نزاع و درگیری خیابانی چیست و چه مجازاتی دارد؟

یکی از مشکلات و معضلات اجتماعی حال حاضر، بحث عدم کنترل خشم، پرخاشگری و هرگونه نزاع و درگیری می باشد.

طبق گواه کارشناسان و مقامات قضایی، بسیاری از وقوع جرائم امروزی بر اساس همین عامل عدم کنترل خشم می باشد که متاسفانه مطابق با آمارهای ارائه شده توسط پزشکی قانونی، درصد نزاع و خشونت در حال حاضر کماکان روبه افزایش می باشد.

در این نوشتار قصد داریم به بحث نزاع و درگیری های خیابانی، و مجازات در نظر گرفته شده برای آن در قانون مجازات اسلامی بپردازیم.

نزاع و درگیری خیابانی چیست و چه مجازاتی دارد؟

کلمه ی نزاع به معنای جدال، ستیز، زد و خورد می باشد که متاسفانه قانون ما تعریف درستی از آن به عمل نیاورده است.

اما مطابق با تعریف دکترین حقوق نزاع عبارتست از:

رویارویی پرخاشگرانه و ستیزه جویانه که توأم با خشم، کینه و انتقام صورت می‌ گیرد، که ممکن است سبب قتل، ضرب و شتم و مجروح و معلول شدن طرف های درگیر شود و خسارات مالی فراوانی نیز به بار آورد گفته می شود.

اما قانون مجازات ما در بخش تعزیرات و در ماده ی ۶۱۵، به بحث نزاع پرداخته است.

مطابق با این ماده:

هر گاه عده‌ای با یکدیگر منازعه نمایند هر یک از شرکت‌کنندگان در نزاع حسب مورد به مجازات زیر محکوم می شوند:

1. در صورتی که نزاع منتهی به قتل شود به حبس از یک تا سه سال.
2. در صورتی که منتهی به نقص عضو شود به حبس از شش ماه تا سه سال.
3. در صورتی که منتهی به ضرب و جرح شود به حبس از سه ماه تا یک سال.

تبصره ۱ – در صورتی که اقدام شخص، دفاع مشروع تشخیص داده شود، مشمول این ماده نخواهد بود.

تبصره ۲ – مجازاتهای فوق مانع اجرای مقررات قصاص یا دیه حسب مورد نخواهد شد.

منظور از دفاع مشروع چیست و چه شرایطی دارد

یکی از عوامل موجهه جرم در قانون مجازات اسلامی، بحث دفاع مشروع می باشد.

برای اینکه عملی دفاع و مشروع تشخیص داده شود و مرتکب مجازات نشود، قانون گذار رعایت مراتب و شرایطی را در نظر گرفته است.

ماده ی ۱۵۶ قانون مجازات اسلامی در این باره بیان می دارد که:

هرگاه فردی در مقام دفاع از نفس، عرض، ناموس، مال یا آزادی تن خود یا دیگری در برابر هرگونه تجاوز یا خطر فعلی یا قریب الوقوع با رعایت مراحل دفاع مرتکب رفتاری شود که طبق قانون جرم محسوب می شود.

درصورت اجتماع شرایط زیر مجازات نمی شود:

الف- رفتار ارتکابی برای دفع تجاوز یا خطر ضرورت داشته باشد.

ب- دفاع مستند به قرائن معقول یا خوف عقلایی باشد.

پ- خطر و تجاوز به سبب اقدام آگاهانه یا تجاوز خود فرد و دفاع دیگری صورت نگرفته باشد.

ت- توسل به قوای دولتی بدون فوت وقت عملاً ممکن نباشد یا مداخله آنان در دفع تجاوز و خطر موثر واقع نشود.

در اینجا به سه نبصره مهم دقت کنید:

۱- دفاع از نفس، ناموس، عرض، مال و آزادی تن دیگری در صورتی جایز است که او از نزدیکان دفاع کننده بوده یا مسئولیت دفاع از وی برعهده دفاع کننده باشد یا ناتوان از دفاع بوده یا تقاضای کمک نماید یا در وضعیتی باشد که امکان استمداد نداشته باشد.

۲- هرگاه اصل دفاع محرز باشد ولی رعایت شرایط آن محرز نباشد اثبات عدم رعایت شرایط دفاع برعهده مهاجم است.

۳- در موارد دفاع مشروع دیه نیز ساقط است جز در مورد دفاع در مقابل تهاجم دیوانه که دیه از بیت المال پرداخت می شود.

جرم منازعه و جرائم مشابه با آن

مطابق با قانون مجازات اسلامی و جرم منازعه که به آن پرداختیم، جرائم زیادی مشابه با جرم منازعه در قانون مجازات ما وجود دارد که، گاها نتیجه رفتار ارتکابی نیز با جرم منازعه یکسان می باشد در این قسمت قصد داریم به برخی از آنها بپردازیم.

ضرب و جرح عمدی

یکی از جرائمی که بسیار به جرم منازعه نزدیک و مشابه می باشد جرم ضرب و جرح عمدی می باشد.

