انسان همواره در زندگی در پی پیشرفت در فعالیت های اجتماعی و حرفه ای خود بوده است از همین رو قوانین و اصولی را برای کسب و کار بهتر بوجود آورده است.
احتمالا امروزه بسیار کلماتی مانند مناقصه یا مزایده به گوش جامعه می رسد، اما اکثر افراد مناقصه را در حد معنی آن می دانند و یا برخی از افراد فرق بین مزایده و مناقصه را دقیق نمی دانند.
مناسب است در این زمینه مردم آگاهی کلی و کارآمدی را بدست آوردند.
در این بخش درباره چیستی مناقصه و انواع آن مطالبی بیان می گردد.
تعریف مناقصه
در فرهنگ عمید آمده است، مناقصه از باب مفاعله، از ریشه نقص به معنی کاستن متقابل و پی در پی است.
در زبان فارسی مناقصه به کم کردن، باهم رقابت کردن در کم کردن قیمت چیزی آمده است.
اما در تعاریف تخصصی تر مناقصه فرآیندی است رقابتی برای تأمین کیفیت مورد نظر (طبق اسناد مناقصه) که در آن تعهدات موضوع معامله به مناقصه گری که مناسب ترین قیمت را پیشنهاد کرده باشد واگذار می شود و مناقصه برای دسترسی به دو مولفه اساسی در خرید کالا و خدمات، به اجرا گذارده می شود. (بند الف ماده ۵۶ آیین نامه مالی و معاملاتی)
اصطلاحات مناقصه
در مناقصه اصطلاحاتی وجود دارد که از اصول ابتدایی ورود به مناقصات آشنایی با این اصطلاحات و معانی آن ها می باشد.
این اصطلاحات عبارتند از:
- مناقصه گر: شخصی حقیقی یا حقوقی است که اسناد مناقصه را دریافت و در مناقصه شرکت می کند.
- مناقصه گذار: مناقصه گزار، دستگاه یا ارگانی است که برگزاری مناقصه را به عهده دارد و مناقصه گزار می تواند شامل ارگانها و سازمانهای زیر باشد: قوای سه گانه جمهوری اسلامی ایران اعم از وزارتخانه ها، سازمانها و موسسات و شرکته، موسسات و نهادهای عمومی غیردولتی، موسسات عمومی، بنیادها و نهادهای انقلاب اسلامی، شورای نگهبان قانون اساسی و همچنین دستگاه ها و واحدهایی که شمول قانون بر آنها مستلزم ذکر یا تصریح نام است .
- کمیته فنی بازرگانی: هیأتی است با حداقل سه عضو خبره فنی بازرگانی صلاحیت دار کـه از سـوی مقـام مجـاز دسـتگاه مناقصـه گزار انتخاب می شود و ارزیابی فنی بازرگانی پیشنهادها و سایر وظـایف مقـرر در آیـین نامـه را بـر عهـده می گیرد.
- ارزیابی کیفی مناقصه گران: عبارت است از ارزیابی توان انجام تعهدات مناقصه گران که از سـوی مناقصـه گـزار یـا بـه تشـخیص وی توسط کمیته فنی بازرگانی انجام می شود
- ارزیابی مالی: فرایندی است که در آن مناسب ترین قیمت از بین پیشنهاد هایی که از نظر فنی بازرگانی پذیرفته شده اند؛ برگزیده می شود.
- ارزیابی شکلی: عبارت است از بررسی کامل بودن اسناد و مهر و امضای اصل آنها، بررسی مستندات ارایه شده و بررسـی غیر مشروط و خوانا بودن پیشنهاد قیمت.
انواع مناقصه
- الف) مناقصه بر اساس روش دعوت
- مناقصه عمومی: مناقصه ای است که در آن فراخوان مناقصه از طریق آگهی عمومی به اطلاع مناقصه گران می رسد.
- مناقصه محدود: مناقصه ای است که در آن به تشخیص و مسئولیت بالاترین مقام دستگاه مناقصه گزار، محدودیت برگزاری مناقصه عمومی با ذکر ادله تأیید شود. فراخوان مناقصه از طریق ارسال دعوتنامه برای مناقصه گران صلاحیت دار به اطلاع مناقصه گران می رسد.
- ب) مناقصات بر اساس مراحل بررسی
- مناقصه یک مرحله ای: مناقصه ای است که در آن نیازی به ارزیابی فنی بازرگانی پیشنهادها نباشد، در این مناقصه پاکت های پیشنهاد مناقصه گران در یک جلسه گشوده و در همان جلسه برنده مناقصه تعیین می شود.
- مناقصه دو مرحله ای: مناقصه ای است که به تشخیص مناقصه گزار، لازم به بررسی فنی بازرگانی پیشنهادها باشد. در این مناقصه، کمیته فنی بازرگانی تشکیل می شود و نتایج ارزیابی فنی بازرگانی پیشنهادها را به کمیسیون مناقصه گزارش می کند که پس از بررسی کمیته فنی بازرگانی، پاکت های قیمت پیشنهاد دهندگانی که امتیاز فنی بازرگانی لازم را احراز کرده اند، مشهود می شود و پس از ارزیابی مالی برنده مناقصه تعیین می گردد.
مراحل بررسی مناقصه
بررسی مناقصات بسته به نوع آن مناقصه متفاوت است که به شرح ذیل تفکیک می شود.
الف) مناقصه یک مرحله ای:
- عدم نیاز به ارزیابی فنی بازرگانی.
