آیا حق کسب و پیشه به ارث می رسد؟

حق کسب و پیشه و تجارت با حق سرقفلی نهادی هایی هستند وابسته به موجر و مستاجر و قرارداد اجاره، حق کسب و پیشه حقی است که برای مستاجر در راستای زحماتی که در ملک تجاری، برای او به وجود می آید.

با این توضیح که در حق کسب و پیشه مستاجر به واسطه فعالیت خود و رونق تجاری که ایجاد کرده در مکان تجاری و حسن شهرت و جذب مشتری به وجود آمده حق خواهد داشت که این حق مالی خود را منتقل کند البته در صورت تجویز و یا داشتن حق انتقال به غیر، یا اینکه حق خواهد داشت برای سالیان بعد در همان ملک حق تقدم در اجاره را داشته باشد.

نکته ای که باید به آن توجه این است که تمدید قرارداد در اجاره های سال ۵۶ امری اجباری است در صورت تمایل مستاجر و فقط در مواردی خاص است که موجر می تواند تخلیه را بخواهد.

حال اگر این موارد رخ بدهد و موجر تخلیه را بخواهد و قصد بیرون کردن مستاجر را داشته باشد باید مبلغی را تحت عنوان حق کسب و پیشه به مستاجر بابت زحماتی که این چند ساله در رونق مغازه یا مکان تجاری کشیده پرداخت کند.

حق کسب و پیشه سال ۵۶ و ۷۶

پس می توان گفت حق کسب و پیشه و تجارت طبق قانون سال ۵۶ پولی است که به مستاجر داده می شود بابت ایجاد رونق در مکان تجاری و جذب مشتری اما حق سرقفلی در سال ۷۶ که جایگزین می شود کمی محدود تر از این امر است و اصلا ربطی به زحمات مستاجر در ملک تجاری ندارد و حاصل دست رنج تاجر نیست.

و مبلغی است که در ابتدای اجاره توسط مستاجر داده می شود به مالک به ازاء داشتن حق تقدم در اجاره البته ناگفته نماند که ممکن است سر قفلی را مالک به مستاجر نیز بدهد، که می توانید تفصیل این بحث را در عنوان “سرقفلی”در این سایت مطالعه کنید.

نکته ی دیگر آن است که حق کسب و پیشه به ارث می رسد و اگر مستاجر فوت بشود، موجر موظف به پرداخت آن به وراث است در ادامه این را توضیح بیشتر خواهیم داد.

اما حق سرقفلی که در سال ۷۶ به رسمیت شناخته شد به جای حق کسب و پیشه سال ۵۶ حقی است که مستاجر یا موجر به واسطه پرداخت مبلغی پیدا می کند.

لذا سرقفلی را می توان حق یا مبلغ یا وجهی در نظر گرفت که از طرف مستاجر به مالک یا از طرف مالک به مستاجر پرداخت می شود.

حق کسب و پیشه در سال ۵۶ برای ملک تجاری مقرر شده بود که در سال ۷۶ و تصویب قانون روابط موجر و مستاجر سال ۷۶ این حق نسخ شد و سر قفلی جای آن را گرفت البته اگر قبل از تصویب این قانون این حق در اجاره ها شکل گرفته باشد همچنان پا برجاست.

موارد تعلق گرفتن و تعلق نگرفتن حق کسب و پیشه

طبق قانون روابط موجر و مستاجر سال ۵۶ که مبتنی بر حمایت از مستاجر است بعد از اتمام مدت اجاره در صورت تمایل مستاجر تمدید اجاره به صورت قهری بر موجر تحمیل می شود، و به عبارتی تمدید اجاره با اجبار قانون گذار همراه است البته در مواردی نیز حق تخلیه توسط موجر پیش بینی شده است.

یکی از این موارد تخلف مستاجر است که حسب مورد با پرداخت نصف حق کسب و پیشه یا بدون پرداخت حق کسب و پیشه می تواند تخلیه را بخواهد.

در مواردی که مالک می تواند با پرداخت تمام حق کسب و پیشه درخواست تخلیه نماید

در مواردی می توان بعد از اتمام مدت اجاره موجر تخلیه را تقاضا کند.

ماده ۱۵ قانون روابط موجر و مستاجر در این زمینه مقرر می کند:

ماده ۱۵ – علاوه بر موارد مذکور در ماده قبل در موارد زیر نیز پس از انقضاء مدت اجاره درخواست تخلیه محل کسب یا پیشه یا تجارت از دادگاه جائر است.

