دیه سقط جنین چیست؟ و در سال ۱۴۰۰ چقدر است؟

سقط جنین عملی است که در بسیاری از کشور ها جرم محسوب می شود و در هر کشور مناسب با قوانین آن برای این عمل مجازات تعیین می شود.

در ایران نیز با توجه به احکام اسلامی، سقط جنینن عملی قبیح و دارای مجازات است که این احکام در قانون مجازات اسلامی کشور ایران وارد شده است.

در ایران برای سقط جنین در صورتی که با حکم قانونی همراه نباشد؛ دیه تعلق می گیرد و عامل سقط موظف به پرداخت دیه تعیین شده در قانون می باشد.

در واقع سقط جنین در کشور ما یک عمل غیر قانونی محسوب می شود مگر اینکه علت موجه و پزشکی برای سقط وجود داشته باشد که در این صورت برای سقط هیچ گونه مجازات یا دیه ای تعیین نخواهد شد.

در این نوشتار، مطالبی درباره ی دیه سقط جنین به مخاطبین ارائه خواهد شد.

سقط جنین در اسلام

با توجه به احکام اسلامی اعم از آیات قرآن و یا احادیث، اینچنین برداشت می شود که که بعد از سپری شدن چهار ماه از دوران جنینی، روح در بدن او دمیده می شود که با حرکت یافتن آن مقارن است.

دمیده شدن روح و یا حرکت یافتن آن، فصل جدیدی است که جنین را در زمره شخص و یا انسان قرار می دهد.

در بحث دیه نیز هر آنچه که در خصوص میزان دیه در فقه آمده است به همان صورت با توجه به تغییرات هر ساله نرخ دیه با ماهیتی یک شکل با فقه تعیین می شود.

در قرآن کریم درباره ی سقط جنین بر اثر فقر و تنگدستی آیاتی وجود دارد.

خداوند در سوره اسراء در این خصوص می فرمایند:

وَلا تَقْتُلُوا أَوْلادَکُمْ خَشْیَهَ إِمْلاقٍ نَحْنُ نَرْزُقُهُمْ وَ إِیَّاکُمْ إِنَّ قَتْلَهُمْ کانَ خِطْأً کَبیراً؛
و از بیم تنگدستى فرزندان خود را مکشید ماییم که به آن‌ها و شما روزى مى‌‏بخشیم آرى کشتن آنان همواره خطایى بزرگ است.

همچنین در خصوص طبقه بندی در مراحل رشدی جننیی نیز قرآن در آیه مومنون بدین صورت می فرماید:

ثُمَّ خَلَقْنَا النُّطْفَهَ عَلَقَهً فَخَلَقْنَا الْعَلَقَهَ مُضْغَهً فَخَلَقْنَا الْمُضْغَهَ عِظَامًا فَکَسَوْنَا الْعِظَامَ لَحْمًا ثُمَّ أَنشَأْنَاهُ خَلْقًا آخَرَ فَتَبَارَکَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِینَ؛
آن‌گاه نطفه را به‌صورت علقه درآوردیم پس آن علقه را [به‌صورت] مضغه گردانیدیم و آن‌گاه مضغه را استخوان‌هایى ساختیم بعد استخوان‌ها را با گوشتى پوشانیدیم آن‌گاه [جنین را در] آفرینشى دیگر پدید آوردیم آفرین باد بر خدا که بهترین آفرینندگان است.

انواع سقط جنین

سقط جنین می تواند به صورت خود خواسته یا ناخواسته اتفاق بی افتد. در صورتی که سقط بر اثر ضربات خارجی مانند بلایای طبیعی مثل بیماری یا زلزله اتفاق افتد هیچ کس مقصر شناخته نمی شود و مجازاتی را در بر نخواهد داشت.

اما اگر سقط به واسطه ی عمل فرد دیگری مانند ضربه یا تصادف و یا اگر مادر تعمدا از طریق دارو یا جراحی و یا هر رفتار دیگری اقدام به سقط انجام دهد، این عمل جرم محسوب شده و مجازات برای آن در نظر گرفته می شود.

بر اساس آمار سازمان بهداشت جهانی “WHO”، هرساله در جهان ۴۰ تا ۵۰ میلیون سقط جنین اتفاق می‌‌ افتد.

