ثمن معامله به معنای قیمت و بها می باشد. به بهایی که کالا در برابر آن معامله می شود ثمن اطلاق می گردد چه اینکه با ارزش متعارف کالا در بازار برابر و یا اینکه کمتر و یا بیشتر باشد.
قیمت عبارت است از ارزشی که کالا نزد عرف و بازار دارد که از آن به “ثمن المثل” تعبیر می گردد.
مبایعه نامه
به قراردادی که افراد در ضمن آن مال (اعم از منقول و یا غیرمنقول) خرید و فروش می نمایند اطلاق می گردد و در اصطلاح به این خرید و فروش بیع گفته می شود.
بیع، عقد معاوضی (عقد معاوضه در لغت به معنای مبادله کردن و در اصطلاح به مبادله کالا و خدمات گفته می شود) محسوب می شود و عوض مالی که مورد معامله واقع می شود قرار می گیرد.
از لحاظ عرفی بین عوض (بدل) و معوض (مال مورد معامله و پول آن) از لحاظ ارزش برابری وجود دارد.
در مبایعه نامه ها (قراردادهای خرید و فروش) بخشی وجود دارد که اختصاص به ما به ازای ریالی مال معامله دارد.
لازم به ذکر است در اکثر قراردادهایی که در خصوص پیش فروش اموال هستند به علت اینکه زمان تهیه و تولید طولانی می باشد، زمان تعیین ثمن معامله به آینده موکول می گردد.
برای مثال در پیش فروش آپارتمان ها و خودرو این شیوه رایج است و در بعضی موارد تولیدکننده ثمن را تعیین می کند که در عمل سبب بروز نزاع می گردد.
مجهول بودن ثمن موجب بطلان قرارداد خواهد شد و قرارداد پیش فروش اموال نیز از این امر مستثنی نیست و در این قرارداد نیز ثمن باید معلوم و مشخص باشد.
همچنین بر اساس قاعده سنتی که در فقه و قانون مدنی ما مورد پذیرش قرار گرفته میزان و مقدار ثمن باید مشخص و مقطوع باشد در غیر این صورت معامله باطل محسوب می گردد.
نحوه پرداخت ثمن معامله
خریدار مکلف است که همراه با انعقاد قرارداد و امضای مبایعه نامه بهای مالی که مورد معامله قرارگرفته است را به فروشنده پرداخت نماید که در اصطلاح گفته می شود که ثمن معامله حال محسوب می شود و از نظر عرف، معامله نقدی اطلاق می شود.
شیوه پرداخت می تواند نقدی، موجل و یا اینکه اقساطی باشد.
بدین نحو که طرفین معامله جهت پرداخت، زمان مشخصی را مقرر و یا اینکه جهت پرداخت شرایط خاصی را معین می نمایند، همچنین این امکان وجود دارد که خرید و فروش اقساطی صورت پذیرد که در این صورت جهت دریافت پول فروشنده باید تا سررسید اقساط منتظر بماند و تا پیش از آن حقی جهت مطالبه نخواهد داشت.
با در نظر گرفتن اینکه خریدار باید وجه قرارداد را بپردازد بنابراین درصورت بروز اختلاف در مورد پرداخت و یا عدم پرداخت ثمن بین فروشنده و خریدار اثبات پرداخت وجه قرارداد با خریدار است و اصل بر این است که وجهی پرداخت نشده است، خریدار باید ثابت نماید که مبلغ را نقدا به فروشنده پرداخت نموده و رسید دریافت کرده است و یا اینکه به حساب فروشنده واریز نموده است و یا مبلغ را در حضور شهود نقدا پرداخت کرده است در غیر این صورت بنا به حکم دادگاه خریدار ملزم به پرداخت مبلغ قرارداد است.
در حالتی که فروشنده در خصوص دریافت ثمن معامله در قرارداد اقرار کرده باشد ولی در واقع ثمن را دریافت نکرده باشد در این مورد اثبات اینکه وجهی پرداخت نشده برعهده فروشنده است در غیر این صورت فروشنده حقی جهت مطالبه مبلغ نخواهد داشت.