1. تخلیه به منظور احداث ساختمان جدید مشروط بر اینکه پروانه ساختمانی یا گواهی شهرداری مربوط ارائه شود و شهرداری ‌ها مکلفند در صورت مراجعه مالک با رعایت مقررات مربوط پروانه ساختمان و یا گواهی مورد نظر را صادر و به مالک تسلیم نمایند.
2. تخلیه به منظور احتیاج شخص موجر برای کسب یا پیشه یا تجارت.
3. در صورتی که محل کسب یا پیشه یا تجارت مناسب برای سکنی هم باشد و مالک برای سکونت خود یا اولاد یا پدر یا مادر یا همسر خود درخواست تخلیه نماید. ‌

در موارد سه‌گانه فوق دادگاه ضمن صدور حکم تخلیه به پرداخت حق کسب یا پیشه یا تجارت نیز حکم خواهد داد. ‌

در مواردی که مالک با پرداخت نصف حق کسب و پیشه می تواند تخلیه را بخواهد.

اگر در قرارداد اجاره، شرط شده باشد که مستاجر حق انتقال به غیر ندارد ولی با وجود این شرط مستاجر آن را منتقل به غیر کند مالک یا موجر می تواند با پرداخت نصف حق کسب و پیشه مغازه را به دست آورد.

در مواردی که تخلیه بدون پرداخت حق کسب و پیشه ممکن است.

در مواردی که مستاجر شغل خود را تغییر دهد برای مثال مغازه برای کتاب فروشی داده شده اما مستاجر آن را تبدیل به گوشی فروشی کند.

در صورت تعدی و تفریط مستاجر نسبت به ملک اجاره ای موجر می تواند تخلیه مغازه را بخواهد بدون آن که وجهی بابت حق کسب و پیشه پرداخت کند

آیا حق کسب و پیشه به ارث می رسد؟

حق کسب و پیشه یک حق مالی است و به تبع حقوق به ارث می رسند و حق کسب و پیشه نیز همین گونه است.

فرض کنید کسی سالیان متمادی در مغازه ای مستاجر بوده و سپس فوت می کند حال اگر موجر بخواهد تخلیه کند باید این مبلغ را به وراث مستاجر پرداخت کند.

البته نکته ای که می دانیم این است که حق کسب و پیشه وقتی تعلق می گیرد که مکان مورد اجاره مکانی تجاری مثل مغازه باشد و در ملک مسکونی اصلا چنین حقی وجود ندارد.

نتیجه گیری

حق کسب و پیشه حاصل زحمات مستاجری است که طی سالیانی که در مغازه یا ملک تجاری مستاجر بوده توانسته است به آن جا رونق ببخشد و برای آن شهرتی دست و پا کند و مشتریانی به آن جا جذب کرده است.

لذا قانون گذار خواسته که این زحمات ناروا پس از تخلیه به موجر تعلق نگیرد به این جهت برای وی حقی تحت عنوان حق کسب و پیشه به رسمیت شناخته تا موجر با پرداختن مبلغی که کارشناس تعیین می کند در موارد مشخص شده که قرار بر تخلیه است زحمات مستاجر بی پاسخ نماند.

این حق مالی به نام حق کسب و پیشه به ارث می رسد و در صورت فوت مستاجر باید به وراث او پرداخت شود.

سوالات متداول

آیا حق کسب و پیشه به ارث می رسد؟

بله، حق کسب و پیشه حق مالی است که به ارث می رسد و در باید توسط موجر به وراث مستاجر پرداخت شود.

آیا حق کسب و پیشه همچنان وجود دارد؟

با اینکه سر قفلی جایگزین این نهاد شده است اما همچنان مواد حق کسب و پیشه در اجاره های قبل از سال ۷۶ پا بر جاست.

حق کسب و پیشه چه تفاوت بنیادینی با حق سرقفلی دارد؟

حق کسب و پیشه حاصل دسترنج مستاجر ملک تجاری است به واسطه زحمتی که کشیده در جذب مشتری و شهرت ملک تجاری، اما بحث سرقفلی این گونه نیست و مبلغی است که به هر علت مثل حق تقدم به موجر پرداخت می شود و در پایان قابل مطالبه و استرداد است.