خانم نیز باید مدارک زیر دارا باشد:
- اجازه ولی دختر که امضاء وی توسط یکی از دفاتر اسناد رسمی تصدیق شده باشد. (در صورت فوت پدر گواهی رسمی فوت همراه با اجازه مادر که به امضای وی به تصدیق یکی از دفاتر اسناد رسمی رسیده باشد دریافت می گردد.)
- اصل و کپی کلیه صفحات شناسنامه و کارت ملی.
- اصل و کپی گذرنامه زن ایرانی. (در صورت دارا بودن گذرنامه)
- ۷ قطعه عکس ۴×۳ پشت نویسی شده .
مرد ایرانی به جهت ازدواج با خانمی از اتباع خارجی نیازی به اخذ مجوز نداشته ولی برای ثبت ازدواج باید مدارک زیر را دارا باشد:
- درخواست نامه تکمیل شده ثبت ازدواج توسط زوجین.
- اصل شناسنامه معتبر و عکس دار زوج.
- اصل گذرنامه معتبر خارجی زوجه.
- معرفی نامه از اداره کل امور اتباع ناجا، امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور یا واحدهای ذی ربط تابعه آن ها در شهرستان ها به انضمام دو قطعه عکس تائید شده توسط مرجع معرفی کننده.
- کلاسه آثار انگشتان.
- اصل گواهی بهداشتی زوجین مبنی بر داشتن سلامت کامل و نداشتن هرگونه بیماری واگیردار و مانع از ازدواج شامل: (ایدز، هپاتیت، بیماری های مقاربتی، اعتیاد و تالاسمی).
- اصل شناسنامه زوج که واقعه ازدواج در صفحه مخصوص آن در شناسنامه توسط دفترخانه ثبت شده باشد.
- گواهی تشرف زوجه به دین مبین اسلام (درصورتی که زوجه غیر مسلمان باشد).
- اصل سند ازدواج زوجین.
- اصل گواهی ازدواج محلی زوجین، صادره مقامات ذی صلاح کشورمربوطه.
- پرداخت هزینه برابر تعرفه کنسولی.
- اصل گواهی تولد زوجه.
- سه قطعه عکس زوج و ۶ قطعه عکس زوجه.
مسئولیت کیفری، عدم رعایت قوانین مربوط به ازدواج با خارجیان
قواعد مربوط به ازدواج و ثبت آن از نظر قانون گذار امری مهم و ضروری محسوب شده تا جایی که در مواردی برای افراد متخلف مجازات در نظر گرفته شده است و حتی از اتباع خارجه بودن هم مانع این امر نمی باشد.
مطابق با قانون حمایت از خانواده، هر فرد خارجی بدون اخذ مجوز و مقررات قانون ایران اقدام به ازدواج با خانم ایرانی نماید به حبس ۲ تا ۵ سال محکوم می شود.
همچنین در صورتی که مرد ایرانی برخلاف مقررات قانونی اقدام به ازدواج نماید به حبس ۶ ماه تا ۲ سال محکوم می شود.
لازم به ذکر است ثبت ازدواج دائمی و در مواردی ازدواج موقت الزامی بوده و در غیر این صورت فقط مرد به حبس ۳ تا ۶ ماه یا جزای نقدی به مقدار هشتاد میلیون ریال تا یک صدو هشتاد میلیون ریال محکوم خواهد شد.
فرزند حاصل از ازدواج با خانم ایرانی
شاید این موضوع ارتباط مستقیمی با موضوع نداشته باشد اما به جهت این که اخیرا قوانین مربوطه در این خصوص دستخوش تغییر و اصلاح قرار گرفته است اشاره مختصری نیز به این موضوع می شود.
مطابق با قانون تعیین تکلیف تابعیت فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مرد‌های غیرایرانی:
فرزندان حاصل از ازدواج شرعی زنان ایرانی با مردان غیر ایرانی که قبل یا بعد از تصویب این قانون متولد شده یا می‌شوند قبل از رسیدن به سن ۱۸ سال تمام شمسی به درخواست مادر ایرانی در صورت نداشتن مشکل امنیتی (به تشخیص وزارت اطلاعات و سازمان اطلاعات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی) به تابعیت ایران در می‌آیند.
بر این اساس، فرزندان مذکور پس از رسیدن به سن ۱۸ سال تمام شمسی در صورت عدم تقاضای مادر ایرانی می‌توانند تابعیت ایرانی را تقاضا کنند که در صورت نداشتن مشکل امنیتی (به تشخیص وزارت اطلاعات و سازمان اطلاعات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی) به تابعیت ایران پذیرفته می‌شوند.
