فیشینگ یا کلاهبرداری اینترنتی چیست و مجازات جرم فیشینگ

در عصر کنونی بیشتر تعاملات مالی مردم در جهت خرید کالا و خدمات، انتقال وجه و … از طریق خدمات الکترونیک صورت می گیرد که با صرف در اختیار داشتن اطلاعات کارت بانکی شامل شماره کارت، رمز دوم، cvv2 و تاریخ انقضای کارت بانکی می توان این اقدامات الکترونیک را انجام داد و مسیری در جهت تسهیل ارائه آنلاین خدمات محسوب می شود.

و تبدیل به امری اجتناب ناپذیر در زندگی روزمره کنونی در شهرها و شهرستان ها، شده است و شرایط ویژه می تواند ترغیب کننده استفاده دو چندان از این نظام الکترونیک پرداخت ها باشد. که اخیراً بشر با بیماری همه گیر کووید-۱۹ رو به رو شده است و عموم سایت های خرید آنلاین با توجه به آمار و ارقام که ارائه داده اند.

فروش خود را دو برابر نسبت به شرایط عادی می دانند که البته این امری پسندیده محسوب می شود ولی ممکن است مسائلی موجب بدبینی مردم در استفاده از این خدمت باشد و حتی ایشان را در مسیرهای پر پیچ و خم محاکم گرفتار کند؛ فیشینگ (Phishing) یا کلاهبرداری اینترنتی طریقی است که کلاهبرداران اینترنتی با توسل به آن و فریب قربانیان خود، از طریق ساختن آیدی بارهای تقلبی اطلاعات مشتریان را گرفته و اقدام به برداشت وجوه از حساب ایشان می کنند.

این نوشتار پیرامون عنوان فیشینگ و مجازات آن سخن می گوید و در ابتدا توضیحی پیرامون عملیات متقلبانه فیشینگ داده خواهد شد و سپس مجازات هایی که قانونگذار برای آن پیش بینی کرده، تشریح می گردد و در نهایت مسیر طرح شکایت توسط قربانیان چنین جرایم رایانه ای توضیح داده خواهد شد.

 فیشینگ یعنی چه؟

هر کسی که از خدمات اینترنتی پرداخت بهره می برد، حداقل برای یکبار با عبارت فیشینگ آشنا شده است؛ در تعریف اصطلاحی فیشینگ آمده، عملیاتی است که با بهره گیری از اقدامات متقلبانه در جهت ارسال ایمیل از شرکتی معتبر به قربانی این جرم شروع تا قربانی با خواندن آن فریب خورده و اطلاعات شخصی کارت بانکی خود را در اختیار ارسال کننده ایمیل قرار دهد.

شاید شروع این جرم در کشورهای غربی با این فرایند آغاز شده باشد، ولی در حال حاضر جامعیت گسترده تری یافته بدین شکل که دیگر به ارسال ایمیل اکتفاء نمی نمایند، بلکه با برقراری تماس با اشخاص و مدعی شدن اینکه از طرف بانک تماس می گیریم و برای ارائه خدمات بیشتر که عموماً موجب ترغیب قربانی فیشینگ می شود.

سعی در گرفتن اطلاعات کارت بانکی ایشان می کنند و یا صورت دیگر اینکه، با ساختن وب سایت های جعلی درگاه پرداخت الکترونیک در سایت های نامعتبر از قبیل فروش لباس، یا سایت های شرط بندی که پیشنهادهای وسوسه انگیزی برای مراجعه کننده آن دارد، قربانی را به درگاه جعلی هدایت، تا اطلاعات کارت بانکی خود وارد کند که با این اتفاق کلاهبردار عملیات فیشینگ به خواست خود می رسد.

قربانی شدن افراد بی گناه در فیشینگ

در مواردی مشاهده شده است که قربانی فیشینگ صرفاً مالی از دست نمی دهد، بلکه با انجام عملیات پیچیده ای توسط کلاهبردار، پول را از حساب قربانی اول برداشت، و در حساب قربانی دیگر واریز می کند که در این صورت قربانی اول خود در مظان اتهام کلاهبرداری قرار می گردد و ممکن است موجبات کیفری ایشان را فراهم کند.

عاملان چنین جرایمی صرفاً با استفاده از فریفتن و ایجاد حس طمع در قربانی که عنصری روانشناسی است، در جهت خواست خود هدایت می کند.

ولی پیشنهاد ما این است که دستور العمل هایی که پلیس فتا یا بانک ها و یا سایت های خرید اینترنتی در جهت استفاده صحیح و بدون خطر درگاه های اینترنتی، خریدی مطمئن و عاری از هرگونه زیان مالی برای شما فراهم نموده اند برای یکبار که شده مطالعه نمایید.

با این توضیح در حال حاضر با ایجاد کردن رمز پویا و الزامی کردن آن برای تمامی مشتریان بانک ها، تا حدودی از این اتفاق ناخوش یمن پیشگیری شده است.

