شاید تا به حال با این موضوع روبه رو بوده اید یا با این امر مواجه شده اید که شخصی مرتکب جرمی می شود و مقامات و ضابطان با وجود اطلاع از وقوع جرم اقدامی جهت رسیدگی به موضوع و یا دستگیری متهم نمی نمایند.
در این خصوص باید با مفهوم جرم قابل گذشت و غیر قابل گذشت آشنا شد که قصد داریم در این نوشتار به آن بپردازیم.
جرائم قابل گذشت و غیر قابل گذشت
جرایم قابل گذشت به جرایمی گفته می شود که شروع رسیدگی، ادامه آن و تعقیب متهم، صدور حکم محکومیت و اجرای مجازات منوط به شکایت شاکی می باشد.
بنابراین اگر شاکی اقدام به شکایت از متهم ننماید مقامات قضایی اقدامی در این زمینه نخواهند کرد.
اما در خصوص جرائم غیر قابل گذشت باید بیان داشت که:
این جرائم به دلیل اهمیت آن، اختلالی که ممکن است در جامعه به وجود آورد بدون شکایت شاکی نیز قابل تعقیب توسط مقامات قضایی می باشد.
حال که با مفهوم جرائم قابل گذشت و غیر قابل گذشت آشنا شدیم برای درک بهتر موضوع و تمایز این دو جرم به ذکر چند نمونه جرم قابل گذشت و غیر قابل گذشت خواهیم پرداخت.
چه جرائمی قابل گذشت و چه جرایمی غیر قابل گذشت هستند؟
گاها در تشخیص اینکه چه جرمی قابل گذشت یا غیر قابل گذشت است ممکن است تردید صورت بگیرد.
در این خصوص برای تشخیص و تمایز این دو جرم از یکدیگر از دو طریق صورت می گیرد:
- یا قانون گذار همان ابتدا در تشریح و تبیین یک جرم از نحوه جرم و شکایت به قابل گذشت یا غیرقابل گذشت بودن اشاره می کند یا به صورت کلی در یک ماده قانونی به ذکر چند مورد از جرائم قابل گذشت پرداخته است.
- مورد دوم بسیار شایع تر است و حقوقدانان برای تشخیص از روش دوم بهره می گیرند.
لازم به ذکر است اگر از هر دو طریق نتوانستیم پی به قابل گذشت یا غیرقابل گذشت بودن جرم ببریم، باید اذعان داشت که آن جرم غیر قابل گذشت محسوب می شود.
جرائم ذیل غیر قابل گذشت محسوب می شوند و به عبارتی حتی اگر شاکی از شکایت خود گذشت نماید، باز هم جنبه عمومی جرم پابرجا است و شخص قابل مجازات می باشد.
مواردی از جمله:
- قتل عمدی.
- آدم ربایی.
- زنا.
- رابطه نامشروع کمتر از زنا.
- جعل اسناد رسمی.
- جرائم علیه امنیت داخلی و خارجی کشور.
که این موارد از جمله جرایم غیرقابل گذشت می باشد.
اما جرایمی از قبیل:
- توهین.
- نشر اکاذیب.
- تصرف در ملک دیگری بزور و بدون اجازه.
- کشتن حیوان متعلق به دیگری.
- افشای اسرار شخصی بدون اجازه و در غیر موارد قانونی.
- تخریب و آتش زدن مالی که متعلق به شخص است.
از جمله جرائم قابل گذشت می باشند که برخلاف جرائم غیرقابل گذشت جنبه عمومی نداشته و با گذشت شاکی مجازاتی برای مجرم در نظر گرفته نخواهد شد.
اصلاحیه قانون مجازات و تاثیر آن بر جرائم قابل گذشت و غیرقابل گذشت
اخیرا قانونی تحت عنوان قانون کاهش مجازات حبس تعزیری توسط مجلس شورای اسلامی دوره قبل به تصویب رسید که درحال حاضر لازم اجرا می باشد که طی آن برخی از مواد قانون مجازات اسلامی مصوب ۹۲ با اصلاحاتی روبه رو شد و بسیاری از مجازات به طرز چشمگیری کاهش پیدا کردند!
این تغییرات در خصوص جرایم قابل گذشت و غیرقابل گذشت نیز موثر بوده و آن ها را هم دستخوش تغییراتی کرده است.