مراحل تکامل جنین و میزان دیه آن

برای اینکه دقیق تر بحث تعلق دیه به جنین مطرح شود، قانون مجازات اسلامی مراحل تکامل جنینی را به شش قسم تقسیم بندی نموده است.

در این خصوص ماده ۷۱۶ قانون مجازات اسلامی اشعار دارد:

دیه سقط جنین به ترتیب ذیل است:

• نطفه ای که در رحم مستقر شده است، دو صدم دیۀ کامل،
• علقه، که در آن جنین به صورت خون بسته درمیآید، چهار صدم دیۀ کامل،
• مضغه، که در آن جنین به صورت توده گوشتی درمی آید، شش صدم دیۀ کامل،
• عظام که در آن، جنین به صورت استخوان درآمده، لکن هنوز گوشت روییده نشـده
• است، هشت صدم دیۀ کامل،
• جنینی که گوشت و استخوان بنـدی آن تمـام شـده، ولـی روح در آن دمیـده نشـده
• است، یک دهم دیۀ کامل،
• دیۀ جنینی که روح در آن دمیده شده است اگر پسر باشد، دیـۀ کامـل و اگـر دختـر باشد، نصف آن و اگر مشتبه باشد، سه چهارم دیۀ کامل»

همانطور که مشاهده نمودید هر مرحله که جنینی کامل تر می شود و بیش از پیش رشد می نماید میزان دیه در صورت سقط سنگین تر می شود و این امر به این دلیل است که ماهیت انسانی جنین به مرور و بخصوص پس از دمیده شدن روح بیش تر می شود.

از همین رو ورود جنایت به جنین دارای قلب و روح تبعات سنگین تری را به همراه دارد زیرا دیگر کاملا به موجود زنده محسوب می شود.

مسئولیت سقط جنین

هرگاه کسی با انجام اعمالی، موجب سقط جنین شود ضامن محسوب می شود. این فرد می تواند مادر باشد که با خوردن دارو یا مواد گیاهی یا شیمیایی موجب سقط شود، می تواند پزشک یا یک مهاجم باشد که با ورود ضربات فیزیکی یا خوراندن دارد باعث از بین رفتن جنین شود.

ماده ی ۶۲۲ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) اشعار دارد:

هر کس عالماً عامداً به واسطه ضرب یا اذیت و آزار زن حامله، موجب سقط جنین وی شود، علاوه بر پرداخت دیه یا قصاص حسب ‌مورد به حبس از یک تا سه سال محکوم خواهد شد.

اما سقط جنین توسط مادر مجازات حبس ندارد.

 دیه ی سقط جنین به چه کسی تعلق می گیرد؟

در واقع در اینجا بحث وراثت مطرح می شود. اگر مادر باعث سقط شده باشد دیه طبق طبقه بندی ارث به پدر و در صورت نبود به پدر به ترتیب طبقات ارث پیش می رود.

همچنین اگر باعث سقط، شخص ثالثی باشد، دیه به مادر و پدر جنین خواهد رسید.

لازم به ذکر است در هر صورت کسی که عامل سقط است و در آن مباشرت داشته است؛ دیه سقط جنین به آن تعلق نخواهد گرفت.

مجازات سقط جنین

علاوه بر آنچه مبنی بر پرداخت دیه برای سقط و مسئولیت آن مطرح شد، سقط جنین مجازات مجزایی دارد که قانون نیز یه آن اشاره نموده است.

ماده ۶۲۳ قانون مجازات اسلامی اشعار دارد:

هر کس به واسطه دادن ادویه یا وسایل دیگری موجب سقط جنین زن گردد به شش ماه تا یک سال حبس محکوم می شود و اگر عالماً و‌ عامداً زن حامله‌ای را دلالت به استعمال ادویه یا وسایل دیگری نماید که جنین وی سقط گردد به حبس از سه تا شش ماه محکوم خواهد شد مگر این که ‌ثابت شود این اقدام برای حفظ حیات مادر می باشد و در هر مورد حکم به پرداخت دیه مطابق مقررات مربوط داده خواهد شد.

مجازات پزشک سقط جنین

با توجه به اینکه سقط جنین جرم محسوب می شود این کار برای پزشکی که اینکار را انجام می دهد مجازات متفاوتی دارد. لذا علاوه بر دیه ی مقرر در قانون محکوم به مجازات حبس خواهد شد.