مجازات فیشینگ

قانونگذار جمهوری اسلامی ایران در قانون جرایم رایانه ای مصوب سال ۱۳۸۸، با افزایش این قسم جرایم، این موضوع را مورد قانونگذاری قرار داد و برای آن مجازات تعیین کرد. ماده ۱۲ قانون جرایم رایانه ای صرفاً به سرقت اطلاعات و داده ها اشاره کرده است و شرط اول را این گذاشته که اگر اطلاعات ربایش شده، در اختیار رباینده همچنان باقی باشد.

مجازات آن جزای نقدی یک میلیون ریال تا بیست میلیون ریال و در غیر اینصورت به حبس از ۹۱ روز تا یکسال و جزای نقدی از پنج میلیون ریال تا بیست میلیون ریال محکوم نموده است. این ماده صرفاً به سرقت اطلاعات یعنی اطلاعات بانکی یا اطلاعات خصوصی افراد در شبکه های مجازی پرداخته که این عمل با اقدامات فریبکارانه از قبیل ساخت درگاه جعلی یا هر طریق دیگر صورت گرفته باشد.

در ماده ۱۳ قانون جرایم رایانه ای، یک گام فراتر از ماده قبل برداشته، مبنی بر اینکه عامل فیشینگ وجه یا مال و یا امتیازی مالی برای خود یا دیگری بدست آورد، که در این صورت علاوه بر رد مال برده شده، به حبس از یک تا پنج سال و جزای نقدی از بیست میلیون ریال تا یکصد میلیون ریال و یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد. در واقع ماده ۱۳، تحقق تحصیل مال غیر از طریق نامشروع را محقق دانسته که در این صورت مجازات شدیدتری پیش بینی نموده است.

البته برخی از حقوقدانان، فیشینگ را نوعی کلاهبرداری در نظر می گیرند و به ماده ۱ قانون تشدید مجازات مرتکبین، ارتشاء و اختلاس و کلاهبرداری استناد می کنند؛ به این دلیل که سه عنصر را در تحقق کلاهبرداری که جرمی مستمر است، شرط می دانند، اعم از نخست، مانور متقلبانه؛ که ساخت درگاه جعلی یا ارسال پیام های ترغیب انگیز در جهت فریب قربانی را از جمله اقدامات متقلبانه می دانند.

دوم فریب قربانی؛ یعنی قربانی فیشینگ فریب مانورهای متقلبانه عامل آن را بخورد و سوم اینکه عنصر بردن مال غیر تحقق یابد که در جرم فیشینگ این امر تحقق می یابد. در نتیجه می توان با لحاظ نمودن این سه عنصر، جرم فیشینگ را از جمله جرایم کلاهبرداری مندرج ماده ۱ قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء، اختلاس و کلاهبرداری دانست.

چگونگی شکایت جرم فیشینگ

در صورتی که قربانی فیشینگ شدید، بایست بدون فوت وقت از دو طریق ذیل شکایت خود را مطرح نمایید:

• نخست اینکه به یکی از مراکز پلیس فتا در شهرستان خود مراجعه نمایید و شکایت خود را با وجود پرینت حساب و سایر مستندات، ثبت نمایید تا توسط کارآگاهان پلیس فتا پس از گرفتن دستور مقام قضایی، تحقیقات مقدماتی انجام شود تا اگر هنوز پول انتقال یافته به حساب کلاهبردار باقی باشد، آن را مسدود نمایند.
• مسیر دوم مراجعه مستقیم به دادسرای جرایم رایانه ای (البته در تهران) و یا دادسرای عمومی و انقلاب (در شهرستان ها) می باشد تا با در دست داشتن تمامی مستندات خود از قبیل پرینت حساب، تصویری از درگاه جعلی یا پیام هایی که از طریق سامانه پیام کوتاه برای شما ارسال شده است، شکایت خود را ثبت نموده تا سریعاً موضوع را به اطلاع دادستان رسانیده و دستور مقتضی صادر نموده که پس از تعیین شعبه، تحقیقات مقدماتی توسط ضابط انتظامی آغاز شود.
• البته مسیر سومی نیز وجود دارد که شاید کمی زمانبر باشد که مراجعه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی می باشد که بایست شکوائیه خود را پیش از مراجعه به آن دفتر توسط وکیل یا مشاور حقوقی و یا نمونه شکوائیه هایی که اپراتورهای دفاتر خدمات الکترونیک قضایی دارند، تنظیم نموده و سپس ثبت نمایید تا پس از رسیدگی و تعیین شعبه دادیاری، رسیدگی به پرونده و شکایت شما آغاز شود. از همین بابت نمونه شکوائیه در ذیل برای تسهیل استفاده عموم قرار داده خواهد شد.

نمونه شکوائیه فیشینگ: