وقتی در زندگی خود معاملاتی را انجام می دهید هر دو طرف معامله نسبت به یکدیگر تعهداتی دارید که باید با آن ها آشنا باشید. علاوه بر این همه ما باید بدانیم که در چه صورت می توانیم معاملات را بهم بزنیم و چقدر مهلت داریم.
آیا تا بحال شده است که شما چیزی را بفروشید ولی خریدار در پرداخت تعلل کند؟ در این شرایط شما به عنوان خریدار حق و حقوقی دارید و می توانید این معامله را فسخ کنید.
در واقع این عمل جزئی از اختیارات شما محسوب می شود که به این اختیارات، در قانون خیار گفته می شود. در این بخش با یکی از این خیارات به نام خیار تاخیر ثمن و شرایط آن بیشتر آشنا خواهیم شد.
ثمن و مبیع چیست؟
زمانیکه که شما معامله ای را انجام می دهید به چیزی که مورد خرید فروش قرار می گیرد در قانون مبیع گفته می شود و نرخی که بابت این کالا یا ملک پرداخت می شود؛ ثمن معامله گفته می شود.
خیار تاخیر ثمن
خیار تاخیر ثمن یکی از اختیارات فسخ است و زمانی به کار می رود که خریدار، در پرداخت نرخ یا همان ثمن تعلل (تاخیر) داشته باشد، همچنین فروشنده مورد معامله را تحویل نداده باشد و حالا اگر خریدار پس از گذشت سه روز کماکان بهای کالا را پرداخت نکند؛ فروشنده اختیار فسخ خواهد داشت.
به این نوع حق فسخ خیار تاخیر ثمن گفته می شود. اما لازم به ذکر است که این خیار دارای شرایطی است.
ماده قانونی خیار تاخیر ثمن
ماده ۴۰۲ قانون مدنی بیان می کند:
« هر گاه مبیع عین خارجی و یا در حکم آن بوده و برای تادیه ثمن یا تسلیم مبیع بین متبایعین اجلی معین نشده باشد؛ اگر سه روز از تاریخ بیع بگذرد و در این مدت نه بایع، مبیع را تسلیم مشتری نماید و نه مشتری تمام ثمن را به بایع بدهد بایع مختار در فسخ معامله میشود.»
مثال برای خیار تاخیر تاخیر ثمن
با یک مثال بیشتر با خیار تاخیر ثمن آشنا شویم. شما تصور کنید خودرویی را به کسی فروخته اید؛ اما در حین معامله شما نتوانستید زمانی را برای پرداخت بهای ماشین تعیین کنید.
حال پس از گذشت سه روز، خریدار بهای مورد نظر را به شما پرداخت نکرده است و شما از این موضوع شاکی هستید. اما نگران نباشید، شما می توانید بعد از گذشت سه روز از تاریخ معامله، این قرارداد را بهم بزنید.
این کار به دلیل این است که قانون به شما این حق را تحت عنوان خیار تاخیر ثمن داده است. اما قبل از هر چیز با هم با شرایط خیار تاخیر ثمن آشنا خواهیم شد.
شرایط ایجاد خیار تاخیر ثمن
- مبیع عین خارجی باشد (کالای مورد معامله وجود خارجی داشته باشد، مثل ماشین، خانه و …)
- تادیه ثمن و تسلیم مبیع موجل نباشد.( یعنی زمان معینی برای تحویل بهای معامله و آن کالا تعیین نشده باشد و تاریخی را تعیین نکرده باشند.)
- مبلغ کالا و خود کالای مورد معامله تحویل داده نشده باشد. مثلا خانه ای را معامله کرده اید اما هنوز شما خانه را تحویل خریدار ندادید و او هم هنوز بهای خانه را به شما پرداخت نکرده باشد.
- باید سه روز از تاریخ معامله شما گذشته باشد و هنوز نه کالا را تحویل داده باشید نه مشتری مبلغی به شما پرداخته کرده باشد.