مطابق با ماده ۶۱۴ قانون مجازات اسلامی:

هر کس عمداً به دیگری جرح یا ضربی وارد آورد که موجب نقصان یا شکستن یا از کار افتادن عضوی از اعضا یا منتهی به مرض دایمی‌ یا فقدان یا نقص یکی از حواس یا منافع یا زوال عقل مجنی ‌علیه گردد در مواردی که قصاص امکان نداشته باشد چنانچه اقدام وی موجب اخلال در نظم ‌و صیانت و امنیت جامعه یا بیم تجری مرتکب یا دیگران گردد به شش ماه تا دو  سال حبس محکوم خواهد شد و در صورت درخواست مجنی ‌علیه مرتکب ‌به پرداخت دیه نیز محکوم می شود.

تبصره – در صورتی که جرح وارده منتهی به ضایعات فوق نشود و آلت جرح اسلحه یا چاقو و امثال آن باشد مرتکب به سه ماه تا یک سال حبس ‌محکوم خواهد شد.

در خصوص تفاوت این دو جرم می بایست به قصد مجرمانه و  ارتکاب جرم اشاره نمود.

در ضرب و جرح عمدی ممکن است قربانی و آسیب دیده اصولا اصلا قصد درگیری و نزاع را نداشته باشد درحالی که در جرم نزاع و درگیری اصولا قصد قبلی برای درگیری یا اراده دو طرف برای درگیری و نزاع وجود خواهد داشت.

قدرت نمایی، مزاحمت و اخاذی اشخاص به وسیله سلاح

مطابق با ماده ۶۱۷ قانون مجازات اسلامی:

هر کس به وسیله چاقو و یا هر نوع اسلحه دیگر تظاهر یا قدرت‌نمایی کند یا آن را وسیله مزاحمت اشخاص یا اخاذی یا تهدید قرار دهد‌ یا با کسی گلاویز شود در صورتی که از مصادیق محارب نباشد به حبس از شش ماه تا دو سال و تا (۷۴) ضربه شلاق محکوم خواهد شد.

اخلال در نظم عمومی

به موجب  ماده ی ۶۱۸ قانون مجازات:

هر کس با هیاهو و جنجال یا حرکات غیر متعارف یا تعرض به افراد موجب اخلال نظم و آسایش و آرامش عمومی گردد یا مردم را از ‌کسب و کار باز دارد به حبس از سه ماه تا یک سال و تا (۷۴) ضربه شلاق محکوم خواهد شد.

طریقه اقدام به شکایت در منازعه

چنانچه هر شخصی در هریک از جرائم اشاره شده متحمل ضرر زیان اعم از مالی، جانی و…  واقع شده باشد برای اقدام به شکایت می بایست با مراجعه به دادسرای محل وقوع جرم و تنظیم شکوائیه و پرداخت هزینه دادرسی معادل یک صد هزار ریال اقدام به ثبت شکوائیه نماید.

در این باره لازم به ذکر است که، چنانچه آسیب و جرحی به شخص وارد شده باشد، می بایست در ابتدا به پزشکی قانونی مراجعه نموده تا نسبت به میزان جراحات وارده کارشناسی و دیه تعیین شود. (کلانتری خود ارجاع می دهد)

البته جدای از مراجعه به دادسرای محل وقوع جرم، می توان با مراجعه به هریک از دفاتر خدمات قضایی، نسبت به ثبت شکوائیه اقدام نمود.

نتیجه گیری

در پایان و به عنوان نتیجه گیری کلی از آنچه که بیان شد؛

خشونت و عدم کنترل آن در سالیان گذشته در بین جامعه، متاسفانه صدمات جانی، مالی و… زیادی را به همراه داشته است.

در قانون مجازات اسلامی نیز به عناوین مختلف برای هرگونه نزاع و درگیری عنوان مجرمانه تعیین شده است که بسته به نوع جرم، قصد مرتکب، اقدامات آسیب دیده و … عنوان مجرمانه تعیین خواهد شد.

اما به طور کلی جرم مستقل و مجزایی با عنوان شرکت  در منازعه وجود دارد که در قانون مجازات در بخش تعزیرات پرداخته شده است.

سوالات رایج

آیا درصورت اثبات شرایط دفاع مشروع، آسیب زننده بازهم می بایست دیه پرداخت نماید؟

مطابق با قانون مجازات اسلامی، چنانچه اقدام فرد توسط دادگاه  موجه و مشروع تشخیص داده، لازم به پرداخت دیه به مهاجم وجود ندارد مگر آنکه مهاجم دیوانه باشد که دیه توسط دولت پرداخت می شود.

تفاوت جرم منازعه و ضرب و جرح عمدی چیست؟

جرم منازعه مطابق قانون برخلاف ضرب و جرح  اصولا به صورت دسته جمعی قابل تحقق بوده و همچنین قصد و انگیزه در جرم منازعه در حین ارتکاب، بین هر دو طرف دعوا وجود دارد.

آیا صرف حمله سلاح جرم محسوب می شود؟

مطابق با اصلاحات قانون مجازات، صرف حمل هرگونه حمل سلاح به قصد و منظور درگیری فیزیکی و ضرب و جرح با دیگری جرم محسوب شده و به شش ماه حبس نیز محکوم خواهد شد