قانون شرکتهای تعاونی؛ شرکت تعاونی شرکتی است که برای مدت نامحدود به منظور رفع احتیاجات مشترک شرکاء و بهبود وضع مادی و اجتماعی آنان برای یک‌یا چند منظور ذیل تشکیل میشود:
انجام خدمات عمومی و هر گونه فعالیت مربوط به تولید محصولات کشاورزی و صنعتی -تهیه و طبقه‌بندی – نگاهداری – تبدیل و فروش‌محصولات مزبور – تهیه توزیع هر نوع کالا و لوازم مورد نیاز زندگی و حرفه‌ای آنان تحصیل وام و اعتبار برای شرکاء – اقدام به عملیات ساختمانی و‌ایجاد مسکن – بیمه محصولات و حیوانات – قبولی نمایندگی مؤسسات و کارخانجات وابسته به فعالیتهای مذکور در فوق – خرید سهم‌الشرکه‌شرکتهای مشابه و امثال منظور۴های مذکور.
اعضاء (شرکاء) شرکتهای تعاونی از هفت نفر نباید کمتر باشند. تعداد شرکاء و سرمایه شرکت تعاونی متغیر و نامحدود است. طبق ماده ۵ قانون فوق؛ شرکتهای تعاونی که طبق این قانون تشکیل و اساسنامه آنها به تصویب شورای عالی تعاونی کشور می‌رسد از پرداخت حق‌الثبت و تمبر‌سهام و مالیات بر درآمد معاف می‌باشند و همچنین مبالغی که در پایان هر سال طبق بند ز ماده ۳ این قانون به شرکاء پرداخت میشود از مالیات معاف خواهند بود.
شرکت تعاونی تولید و مصرف چه شرکتی است؟
شرکت تعاونی تولید شرکتی است که بین عده از ارباب حرف تشکیل میشود و شرکاء مشاغل خود را برای تولید و فروش اشیاء یا اجناس به کار می‌برند.
اگر در شرکت تولید یک عده از شرکاء در خدمت دائمی شرکت نبوده یا از اهل حرفه که موضوع عملیات شرکت است نباشند لااقل دو ثلث اعضاء اداره‌کننده شرکت باید از شرکایی انتخاب شوند که حرفه آنها موضوع عملیات شرکت است.
شرکت تعاونی مصرف شرکتی است که برای مقاصد ذیل تشکیل میشود:
- فروش اجناس لازمه برای مصارف زندگانی اعم از اینکه اجناس مزبوره را شرکاء ایجاد کرده یا خریده باشند.
- تقسیم نفع و ضرر بین شرکاء به نسبت خرید هر یک از آنها.
انواع شرکت تعاونی طبق دستورالعمل تشکیل شرکت تعاونی
طبق ماده۱ دستورالعمل تشکیل تعاونی ها؛ شرکتهای تعاونی به لحاظ نوع فعالیت به دو دسته تقسیم می‌شوند:
- الف – شرکت تعاونی تولید: شرکتی است که به منظور اشتغال اعضاء در امور مربوط به کشاورزی، دامداری، دامپروری، پرورش و صید ماهی، شیلات، صنعت، معدن، عمران شهری و روستایی و عشایری و نظایر اینها فعالیت می‌نماید
- ب- شرکت تعاونی توزیع: شرکتی است که در امور مربوط به تهیه و توزیع کالا، مسکن، خدمات و سایر نیازمندیهای اعضاء فعالیت می‌نماید.
همچنین طبق ماده۲ دستورالعمل فوق؛ شرکتهای تعاونی به لحاظ عضویت به دو دسته تقسیم می‌شوند:
- الف- شرکت تعاونی عام: شرکتی است که عضویت در آن برای همه آزاد می‌باشد و موسسین یا شرکت باید برای تأمین قسمتی از سرمایه اولیه و یا افزایش سرمایه شرکت سهام آنرا به عموم عرضه نمایند.
- ب- شرکت تعاونی خاص: شرکتی است که عضویت در آن منحصراً برای گروهی خاص از قبیل: کارگران، کارمندان، کشاورزان، دانشجویان، ایثارگران، زنان، مشاغل خاص و نظایر اینها آزاد باشد، بدیهی است تعاونی موظف به پذیرش متقاضیان واجد شرایط بوده و از این نظر محدودیتی برای عضویت وجود ندارد.
در تابلوها و سربرگهای شرکتهای تعاونی ذکر عنوان «تعاونی» ضروری است و باید بطور خوانا قید شود. برای واحدهای صنفی شهرستانها و برای هر واحد کارمندی و کارگری فقط یک شرکت تعاونی در هر موضوع فعالیت تشکیل میشود. شرکتهای تعاونی با بیش از ۵۰۰ عضو و اتحادیه‌هایی که تعداد اعضاء تعاونیهای عضو آنها مجموعاً بیش از ۲۰۰۰ عضو باشد، «تعاونی بزرگ» محسوب می‌شوند.
شرکتهای تعاونی تابع چه اصولی هستند؟
شرکتهای تعاونی باید تابع اصول ذیل باشند:
- الف – عضویت شرکت تعاونی برای عموم اشخاص واجد شرایطی که در اساسنامه شرکت قید گردیده با تصویب هیأت مدیره شرکت آزاد می‌باشد.
- ب – کلیه اعضاء شرکت دارای حقوق و وظایف مساوی می‌باشند.
- ج – در مجامع عمومی بدون در نظر گرفتن تعداد سهام هر عضو دارای یک رأی می‌باشد و استفاده از این حق از حقوق شخص صاحب سهم است.
در مواردی که به عللی استفاده از این حق به طور مستقیم برای شریکی میسر نباشد ممکن است به موجب وکالت کتبی به یکی دیگر از شرکاء واگذار‌شود. در مورد وکالت هیچ عضوی نمی‌تواند با احتساب رأی خود مجموعاً بیش از پنج رأی داشته باشد.
در اتحادیه‌های شرکتهای تعاونی نماینده هر شرکت عضو به نسبت اعضای آن شرکت حق رأی خواهد داشت. - د – استرداد سهام و پرداخت بهای آن تا حدی که موجبات وقفه در فعالیت شرکت فراهم نشود مجاز است.
- ه – سهام شرکت تعاونی با نام و غیر قابل تقسیم است و بهای آن باید نقداً پرداخت شود. انتقال سهام به اشخاص غیر عضو ممنوع است.
- و – بهره حق‌السهم شرکتهای تعاونی که در آخر هر سال به شرکاء ممکن است داده شود در اساسنامه شرکت تعیین خواهد شد.
- ز – درآمد سالیانه شرکت پس از وضع هزینه – استهلاک – ذخایر و بهره سهام به نسبت معاملاتی که هر یک از اعضاء و مشتریان غیر عضو که در‌طول سال مالی با شرکت نموده‌اند بین آنان تقسیم خواهد شد.
- ح – شرکتهای تعاونی از اعضاء جزو دیون ممتازه محسوب است.
بیشتر مطالعه کنید: شرکت سهامی خاص چیست؟
تعداد اعضا و سرمایه در شرکت های تعاونی چقدر است؟
تعداد اعضاء در زمان ثبت و دوران فعالیت باید طبق طرح تأسیس و تغییرات بعدی آن بوده و رعایت مورازد زیر الزامی است:
- الف- حداقل تعداد اعضاء در زمان ثبت و دوران فعالیت شرکتهای تعاونی نباید از ۷ نفر عضو کمتر باشد
- ب- در شرکتهای تعاونی اشتغالزا که به منظور ایجاد اشتغال تولیدی یا خدماتی با استفاده از کمکهای دولتی برای اعضاء تشکیل می‌شوند . تعداد اعضاء بایستی حداقل معادل ۵۰% مشاغل دائمی طرح تعاونی باشد.
- ج- در شرکتهای تعاونی که بدون استفاده از کمکهای دولتی و یا با هدف سرمایه گذاری تشکیل می شوند و حداقل ۵۰% سرمایه گذاری طرح توسط اعضاء تأمین می‌گردد. رعایت بند (ب) الزامی نمی‌باشد.
