بایگانی شدن پرونده یعنی چه؟

اگر تاکنون با پرونده‌ای در مرحله دادسرا روبه‌رو شده باشید، احتمالاً نام برخی از قرارهایی که توسط مقام قضایی صادر می‌شوند به گوش‌تان خورده است.

یکی از این قرارها که از نوآوری‌های قانون آیین دادرسی کیفری جدید به شمار می‌آید، قرار بایگانی پرونده است.

اما قرار بایگانی به چه معناست و در چه شرایطی صادر می‌شود؟ در این نوشتار قصد داریم شما را با مفهوم و کارکرد این قرار مهم قضایی آشنا کنیم.

قرار بایگانی پرونده چیست؟

بعضی اوقات قانون ترجیح می دهد که به مجرم فرصت جدید برای زندگی دهد. این فرصت بخصوص در جرایم سبک تر اتفاق می افتد تا مجرم وارد مراحل دادگاه و سپس زندان نشوند.

یکی از این فرصت ها قرار بایگانی پرونده است که به متهم این فرصت را می دهد تا مجازات نشود و به گونه ای است که فقط یک بار و آن هم در جرایم خاص و با توجه به شرایط متهم اتفاق می افتد.

اما متهم تحت چه شرایطی این قرار برایش صادر می شود؟ در ادامه به این موضوع می پردازیم.

🔹 تفاوت میان بایگانی شدن و مختومه شدن پرونده

در نظام قضایی، اصطلاحات «بایگانی شدن» و «مختومه شدن» دارای معانی و آثار متفاوتی هستند:

• بایگانی شدن پرونده: به معنای توقف موقت رسیدگی به پرونده است، بدون آنکه تصمیم نهایی دربارهٔ آن اتخاذ شده باشد. این وضعیت ممکن است به دلایلی مانند عدم حضور شاکی، نقص مدارک یا انتظار برای نظر کارشناس رخ دهد. در این حالت، پرونده قابل بازگشایی و ادامهٔ رسیدگی است.
• مختومه شدن پرونده: به معنای پایان یافتن کامل رسیدگی قضایی به پرونده است. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که دادگاه یا مرجع قضایی تصمیم نهایی (حکم یا قرار) را صادر کرده و پرونده بسته می‌شود. پس از مختومه شدن، امکان بازگشایی پرونده تنها در موارد خاص و با شرایط قانونی مشخص وجود دارد.

این تفاوت‌ها در منابع حقوقی مختلف نیز مورد تأکید قرار گرفته‌اند، از جمله در مقالهٔ «تفاوت بایگانی و مختومه شدن پرونده‌های قضائی» در وب‌سایت

🔹 قرار بایگانی پرونده در جرایم تعزیری درجه ۷ و ۸

بر اساس ماده ۸۰ قانون آیین دادرسی کیفری، در جرایم تعزیری درجه ۷ و ۸، در صورتی که شرایط زیر فراهم باشد، قاضی می‌تواند قرار بایگانی پرونده را صادر کند:

1. عدم وجود شاکی یا گذشت شاکی: اگر شاکی وجود نداشته باشد یا از شکایت خود صرف‌نظر کرده باشد.
2. سابقه کیفری نداشتن متهم: متهم نباید سابقه کیفری مؤثر داشته باشد.
3. وضعیت اجتماعی و اوضاع و احوال مؤثر بر ارتکاب جرم: در نظر گرفتن جایگاه اجتماعی متهم و شرایطی که منجر به ارتکاب جرم شده است.
4. التزام کتبی متهم به رعایت مقررات قانونی: در صورت ضرورت، متهم باید به‌طور کتبی متعهد به رعایت قوانین شود.

این قرار تنها یک‌بار صادر می‌شود و ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ، قابل اعتراض در دادگاه تجدیدنظر استان است.

🔹 اعتراض به قرار بایگانی پرونده

اگر یکی از طرفین پرونده (شاکی یا متهم) نسبت به صدور قرار بایگانی اعتراض داشته باشد، می‌تواند ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ، اعتراض خود را به دادگاه تجدیدنظر استان تقدیم کند. دلایل اعتراض ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• شاکی ادعا کند که گذشت نکرده است: در صورتی که شاکی معتقد باشد بدون رضایت او پرونده بایگانی شده است.
• متهم بخواهد بی‌گناهی خود را اثبات کند: اگر متهم تمایل داشته باشد که در دادگاه از خود دفاع کرده و برائت خود را اثبات کند.

در این صورت، دادگاه تجدیدنظر استان به اعتراض رسیدگی کرده و تصمیم مقتضی را اتخاذ خواهد کرد.

🔹 تفاوت بایگانی موقت و دائم

بایگانی شدن پرونده ممکن است به‌صورت موقت یا دائم باشد:

• بایگانی موقت: در این حالت، رسیدگی به پرونده به‌طور موقت متوقف می‌شود و امکان بازگشایی آن در آینده وجود دارد. این وضعیت معمولاً در مواردی مانند عدم حضور شاکی یا نقص مدارک رخ می‌دهد.
• بایگانی دائم: زمانی که پرونده به‌طور کامل رسیدگی شده و رأی قطعی صادر شده است، پرونده به‌صورت دائم بایگانی می‌شود و دیگر نیازی به پیگیری ندارد.

درک این تفاوت‌ها برای افرادی که درگیر پرونده‌های قضایی هستند، اهمیت زیادی دارد.

با افزودن این بخش‌ها به مقالهٔ موجود، خوانندگان درک بهتری از مفاهیم بایگانی و مختومه شدن پرونده‌ها خواهند داشت و می‌توانند با آگاهی بیشتری در مسیر حقوقی خود گام بردارند.

شرایط قرار بایگانی پرونده

شرایط لازم برای بایگانی پرونده عبارتند از:

• تنها در جرایم تعزیری درجه ۷ و ۸ این قرار ممکن است. (مجازات تعزیری درجه ۷ شامل: حبس از نود و یک روز تا شش ماه، جزای نقدی بیش از سی میلیون ریال (۳۰.۰۰۰.۰۰۰) تا شصت میلیون ریال (۶۰.۰۰۰.۰۰۰)، شلاق از یازده تا سی ضربه، محرومیت از حقوق اجتماعی تا شش ماه. مجازات تعزیری درجه ۸ شامل: حبس تا سه ماه؛ جزای نقدی تا سی میلیون ریال (۳۰.۰۰۰.۰۰۰)، شلاق تا ده ضربه)
• شاکی وجود نداشته باشد یا شاکی گذشت کرده باشد.
• متهم، سابقه کیفری موثر نداشته باشد.
• وضعیت اجتماعی متهم (اینکه متهم از نظر جایگاه اجتماعی مناسب باشد. مثلا یک استاد دانشگاه باشد) و سوابق متهم و اوضاع و احوال موثر بر ارتکاب جرم (اینکه متهم در چه شرایطی بوده است که اینکار را کرده. مثلا خشم خارج از کنترل داشته باشد) لحاظ شده باشد.
• در صورت ضرورت متهم به طور کتبی به رعایت مقررات قانونی التزام شده باشد.

اعتراض به قرار بایگانی پرونده

همانطور که مشخص است این قرار به نوعی به نفع متهم است زیرا باعث می شود مجازات نشود و به او فرصت مجدد داده می شود. اما از طرف دیگر ممکن است که متهم مایل باشد که از خود دفاع کند و بی گناهی و برائتش ثابت شود یا اینکه شاکی ادعا کند که اصلا گذشت نکرده یا اینکه مشخص شود که پرونده شاکی دارد.

به خاطر این دلایل قانون گذار حق اعتراض را برای هر دو طرف قایل شده است؛ بنابراین طبق قانون این قرار ظرف ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ قابل اعتراض است. مرجع صالح برای رسیدگی برای اعتراض به این قرار، دادگاه تجدیدنظر استان می باشد.

ماده ۸۰ قانون آیین دادرسی کیفری در خصوص قرار بایگانی بیان می کند:

« در جرائم تعزیری درجه هفت و هشت، چنانچه شاکی وجود نداشته یا گذشت کرده باشد، در صورت فقدان سابقه محکومیت موثر کیفری، مقام قضائی می تواند پس از تفهیم اتهام با ملاحظه وضع اجتماعی و سوابق متهم و اوضاع و احوالی که موجب وقوع جرم شده است و در صورت ضرورت با اخذ التزام کتبی از متهم برای رعایت مقررات قانونی، فقط یک بار از تعقیب متهم خودداری نماید و قرار بایگانی پرونده را صادر کند. این قرار ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ، قابل اعتراض است.

تبصره ـ مرجع تجدیدنظر قرار موضوع این ماده و سایر قرار های قابل اعتراض مربوط به تحقیقات مقدماتی جرائمی که به طور مستقیم در دادگاه رسیدگی می‌ شوند، دادگاه تجدیدنظر است.»

مشاوره با وکلای گروه وکلای سنا

امروزه با تخصصی شدن وکالت، شما می توانید با توجه به مشکل حقوقی یا کیفری ای که دارید، به وکیل متخصص در آن حوزه مراجعه کنید. برای یافتن وکیل مورد نظر خود، می توانید از طریق تلفن با گروه وکلای سنا ارتباط برقرار کرده و با وکیل متخصص در آن حوزه آشنا شوید.

همچنین مشاوره با وکلای ما از طریق حضوری برای شما هم امکان پذیر خواهد بود. لطفا جهت کسب اطلاعات بیشتر به سایت گروه وکلای سنا مراجعه فرمایید و یا با شماره ۸۸۱۴۰۸۰۸-۰۲۱ تماس حاصل نمایید.

نتیجه گیری

قرار بایگانی پرونده فرصتی برای متهمانی است که جرایم سبک مرتکب شده اند و سوء سابقه ندارند. البته این قرار دارای شرایطی است و تنها برای جرایم تعزیری درجه ۷ و ۸ قابل صدور است.

همچنین لازم به ذکر است، مقام قضایی با توجه به شرایطی که در قانون آمده است، فقط یک بار از تعقیب متهم خودداری می کند. در خصوص شرایط لازم برای صدور قرار بایگانی پرونده توضیحات لازم در متن ارائه شده است.

سوالات متداول

بایگانی شدن پرونده یعنی چه؟

قراری است که در آن مقام قضایی تصمیم می گیرد که دیگر متهم را تعقیب نکند اما فقط در یک سری جرائم محدود و با وجود یک سری شرایط اعمال می شود که در متن به شکل کامل توضیح داده شده است.

قرار بایگانی پرونده برای همه جرایم امکان صدور دارد؟

خیر این قرار فقط برای جرایم تعزیری درجه ی هفت و هشت صادر می شود.

آیا قرار بایگانی پرونده قابل اعتراض است؟

بله، این قرار ظرف ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ قابل اعتراض است.