عدم پرداخت ثمن معامله
هر قراردادی این حق را برای طرفین (فروشنده و خریدار) ایجاد می کند که چنانچه تعهدات اجرا نگردند متعهد له این حق را داشته باشد که بتواند جهت الزام طرف دیگر به ایفای تعهدات قراردادی اقدام نماید.
در نتیجه چنانچه به فروشنده مبلغ قرارداد پرداخت نشده باشد وی می تواند با ارائه دادخواست مطالبه وجه در دادگاه حقوقی، جهت مطالبه وجه قرارداد الزام خریدار را بخواهد.
لازم به ذکر است این امکان وجود دارد که تحویل مبیع و یا تنظیم سند رسمی منوط به این باشد که ابتدا مبلغ پرداخت بشود که در این صورت تا پیش از دریافت وجه فروشنده می تواند از ایفای این تعهدات خودداری نماید، این امکان نیز برای فروشنده وجود دارد که چنانچه وجه قرارداد پرداخت نشود حق فسخ داشته باشد.
مطالبه ثمن معامله اموال منقول و غیرمنقول
هم در اموال منقول (مال منقول به آن دسته از اموالی گویند که قابلیت جابجایی بدون نقص و خرابی را داشته باشد) و هم در اموال غیر منقول (موالی را که نتوان از محلی به محل دیگر نقل نمود، اعم از اینکه استقرار آنها ذاتی باشد، یا به واسطه عمل انسان، به نحوی که نقل آن مستلزم خرابی یا نقص خود مال یا محل آن شود؛ غیرمنقول شمرده است) امکان طرح این دعوا امکانپذیر است.
در صورت عدم وفای به عهد از جانب خریدار و عدم پرداخت ثمن از جانب وی، فروشنده این حق را دارد که جهت مطالبه ثمن اقامه دعوا نماید.
اما در صورتی که فروشنده مطابق تعهدش عمل نکرده باشد خریدار می تواند دادخواست استرداد ثمن ارائه نماید لازم به ذکر است که امکان طرح این دعوا در صورتی امکانپذیر است که بین خریدار و فروشنده قرارداد بیع تنظیم و ایجاد گردیده و بیع بصورت صحیح صورت گرفته باشد.
زیرا بیعی که فاسد باشد (بصورت صحیح منعقد نگردیده باشد) در ثمن و تملک مبیع فاقد اثر است.
” در صورتی که شخصی به موجب بیع فاسد مالی را قبض نموده باشد مکلف به رد آن به صاحبش است. چنانچه مال تلف شود و یا اینکه نقصی در آن حادث گردد وی ضامن عین و منفعت آن مال خواهد شد.
اما در صورت (اقاله، فسخ، انفساخ) معامله و یا بطلان آن استرداد و مطالبه ثمن امکانپذیر نیست. “
مدارک لازم جهت دریافت ثمن معامله
مدارکی که جهت مطالبه ثمن لازم به ارائه هستند به شرح زیر می باشند:
- شناسنامه و یا کارت ملی.
- ارائه دادخواست مطالبه ثمن معامله.
- هزینه دادرسی معادل دعاوی مالی پرداخت گردد.
- ارائه قرارداد بیعی که بین فروشنده و خریدار منعقد گردیده است.
امکان الزام خریدار به پرداخت مبلغ قرارداد
این امکان وجود دارد که طرفین در خصوص پرداخت مبلغ قرارداد دچار مشکل بشوند. مثلا خریدار ملک به تعهدات خویش عمل ننماید و مبلغ قرارداد را نپردازد.
در صورت درج صحیح همه چیز در قرارداد می توان به دادگاه مراجعه و دادخواست الزام خریدار جهت پرداخت ثمن معامله را ارائه کرد.
حتی می توان در خصوص ضرر و زیان وارده نیز شکایت نمود.
