در دعاوی حقوقی برای اینکه موضوع خود را به دادگاه توضیح دهیم و به اصطلاح عامیانه متقاضی چیزی باشیم، این امر را در قالب خواسته تعریف می کنند.
همچنین دادگاه مطابق همین خواسته رای نهایی را صادر می کند. اینکه شما پیش از مراحل دادگاه با عناوین رایج در دعاوی آشنا باشید بسیار مهم است. بنابراین در صورت تمایل در این مقاله با ما همراه باشید تا درباره ی بهای خواسته توضیحات لازم ارائه شود.
خواسته چیست؟
موضوع یا موضوعاتی را که شما به عنوان خواهان طبق آن اقامه ی دعوای مدنی کرده و خود را محق مطالبه ی آن می دانید را خواسته می گویند.
مثل اینکه کسب طلب شما را پس نمی دهد و شما می خواهید طلب خود را از راه قانونی اقدام کنید. در این صورت خواسته ی شما مطالبه ی وجه است.
تعیین خواسته
تعیین خواسته یکی از اصول مهم در دعاوی مدنی است که در تنظیم دادخواست هم هم نقش بسیار مهمی را ایفا می کند. به خاطر اینکه وقتی شما از دادگاه می خواهید که به موضوعی رسیدگی کند باید خواسته ی خود از دادگاه را به طور صحیح و دقیق در دادخواست بنویسید.
در واقع خواهان باید در دادخواست و در قسمت مربوطه دقیقا مشخص کند که خواسته ی خود از دعوا چیست. مثلا شما اگر وجهی را می خواهید از کسی دریافت کنید و علیه او دعوایی را مطرح می کنید، در دادخواست خود باید مشخص کنید که مطالبه ی وجه نقد است یا مطالبه جنس .
علاوه بر این تعیین خواسته نقش مهم دیگری هم دارد و آن این است که اثر مهمی در تعیین مرجع صالح رسیدگی، محاسبه هزینه دادرسی، قابلیت تجدید نظر و واخواهی دارد.
تعیین بهای خواسته هم حق شماست و هم تکلیف شما. به همین دلیل خواهان نمی تواند از انجام اینکار سرپیچی کنید و بهای خواسته باید مقطوع و قطعی باشد نه موقتی و علی الحساب.
در نهایت اینکه تعیین خواسته نه تنها محدوده ی دادگاه را معین می کند، بلکه دادگاه را از ورود به موضوعات خارج از چهارچوب خواسته منع می کند.
ضمانت اجرای مشخص نبودن خواسته
مشخص نبودن خواسته در دادخواست موجب توقیف دادخواست می شود. در واقع در این صورت دادگاه برای شما اخطاری رفع نقص ارسال می کند، یعنی به شما مهلت می دهد به مدت ۱۰ روز خواسته ی خود را در دادخواست درج کنید.
در صورتی که شما به عنوان خواهان در این مهلت در ۱۰ روزه این کار را نکنید، دادخواست شما از سوی مدیر دفتر رد خواهد شد. لازم به ذکر است، قرار رد دادخواست هم ظرف ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ، قابل اعتراض در همان دادگاه است و رای که صادر می کند دیگر قطعی است.
نحوه تعیین بهای خواسته
حقیقت این است که همانطور که مشاهده کردید، این موارد کاملا تخصصی است، اما وقتی شما از یک وکیل کمک بگیرید این مسائل بسیار برای شما آسان تر خواهد بود زیرا وکیل به طور دقیق و حرفه ای همه ی این موارد را رعایت می کند و به علت تخصصی که دارد کمتر پیش می آید که چنین ایراداتی به وجود بیاید.
ماده ۶۲ قانون آیین دادرسی مدنی در مورد تعیین بهای خواسته بیان می کند:
« بهای خواسته به ترتیب زیر تعیین می شود:
- اگر خواسته پول رایج ایران باشد، بهای آن عبارت است از مبلغ مورد مطالبه، و اگر پول خارجی باشد، ارزیابی آن به نرخ رسمی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در تاریخ تقدیم دادخواست بهای خواسته محسوب می شود.
- در دعوای چند خواهان که هریک قسمتی از کل را مطالبه می نماید، بهای خواسته مساوی است با حاصل جمع تمام قسمتهایی که مطالبه می شود.