- د- حداکثر تعداد اعضاء در تعاونیهای مسکن (تأمین مسکن اعضاء) متناسب با اهلیت ( دانش و تجربه) مدیران تعاونی بنابه تشخیص ادارات کل تعاون تعیین می‌گردد.
- هـ- رعایت تبصره ۲ ماده ۲ دستورالعمل تشکیل تعاونیها درخصوص تعاونیهای فوق الذکر الزامی نمی‌باشد.
میزان سرمایه و ارزش سهام در شرکت تعاونی
میزان سرمایه و ارزش سهام به عهده هیأت مؤسس تعاونی است و میزان آن در اساسنامه مصوب ذکر خواهد شد. بدیهی است هر تعاونی وقتی تشکیل و ثبت میشود که حداقل یک سوم سرمایه آن تأدیه و چنانچه بصورت نقدی و جنسی باشد تقویم و تسلیم شده باشد.
در شرکتهای تعاونی سرمایه‌گذاری حداقل میزان سرمایه ۱۰۰۰۰۰۰۰۰۰ریال تعیین می‌گردد.
اعضای تعاونی مکلفند مبلغ تعهد شده سهم خود را ظرف مدت مقرر در اساسنامه که نباید از دو سال بیشتر باشد تادیه نمایند.سهم اعضاء درتأمین سرمایه تعاونی برابر است مگر اینکه مجمع عمومی تصویب نماید که برخی از اعضاء سهم بیشتری خریداری نمایند. در این صورت حداکثر میزان سهم هر عضو نباید از ۳۰ درصد کل سرمایه تعاونی تجاوز نماید.
اتحادیه تعاونی با عضویت شرکتهای و تعاونیهای داوطلب و با حداقل ۷ عضو که دارای موضوع فعالیت واحد باشند در سطح شهرستان یا استان تشکیل می‌شوند. شرکتهای تعاونی و اتحادیه‌های استانی می‌توانند نسبت به تشکیل اتحادیه‌های مرکزی اقدام نمایند.
هر شرکت تعاونی می‌تواند فقط عضو یک اتحادیه شهرستانی، استانی و یا مرکزی باشد، در هر حال عضویت در بیش از یک اتحادیه، برای شرکت تعاونی با تعدد موضوع فعالیت بلامانع است. تشکیل اتحادیه مرکزی با مجوز وزارت تعاون خواهد بود. اعضای هیات مدیره اتحادیه از نمایندگان تعاونیهای عضو و به عنوان شخص حقیقی و اعضای هیات بازرس اتحادیه‌از نمایندگان تعاونیهای عضو و یا سایرین تعیین می‌شوند.
حداقل تعداد اعضاء اتحادیه‌های سراسری در زمان ثبت و دوران فعالیت ۱۵ عضو تعیین می‌گردد. اعضاء اتحادیه‌های سراسری، اتحادیه‌های استانی می‌باشند. در شرایط خاص که تشکیل اتحادیه سراسری ضروری است و تعداداعضاء به حد نصاب نمی‌رسد، تشکیل اتحادیه با مجوز وزیر تعاون و رعایت حداقل قانونی بلامانع است.
ذخیره احتیاطی در شرکت تعاونی چیست؟
ذخیره احتیاطی شرکتهای تعاونی برای جبران زیانهای احتمالی و توسعه عملیات خود بدواً قسمتی از درآمد خود را که از ۱۵ درصد کمتر نباشد به‌عنوان ذخیره احتیاطی در ترازنامه منظور نموده و سپس طبق مفاد بند ز ماده ۳ به تقسیم سود سهام اقدام نمایند. منظور کردن این وجوه به حساب ذخیره تا زمانی است که جمع آن معادل با مجموع سرمایه
شرکت در ظرف ۳ سال اخیر گردد. ذخیره احتیاطی شرکت به هیچ وجه قابل تقسیم بین شرکاء نبوده و در صورت انحلال شرکت ذخیره احتیاطی بنا به تشخیص شورای تعاون کشور به‌اتحادیه تعاونی یا مؤسسات عام‌المنفعه دیگر واقع در همان شهرستان یا در شهرستان مجاز واگذار خواهد شد.