تأخیر در پرداخت ثمن معامله و فسخ قرارداد
در صورتی که خریدار بنا به دلایلی از انجام تعهدات خود عدول نماید با در نظر گرفتن شروطی که در قرارداد درج گردیده و به ویژه خیار تأخیر ثمن می توان دادخواست فسخ قرارداد بدلیل خیار تأخیر ثمن را تنظیم و به دادگاه تقدیم نمود.
دادگاه صالح مطالبه ثمن
طبق رای وحدت رویه شماره ۳۱ دیوان عالی کشور برای طرح دعوای مطالبه ثمن در خصوص اموال منقول و غیرمنقول دادگاه حقوقی محل اقامت خوانده (خریدار) جهت رسیدگی صلاحیت دارد.
پس از مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی دفتر مذکور پس از دریافت و تکمیل هزینه دادرسی معادل دعاوی مالی پرونده را به دادگاه هایی که صلاحیت دارد ارسال می نماید.
نتیجه گیری
همانطور که گفته شد ثمن معامله عبارت است از پولی که بابت فروش مالی دریافت می نماییم. در کلیه قراردادهای مربوط به خرید و فروش بخشی وجود دارد که مرتبط با ما به ازای ریالی است که مشخص می نماید خریدار به چه میزان باید در ازای انتقال مال به فروشنده بپردازد.
اصل بر این است که وجهی پرداخت نگردیده است و اثبات پرداخت برعهده خریدار می باشد.
در نتیجه در صورتی که خریدار وجهی را جهت معامله پرداخت ننماید یعنی همان عدم پرداخت ثمن معامله که به طرح دعاوی حقوقی زیادی مانند مطالبه وجه، الزام به ایفای تعهدات و گاها انحلال قرارداد منجر می گردد.
پرسش های متداول
از چه روشهایی می توان پرداخت ثمن معامله را اثبات نمود؟
خریدار باید ثابت نماید که مبلغ را نقدا به فروشنده پرداخت نموده و رسید دریافت کرده است و یا اینکه به حساب فروشنده واریز نموده است و یا مبلغ را در حضور شهود نقدا پرداخت کرده است در غیر این صورت بنا به حکم دادگاه خریدار ملزم به پرداخت مبلغ قرارداد است.
چه دادگاهی صلاحیت رسیدگی به مطالبه ثمن معامله را دارد؟
طبق رای وحدت رویه شماره ۳۱ دیوان عالی کشور برای طرح دعوای مطالبه ثمن در خصوص اموال منقول و غیرمنقول دادگاه حقوقی محل اقامت خوانده (خریدار) جهت رسیدگی صلاحیت دارد.
پس از مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی دفتر مذکور پس از دریافت و تکمیل هزینه دادرسی معادل دعاوی مالی پرونده را به دادگاه های که صلاحیت دارد ارسال می نماید.
در صورتی که خریدار ثمن معامله را نپردازد به چه نحو باید جهت دریافت ثمن اقدام نمود؟
در صورت درج صحیح همه چیز در قرارداد می توان به دادگاه مراجعه و دادخواست الزام خریدار جهت پرداخت ثمن معامله را ارائه کرد. حتی می توان در خصوص ضرر و زیان وارده نیز شکایت نمود.
در صورتی که خریدار بنا به دلایلی از انجام تعهدات خود عدول نماید با در نظر گرفتن شروطی که در قرارداد درج گردیده و به ویژه خیار تأخیر ثمن می توان دادخواست فسخ قرارداد بدلیل خیار تأخیر ثمن را تنظیم و به دادگاه تقدیم نمود.
2 پاسخ
با سلام و خسته نباشید خدمت شما
اگر در معامله ای از مبلغ ثمن تعیین شده هیچ مبلغی به فروشنده پرداخت نشود و پرداخت کل ثمن موکول به تنطیم سند در دفترخانه گردد و فروشنده فوت نماید امکان فسخ معامله توسط وراث وجود دارد ؟
با تشکر
سلام: خیر نمی توانند نسبت به فسخ معامله اقدام کنند.