برای این که شما به عنوان فروشنده بتوانید این خیار تاخیر ثمن را اعمال کنید و معامله را بهم بزنید، باید همه ی این شرایط وجود داشته باشد.
مثلا اگر شما تعیین کرده باشید که ۱۰ روز بعد از معامله، مشتری بهای کالا را بپردازد و او بعد از ده روز مبلغ مورد نظر شما نپردازد یا کمتر از مبلغ توافقی بپردازد، شما نمی توانید خیار تاخیر ثمن را اعمال کنید.
نکات خیار تاخیر ثمن
- خیار تاخیر ثمن مختص فروشنده است و هیچ وقت نمی شود آن را برای مشتری در نظر گرفت.
- خیار تاخیر ثمن فقط مخصوص عقد بیع (خرید و فروش) است و برای سایر عقود در نظر گرفته نمی شود.
- خیار تاخیر ثمن زمانی اعمال می شود که کالای مورد معامله (ثمن) تحویل خریدار داده نشده باشد. اما اگر بخشی از کالا را تحویل دادید نه تمام آن را، می توانید که خیار تاخیر ثمن را اعمال کنید.
مثلا اگر شما سرویس مبلمان را فروخته اید و بخشی از آن را تحویل داده اید اما بعد از تحویل بخشی از آن کماکان مشتری قیمت آن را نپردازد، می توانید خیار تاخیر ثمن را اعمال کنید. - خود داری فروشنده از گرفتن مبلغ باعث اعمال خیار نیست.
برای مثال اگر شما خودرویی را خریداری کردید و با وجود اینکه شما بهای ماشین را آماده کرده اید، اما فروشنده از گرفتن ثمن خودداری می کند. بنابراین با خودداری فروشنده از تحویل بهای خودرو (ثمن)، دیگر نمی تواند خیار تاخیر ثمن را اعمال کند.
اسقاط خیار تاخیر ثمن
خیار تاخیر ثمن می تواند مانند سایر اختیارات توسط صاحب حق اسقاط شود. این اتفاق می تواند یا با بیان کردن و به صورت شفاهی باشد، یا در قرارداد ذکر شود که خیار تاخیر ثمن ساقط می شود، در این دو صورت خیار تاخیر ثمن برای فروشنده از بین می رود و دیگر نمی تواند از این طریق معامله را بهم بزند.
گاهی اسقاط خیار تاخیر ثمن می تواند به صورت ضمنی انجام شود. یعنی فروشنده عملی انجام دهد که نشان می دهد از حق اعمال خیار تاخیر ثمن صرف نظر کرده است.
در واقع به این شکل که اگر پس از گذشت سه روز، فروشنده از خریدار قیمت معامله را مطالبه کند، به این معنی است که به صورت ضمنی از حق خود برای اعمال خیار تاخیر ثمن گذشته است.
مورد دیگر که نشان می دهد فروشنده قصد دارد حق خود برای خیار تاخیر ثمن را از بین ببرد این است که بخشی از مبلغ را از خریدار دریافت کند.
این حرکت به این معنی است که وی قصد به هم زدن معامله را ندارد و از حق فسخ خود توسط خیار تاخیر ثمن گذشته است.
فسخ قرارداد و خیار تاخیر ثمن
شما برای فسخ قرارداد توسط خیار تاخیر ثمن ابتدا می توانید اظهارنامه ای به خریدار ارسال کنید و اعلام نمایید که معامله فسخ شده است
سپس دادخواستی را تحت عنوان “تایید فسخ قرارداد به جهت خیار تاخیر ثمن” به دادگاه ارسال نمایید
برای اینکار لازم است که به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه فرمایید و اظهارنامه خود را در سامانه ثنا ثبت نمایید.
البته توصیه ما این است که با توجه به عدم آشنایی با فرایند حقوقی این کار و نحوه ی تنظیم اظهار نامه و دادخواست، حتما پیش از هر اقدامی با یک وکیل متخصص در حوزه معاملات مشاوره نمایید. در ادامه شما را برای دریافت مشاوره راهنمایی خواهیم کرد.
