همه ی ما شنیده ایم که در قرارداد های کاری باید با صداقت و شفافیت کار کنیم. اما آیا در قوانین هم روابط حقوقی ما هم چیزی مبنی بر اینکه باید در کار حسن نیت داشته باشیم وجود دارد؟ در واقع قانون همیشه باید همراه با اخلاقیات پیش رود تا شما بتوانید یک روابط کاری موثر و سالم را پیش ببرید.
در این نوشته قصد داریم درباره ی حسین نیت در قرارداد ها مطالبی را به مخاطبان محترم ارائه دهیم.
حسن نیت چیست؟
زمانی که شما یک قرارداد را امضا می کنید علاوه بر رعایت قواعد حقوقی، لازم است که شما در خصوص موضوع قرارداد با صداقت باشید، به تعهدات خود پایبند باشید، رفتار منصفانه ای داشته باشید و از هرگونه دروغ و فریبکاری پرهیز کنید.
پس قرارداد ها علاوه بر قواعد حقوقی، اصول اخلاقی هم به همراه دارند که ما به عنوان طرفین قرارداد باید به آن ها پایبند باشیم. در واقع به همه این اصول اخلاقی که در هنگام عقد قرارداد بوجود می آید حسن نیت گفته می شود.
مثلا زمانی که شما قرارداد کاری را امضا می کنید باید نسبت به آن اطلاعاتی که در طول کار بدست می آورید رازدار باشید و نباید آن اطلاعات را بخاطر قصد شخصی یا دشمنی افشا نمایید. در ادامه به چند مورد از اصل حسن نیت در حقوق اشاره می کنیم.
حسن نیت در رقابت های تجاری
زمانی که شما یک فعالیت تجاری انجام می دهید همیشه وارد رقابت با سایر افراد می شوید؛ این رقابت در واقع باعث پیشرفت شما در مواردی مثل افزایش کیفیت محصولات و افزایش کارایی خواهد شد. اما باید بدانید رقابت به هر قیمتی و با هر روشی قابل پذیرش نیست و اصول اخلاقی باید رعایت شود.
ماده ۸ قانون مسئولیت مدنی در مورد حسن نیت در رقابت تجاری بیان می کند:
« کسی که در اثر تصدیقات یا انتشارات مخالف واقع به حیثیت و اعتبارات و و موقعیت دیگری زیان وارد آورد مسئول جبران آن است.
شخصی که در اثر انتشارات مزبور یا سایر وسائل مخالف با حسن نیت مشتریانش کم و یا در معرض از بین رفتن باشد میتواند موقوف شدن عملیات مزبور را خواسته و در صورت اثبات تقصیر زیان وارده را از وارد کننده مطالبه نماید.»
این ماده قانونی دقیقا بیان می کند ک در قانون ما رعایت حسن نیت و اخلاق در قانون پذیرفته شده است و باید اجرا شود.
حسن نیت در قانون مدنی
در قانون مدنی در خصوص حسن نیت به طور مستقیم ماده ای وجود ندارد. اما هرچند که به حسن نیت در قانون مدنی به صورت صریح اشاره نشده است اما قانون ما بر اساس اصول شرعی است و حسن نیت در بسیاری از موارد قواعد فقهی ما دیده می شود.
مثلا اگر شما در معامله عیبی در کالا باشد می توانید معامله را بهم بزنید (خیار عیب) و یا اینکه اگر خانه یا ماشینی را خریدید ولی در معامله ضرر کرید و مثلا بسیار گران تر از قیمت به شما فروخته اند؛ اجازه ی بهم زدن معامله را دارید (خیار غبن). در واقع همه ی این ها به نوعی به اصل حسن نیت اشاره دارد.
حسن نیت در قرارداد بیمه
حسن نیت در قرارداد هایی که شما امضا می کنید یک اصل مهم است. یکی از مواردی که حسن نیت در آن اهمیت بالایی دارد قرارداد های بیمه است.
اطلاعاتی که شما به عنوان بیمه گذار به بیمه گر (نماینده شرکت بیمه) ارائه می دهید، مبنای اصلی قرارداد بیمه است. در واقع بیمه گر با تکیه بر اطلاعاتی که شمه به او می دهید می تواند می تواند میزان خطر و درصد احتمال خطر را ارزیابی کند.
پس شما به عنوان بیمه گذار باید در ارائه اطلاعات حسن نیت داشته باشید. علاوه بر شما آن شرکت بیمه هم باید تعهدات و وظایف خود را هنگام صدور بیمه نامه به صورت روشن مشخص کند و هیچ ابهامی وجود نداشته باش تا شما به عنوان کسی که بیمه می شود از میزان پوشش بیمه خود آگاهی داشته باشد.
ماده ۱۱ قانون بیمه در این مورد بیان می کند:
« چنانچه بیمه گذار یا نماینده او با قصد تقلب مالی را اضافه بر قیمت عادله در موقع عقد قرارداد بیمه داده باشد عقد بیمه باطل و حق بیمه دریافتی قابل استرداد نیست .»
ماده ۱۲ این قانون:
« هرگاه بیمه گذار عمدا از اظهار مطالبی خودداری کند یا عمدا اظهارات کاذب بنماید و مطالب اظهار نشده یا اظهارات کاذب طوری باشد که موضوع خطر را تغییر داده یا از اهمیت آن در نظر بیمه گر بکاهد عقد بیمه باطل خواهد بود حتی اگر مراتب مذکوره تاثیری در وقوع حادثه نداشته باشد.
در این صورت نه فقط وجوهی که بیمه گذار پرداخته است قابل استرداد نیست بلکه بیمه گر حق دارد اقساط بیمه را که تا آن تاریخ عقب افتاده است نیز از بیمه گذار مطالبه کند.»
همانطور که در این مواد قانونی خواندید، زیرپا گذاشت اصول اخلاقی و نداشتن حسن نیت عواقب دارد و ضمانت اجرایی خواهد داشت. پس اگر شما به عنوان بیمه گذار در قرارداد بیمه حسن نیت نداشته باشید به نوعی مجازات می شوید.
نتیجه گیری
زمانیکه شما می خواهید یک قرارداد امضا کنید یا معامله ای را انجام دهید علاوه بر اینکه باید به تعهدات قانونی خود پایبند باشید لازم است که به تعهدات اخلاقی مثل صداقت و امانتداری هم پایبند باشید.
در واقع به این اصول را حسن نیت می گویند که در بیشتر موارد در قانون مثل قرارداد های بیمه دارای ضمانت اجرا است. مثل زمانی که شما در ارائه ی اطلاعات صادق نباشید یا تقلبی انجام دهید.
سوالات متداول
۱) آیا در قوانین تجارت الکترونیک اصل حسن نیت وجود دارد؟
بله در قوانین تجارت الکترونیک به اصل حسن نیت در اشاره دارد. طبق ماده ۳ قانون تجارت الکترونیک:« در تفسیر این قانون همیشه باید به خصوصیت بین المللی، ضرورت توسعه هماهنگی بین کشورها در کاربرد آن و رعایت لزوم حسن نیت توجه کرد.
۲) آیا پیش از قرارداد هم حسن نیت باید رعایت شود؟
بله حتی اگر شما قراردادی را امضا نمی کنید باید اسرار و اطلاعاتی که برای شما پیش از قرارداد افشا شده است را حفظ نمایید.