- در دعاوی راجع به منافع و حقوقی که باید در مواعد معین استیفا و یا پرداخت شود، بهای خواسته عبارت است از حاصل جمع تمام اقساط و منافعی که خواهان خود را ذی حق در مطالبه آن می داند.
در صورتی که حق نامبرده محدود به زمان معین نبوده و یا مادام العمر باشد بهای خواسته مساوی است با حاصل جمع منافع ده سال یا آنچه را که ظرف ده سال باید استیفا کند. (استیفا یعنی دریافت کردن)- در دعاوی راجع به اموال، بهای خواسته مبلغی است که خواهان در دادخواست معین کرده و خوانده تا اولین جلسه دادرسی به آن ایراد و یا اعتراض نکرده مگر اینکه قانون ترتیب دیگری معین کرده باشد.»
- نکته ی مهم این است که در مواردی که بهای خواسته از جانب بانک مرکزی اعلام شود، خوانده نمی تواند به بهای خواسته اعتراض کند.
- همچنین در مواردی که خواسته شما پول خارجی (مثلا دلار) است، بهای خواسته بر مبنای نرخ رسمی اعلامی بانک مرکزی ایران تعیین می شود و در مواردی که خواسته شما سکه باشد (مثلا سکه بهار آزادی)، در این مورد هم بهای خواسته شما بر اساس نرخ رسمی اعلامی بانک مرکزی تعیین می شود.
نکته: در صورتی که خواسته شما غیر مالی باشد، فقط خواسته باید تعیین شود اما اگر خواسته مالی باشد، علاوه برا خواسته باید بهای خواسته نیز تعیین شود، مگر اینکه تعیین بهای خواسته ممکن نباشد.
بهای خواسته زمین یا ملک
هرگاه دعوا مربوط به ملک غیر منقول باشد دو بها داریم:
- بهای خواسته که از سوی خواهان اعلام می شود و اثر آن قطعیت و قابل تجدیدنظر بودن حکم است.
- قیمت منطقه ای که توسط مدیر دفتر تعیین می شود و اثر آن صرفا محاسبه ی مبلغ هزینه دادرسی است.
اعتراض به بهای خواسته
اعتراض به بهای خواسته از جانب خوانده در صورتی امکان پذیر است که شرایط زیر امکانپذیر باشد:
- این اعتراض فقط در دعوایی پذیرفته است که موضوع دعوا، وجه رایج یا ارز خارجی نباشد. در واقع اعتراض به بهای خواسته در دعاوی غیر پولی که خواسته آن سایر اموال غیر مالی باشد و تعیین بها به میل و اراده خواهان است، پذیرفته شده است.
- خوانده باید تا اولین جلسه دادرسی اعتراض کند.
- صرف اعتراض کافی نیست و خوانده باید بهایی اعلام کند.
- تفاوت بهای اعلامی خواهان و بهای اعلامی طرف مقابل (خوانده) باید در مرحله رسیدگی موثر باشد.
نتیجه گیری
وقتی به عنوان خواهان، دعوایی را در دادگاه مطرح می کنید باید در دادخواست و در قسمت مربوط، دقیقا خواسته ی خود از دعوا را بنویسید، مثل وجه نقد یا مطالبه ی جنس.
لازم است بدانید که اعتراض به بهای خواسته در دعاوی مالی راجع به وجه نقد (مطالبه وجه) مصداق نداشته و اختلاق خواهان و خوانده بر سر میزان خواسته، اعتراض به بهای خواسته محسوب نمی شود بلکه دفاع در ماهیت دعوا است.
سوالات متداول
آیا خواهان می تواند خواسته ی خود را کاهش دهد؟
خواهان در تمامی مراحل و مقاطع دادرسی می تواند خواسته خود را کاهش دهد.
خواهان تا چه زمانی می تواند خواسته خود را افزایش دهد؟
خواهان تا پایان جلسه اول دادرسی می تواند خواسته خود را افزایش دهد.
اگر خواهان میزان خواسته را افزایش دهد، آیا به خوانده اعلام می شود؟
بله، باید افزایش خواسته حتما به اطلاع خوانده برسد تا بتواند از خود دفاع کند.