ماده ی ۶۲۴ قانون مجازات اسلامی درباره ی میزان مجازات پزشکان مقرر می دارد:

اگر طبیب یا ماما یا داروفروش و اشخاصی که به عنوان طبابت یا مامایی یا جراحی یا دارو فروشی اقدام می کنند وسایل سقط جنین ‌فراهم سازند و یا مباشرت به اسقاط جنین نمایند به حبس از دو تا پنج سال محکوم خواهند شد و حکم به پرداخت دیه مطابق مقررات مربوط صورت خواهد پذیرفت.

در این ماده، قانون تفاوتی میان پزشک معاون و مباشر سقط جنین قائل نشده است.

دیه سقط جنین در سال ۱۴۰۰

در سال ۱۴۰۰ دیه سقط جنین که روح به طور کامل به آن دمیده شده است، دیه کامل است.

نرخ دیه سقط جنین با توجه به مراحل مختلف، در سال ۱۴۰۰ به شرح ذیل می باشد:

• دیه نطفه که در رحم مستقر شده است (بیست دینار): ۹ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان.
• دیه علقه که خون بسته است (چهل دینار): ۱۹ میلیون و ۲۰۰ هزار.
• دیه مضغه که به صورت گوشت درآمده است (شصت دینار): ۲۸ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان.
• دیه جنین در مرحله‌ای که به صورت استخوان درآمده است و هنوز گوشت نروییده است. (هشتاد دینار): ۳۸ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان.
• دیه جنین که گوشت و استخوان آن تمام شده و هنوز روح در آن پیدا نشده است (صد دینار): ۴۸ میلیون تومان.
• دیه جنین که روح در آن پیدا شده است، اگر پسر باشد (دیه کامل): ۴۸۰ میلیون تومان.
• دیه جنین که روح در آن پیدا شده است، اگر دختر باشد (نصف دیه کامل مرد مسلمان): ۲۴۰ میلیون تومان.
• دیه جنین که روح در آن پیدا شده است و اگر مشتبه باشد (سه‌چهارم دیه کامل): ۳۶۰ میلیون تومان.

نتیجه گیری

سقط جنین می تواند به صورت خود خواسته یا ناخواسته اتفاق بیفتد. در صورتی که سقط بر اثر ضربات خارجی مانند بلایای طبیعی مثل بیماری یا زلزله اتفاق افتد هیچ کس مقصر شناخته نمی شود و مجازاتی را در بر نخواهد داشت.

اما اگر سقط به واسطه ی عمل فرد دیگری مانند ضربه یا تصادف و یا اگر مادر تعمدا از طریق دارو یا جراحی و یا هر رفتار دیگری اقدام به سقط انجام دهد، این عمل جرم محسوب شده است.

در هر صورت اگر هر کس به واسطه دادن ادویه یا وسایل دیگری موجب سقط جنین زن گردد؛ به شش ماه تا یک سال حبس محکوم می شود و اگر عالماً و‌ عامداً زن حامله‌ای را دلالت به استعمال ادویه یا وسایل دیگری نماید که جنین وی سقط گردد به حبس از سه تا شش ماه محکوم خواهد شد مگر این که ‌ثابت شود این اقدام برای حفظ حیات مادر می باشد و در هر مورد حکم به پرداخت دیه مطابق مقررات مربوط داده خواهد شد.

بنابراین در بحث سقط جنین علاوه بر دیه مجازات حبس نیز برای فردا خاطی در نظر گرفته خواهد شد.

سوالات متداول

در صورت معلوم نبودن جنسیت جنین دیه به چه صورت است؟

در این صورت به فرض دمیده شدن روح، پرداخت نصف دیه دختر و نصف دیه پسر یعنى هفتصد و پنجاه مثقال، بر عهده مهاجم است.

چه زمانی سقط جنین جایز است؟

بعد از انعقاد نطفه به هیچ وجه سقط جایز نیست. مگر جان مادر در خطر باشد و برای نجات مادر جز خلاصی از جنین راهی نباشد.

آِیا تغلیظ دیه برای جنین هم صورت می گیرد؟

بله در بحث تغلیط دیه تفاوتی از حیث جنسیت و جنینی و انسان کامل ندارد. تغلیظ با توجه به شرایطش صورت می گیرد.