نتیجه گیری
زمانیکه شما به عنوان خریدار چیزی را مانند خانه یا ماشین به کسی بفروشید؛ اما مهلتی را برای پرداخت بها یا تحویل مورد معامله تعیین نکرده باشید، پس از مدت سه روز ز قرارداد شما به عنوان فروشنده می توانید با توجه به اختیار فسخی که قانون به شما داده است معامله را بهم بزنید، به این حق خیار تاخیر ثمن گفته می شود.
البته اعمال این خیار شرایطی دارد که عبارتند از: هیچ تاریخی برای تحویل مورد معامله و یا بهای آن معین نشده باشد، مورد معامله وجود خارجی داشته باشد (مثل ماشین یا خانه)، باید سه روز از تاریخ قرارداد گذشته باشد تا فروشنده بتواند حق فسخ خود توسط خیار تاخیر ثمن را اعمال نماید.
لازم به ذکر است این حق تنها متعلق به فروشنده است و به خریدار تعلق ندارد.
سوالات متداول
آیا خیار تاخیر ثمن به خریدار هم تعلق دارد؟
خیر، این اختیار تنها مختص فروشنده است.
اگر خریدار برای پرداخت مبلغ کالا از فروشنده مهلت بگیرد، باز خیار تاخیر ثمن قابل اعمال است؟
خیر، خیار تاخیر ثمن در صورتی قابل اعمال است که مدتی برای تحویل کالا یا پرداخت بها معین نشده باشد.
در چه زمانی می توان خیار تاخیر ثمن را اعمال کرد؟
در صورتی که سه روز از تاریخ انعقاد قرارداد گذشته باشد و نه خریدار بها را تحویل داده باشد، نه فروشنده مورد معامله را.
2 پاسخ
باسلام واحترام
اگر در معامله بین پدر و پسر در چند قطعه زمین با موقعیت مشخص و ثمن معلوم و کل ثمن معامله ۵۰۰ میلیون تومان باشد که پدر ۲۰۰ میلیون را در قبال خدماتی که قبلا بهش شده پرداخت شده (تهاتر شده) و مابقی ثمن باقی مانده سیصد تومان را در مبایعه نامه نوشته نقدا دریافت کرده و تمام شرایط یک مبایعه نامه در آن رعایت شده است. فقط چون زمینها سند رسمی ندارند تاریخ دفتر خانه مشخص نشده مبایعه نامه شاهد دارد مهر بنگاه دارد و هیچ شرط فسخ درآن آورده نشده و تمام خیارات بجز خیار تدلیس بااقرار طرفین ساقط شده است.معامله خارج از بنگاه انجام شده و فقط جهت کتابت قانونی به بنگاه رفتیم علاوه برآن اقرارنامه دستی با امضاء شاهد داده که همه مفاد مبایعه نامه انجام شده و هرگونه ادعا رادراین زمینه این مبایعه نامه ازخود ساقط کرده است . برای پرداخت نقدی رسید بانکی چیزی ندارم. (سیصد میلیون مبلغی پرداخت نقدی شده مبلغی و بقیه مبلغ رادریافت نکرد و بعنوان ودیعه پیش من است جهت هزینه های آتی بااطلاع شهود قولنامه )
۱- آیا پدرم بدلیل عدم پرداخت مبلغ کامل مبایعه نامه میتواند در زمان حیات خود مبایع نامه راباطل نماید .
۲- آیا سایر فرزندان بعد فوت پدر بدلیل پرداخت نقدی سیصد میلیون مبلغ مبایعه نامه میتواند مبایعه نامه راباطل نمایند .
سلام: بابتد عدم وصول مبلغ میتواند فسخ قرارداد نمایدسایر فرزندان نمیتوانند اقدام نمایند مگر پدر قبا فوت اعلام نماید پولی به من پرداخت نشده است