- پاکت ها در یک جلسه گشوده و تعیین برنده در همان جلسه.
ب) مناقصه دو مرحله ای:
- به تشخیص مناقصه گزار.
- الزام بررسی فنی بازرگانی اسناد مناقصه و پیشنهادها.
- تشکیل کمیته فنی بازرگانی و ارایه گزارش نتیجه ارزیابی فنی بازرگانی پیشنهادها به کمیسیون مناقصات.
فرآیند برگزاری مناقصات
فرآیند برگزاری مناقصات به ترتیب شامل مراحل زیر است:
الف- تأمین منابع مالی از سوی مناقصه گزار.
ب- تعیین نوع مناقصه در معاملات بزرگ ( یک مرحله ای یا دو مرحله ای، عمومی یا محدود).
ج- تهیه اسناد مناقصه.
د- ارزیابی کیفی مناقصه گران در صورت لزوم.
ه- فراخوان مناقصه.
و- ارزیابی پیشنهادها.
ز- تعیین برنده مناقصه و انعقاد قرارداد.
مزایای انجام معاملات از طریق مناقصه
- برای دستگاه برگزار کننده مناقصه: امکان خرید کالا و خدمات با مناسب ترین قیمت و بهترین کیفیت
- برای بخش خصوصی: ایجاد تحرک و جنب و جوش در بخش خصوصی و ایجاد بازاری مطمئن برای بخش خصوصی
اسناد مناقصه
اسناد مناقصه عبارتند از:
- نامه دعوت به ارائه پیشنهاد (دعوت نامه)
- دستورالعمل شرکت در مناقصه، همراه با کار برگ های ضمانت نامه شرکت در مناقصه و ضمانت نامه انجام تعهدات
- برگ پیشنهاد مناقصه
- موافقت نامه پیمان و شرایط پیمان، شامل عمومی و خصوصی
- نقشه ها و مشخصات فنی
- جدول ها (در صورت وجود)، از جمله جدول پرداخت ها، جدول زمانی کارها، جدول تضمین ها یا شاخص های عملکردی، جدول داده ها و جدول (یا فهرست) مقادیر و قیمت ها
- فرم ها، گواهی نامه ها، تأییدیه ها و مدارک دیگر (در صورت وجود)
- الحاقیه های صادره بعدی از سوی مناقصه گزار، در طول برگزاری مناقصه.
نتیجه گیری
اکثر افراد مناقصه را در حد معنی آن می دانند و یا برخی از افراد فرق بین مزایده و مناقصه را دقیق نمی دانند.
مناسب است در این زمینه مردم آگاهی کلی و کارآمدی را بدست آوردند و با انواع مناقصات نیز آَشنا شوند.
در فرهنگ عمید آمده است، مناقصه از باب مفاعله، از ریشه نقص به معنی کاستن متقابل و پی در پی است.
در زبان فارسی مناقصه به کم کردن، باهم رقابت کردن در کم کردن قیمت چیزی آمده است.
اما در تعاریف تخصصی تر مناقصه فرایندی است رقابتی برای تأمین کیفیت مورد نظر (طبق اسناد مناقصه) که در آن تعهدات موضوع معامله به مناقصه گری که مناسب ترین قیمت را پیشنهاد کرده باشد واگذار می شود و مناقصه برای دسترسی به دو مولفه اساسی در خرید کالا و خدمات، به اجرا گذارده می شود.
سوالات متداول
کار برگ چیست؟
کار برگ یا فرم، نوعی صفحه کاغذی یا الکترونیکی مورد استفاده در تنظیم اسناد و اطلاعات قابل ذخیره است که در روی آن، فضاهایی برای وارد کردن اطلاعات و مشخصات در نظر گرفته شده باشد.
چگونه به دعاوی بین مناقصه گر و مناقصه گزار رسیدگی می شود؟
به منظور رسیدگی به دعاوی بین مناقصه گر و مناقصه گزار، هیأت رسیدگی تشکیل می گردد. اساسنامه هیأت رسیدگی به شکایات به تصویب مجلس شورای اسلامی خواهد رسید.
مناقصه در چه شرایطی لغو می شود؟
مناقصه در این شرایط لغو می شود: نیاز به کالا یا خدمات موضوع مناقصه مرتفع شده باشد، تغییرات زیادی در اسناد مناقصه لازم باشد و موجب تغییر در ماهیت مناقصه گردد، پیشامدهای غیر متعارف نظیر جنگ، زلزله، سیل و مانند آنها، رأی هیأت رسیدگی به شکایات، تشخیص کمیسیون مناقصه مبنی بر تبانی بین مناقصه گران.
نامه دعوت به ارائه پیشنهاد در مناقصات حاوی چه مطالبی است؟
نامه دعوت به ارائه پیشنهاد (دعوت نامه) عنوان مدرکی است که از سوی مناقصه گزار به تمام شرکت کنندگان منتخب، فرستاده شده و با وصول آن، می توانند اسناد مناقصه را دریافت کنند. نامه دعوت به ارائه پیشنهاد، به اختصار ” دعوت نامه” هم نامیده می شود. این نامه قسمتی از اسناد مناقصه تلقی می گردد .
اعضای کمیسیون مناقصه را چه کسانی تشکیل می دهند؟
رئیس دستگاه مناقصه گزار یا نماینده وی، ذیحساب یا بالاترین مقام مالی دستگاه مناقصه گزار حسب مورد، مسئول فنی دستگاه مناقصه گزار یا واحدی که مناقصه به درخواست وی برگزار می شود.