این تغییرات عمدتا در دایره شمول جرائم قابل گذشت محقق شده است و بسیاری از جرائم که سابقا غیر قابل گذشت محسوب می شدند هم اکنون قابل گذشت بوده و دیگر جنبه عمومی جرم نخواهند داشت.
این موارد که بسیاری آز آنها قابل تامل و خالی از اشکال نیز نمی باشند، عبارتند از:
کلاهبرداری با مبلغ تا یک میلیارد ریال و همچنین کلیه جرایمی که مجازات کلاهبرداری را دارا می باشند (برای مثال جرم انتقال مال غیر) قابل گذشت محسوب می شوند.
پس اگر شخصی یک صد میلیون تومان از کسی کلاهبرداری نماید، (لازم به ذکر است که خود یک میلیارد ریال را هم شامل می شود) برای اینکه شخص تحت تعقیب و پیگیری قرار بگیرد می بایست حتما از سوی شاکی شکایت صورت گیرد و یا اگر شاکی گذشت کرد دیگر کلاهبردار محترم قابل مجازات نمی باشد.
مورد دیگر در خصوص جرم سرقت است.
سرقت های ساده و جیب زنی و کیف زنی در صورتی که ارزش مال برده شده بیش از دویست میلیون ریال نباشد و سارق فاقد محکومیت کیفری موثر (منظور همان سو سابقه و سو پیشینه است) باشد.
پس اولا هر سرقتی را شامل نمی شود، دوما نصاب مالی و فقدان سابقه مجرم باعث می شود جرم قابل گذشت باشد.
مورد دیگر جرم خیانت در امانت و سوء استفاده از سفید مهر و سفید امضا می باشد که فارغ از هر مبلغی به جرائم قابل گذشت تبدیل شده است.
و موارد بسیاری دیگر که مهمترین آنها موارد مذکور می باشد.
نحوه پیگیری و اقدام به شکایت
اصولا پس از تحقق هر جرمی افراد برای شکایت و طرح موضوع ابتدا به کلانتری محل رفته و با بیان موضوع خواهان تعقیب و پیگرد مجرم یا مجرمین می باشند.
مامورین کلانتری نیز پس از بررسی موضوع چه توانسته باشند مظنونین موضوع را شناسایی کنند و چه در انجام این کار ناموفق باشند موضوع را به خواست شاکی به دادسرا ارسال می کنند تا روال قانونی آن سپری شود.
حال افراد می توانند با به همراه داشتن کلیه مدارک و مستندات، مستقیما با مراجعه به دادسرای محل وقوع جرم یا هریک از دفاتر خدمات قضایی، نسبت به ثبت شکواییه اقدام نمایند.
نتیجه گیری مبحث
در پایان و به عنوان نتیجه گیری از آنچه که گفته شد؛ جرم قابل گذشت به جرمی گفته می شود که درصورت طرح شکایت شاکی، شروع و ادامه رسیدگی، صدور حکم و اجرای مجازات آن منوط به عدم رضایت شاکی خواهد بود.
بنابر این اگر شاکی از همان ابتدا شکایت نکند یا پس از صدور حکم گذشت نماید دیگر شخص مجرم قابل تعقیب کیفری و مجازات نمی باشد.
اما جرایم غیر قابل گذشت جرایمی هستند که اگر شاکی شکایت نکند یا گذشت کند باز هم در هر حال عمل دارای وصف مجرمانه و قابل مجازات می باشد.
سوالات رایج
آیا برای شکایت از جرایم قابل گذشت مهلتی وجود دارد؟
بله- یک سال از تاریخ اطلاع از وقوع جرم و اگر ظرف این مدت شکایت نکند دیگر قابل شکایت و پیگیری نمی باشد.
آیا در صورت گذشت شاکی در جرائم غیرقابل گذشت تاثیری در مجازات مجرم دارد؟
ممکن است قاضی در حکم صادره برای مجرم تخفیفی قائل شود.
آیا اگر شاکی در جرائم قابل گذشت رضایت دهد برای مجرم سو سابقه به وجود می آید؟
با گذشت شاکی در جرائم قابل گذشت نه تنها مجازات اجرا نمی شود بلکه سو سابقه ای نیز منظور نخواهد شد.