یک وکیل خوب، قبل از هر چیز باید روانشناس خوبی باشد، اگر کمی جامعه شناسی و اقتصاد هم بداند و آن را با فن سخنرانی تلفیق نماید و قدرت، اعتماد به نفس را هم نیز به عنوان چاشنی کار در کف داشته باشد خورشید در سرزمین زندگی او غروب نخواهد کرد. به طور کلی وکلای دادگستری علاوه بر الزامات و مسئولیت های حرفه ای خود در مقابل موکل خود دارای الزاماتی نیز در قبال محاکم دادرسی و طرف موکل و همچنین در قبال تشکیلات صنفی خود تحت عنوان وکیل دادگستری هستند.
الزامات حرفه ای وکلا دادگستری شامل مواردی از جمله امانت داری و حفظ اسرار موکل و رعایت قوانین و مقررات موضوعه و عدم قصور در انجام موضوع وکالت و حضور در جلسات دادرسی و عدم اطاله دادرسی و صداقت و راستگویی در مقابل موکل و دستگاه قضایی و عدم تبانی با طرف مقابل و عدم خیانت به موکل، و دفاع قانونی از حقوق موکل و رعایت غبطه و مصالح نامبرده و سایر موارد تصریح شده در قوانین است.
موکل باید بداند که تجربه و صداقت وکیل تا چه میزان حائز اهمیت است. ایشان باید ملتفت باشد که اگر پرونده خود را به یک وکیل بی مسئولیت و غیر متخصص بسپارد نباید انتظار نتایج دلخواه و مطلوب را داشته باشد. روانشناسان بر این باورند که میان صداقت وکیل و میزان کسب موفقیت ایشان رابطه تنگاتنگی وجود دارد.
وکیل خوب از نظر دیدگاه روانشناسی
از دیدگاه روانشناسی تصویر ذهنی، مهم ترین عامل نیل به موفقیت در تمام جنبه های زندگی، برخورداری از خود انگاره مثبت و استفاده از قدرت اعجاب آور تصویر سازی ذهنی است. در حقیقت، دنیای پیرامون شما تصویری از دنیای درون شماست و تصاویر نقش بسته در ذهن شما افکار، احساسات و رفتارتان را تحت تاثیر قرار می دهند. ماده ۳۰ قانون وکالت مقرر می دارد:
وکیل خوب تهران باید اسراری را که به واسطه وکالت از طرف موکل مطلع شده و همچنین اسرار مربوطه به حیثیت و شرافت و اعتبارات موکل را حفظ نماید. ماده ۸۱ آیین نامه لایحه قانونی استقلال کانون وکلای دادگستری در مقام بیان ضمانت اجرایی عدم رعایت تعهد مذکور، وکیلی را که به واسطه وکالت از اسرار موکل مطلع شده و آن را افشا نماید، قابل تعقیب و مشمول مجازات انتظامی دانسته است؛ اعم از این که اسرار مزبور مربوط به امر وکالت باشد یا مربوط به شرافت و حیثیت و اعتبار موکل.
قابل ذکر است، اقامه دعوی علیه وکیلی که اسرار موکل خویش را فاش ساخته است، صرفا مستند به حکم قانونی مذکور نیست، بلکه به نوبه خود از جهات دیگری نیز قابل تعقیب مدنی و کیفری می باشد؛ همچنان که ماده ۸۹ آیین نامه ذکر شده بصراحت بیان می دارد: «تعقیب انتظامی، مانع تعقیب مدنی یا کیفری نیست. علاوه بر این که وکیل خوب از لحاظ حقوقی ملزم به حفظ اسرار موکل است، از لحاظ اخلاقی و روانشناسی نیز موظف به رعایت این امر بوده که در صورت تخلف، مجازات می شود.
- بنابراین این تحقیق درصدد پاسخ به این سوالات است که چگونه باید قله های موفقیت وکالت در عرصه روانشناسی را یکی پس از دیگری فتح کرد و زندگی موفقیت آمیزی را برای خود رقم زد؟
- آیا تا به حال سعی شده است که به رمز و راز وکلای موفق در پرتو روانشناسی وکالت پرداخته شود ؟
- چگونه باید از این راز پنهان، در جهت کسب موفقیت های مختلف استفاده شود ؟
- تفاوت اصلی بین وکلای موفق با دیگران در چه نکته ای از وجود آنها نهفته شده است ؟
دنیای پیرامون شما تصویری از دنیای درون شماست و تصاویر نقش بسته در ذهن شما افکار، احساسات و رفتارتان را تحت تاثیر قرار می دهند .نوع برداشت و تصور شما از خویشتن ، راهنمای اصلی عملکرد شما در زندگی است . اگر این تصویر را تغییر دهیم شخصیت و طرز رفتار تان نیز تغییر خواهد کرد. دکتر ماکسول مالتز نویسنده کتاب روانشناسی تصویر ذهنی می گوید: مغز ما درست مانند یک کامپیوتر عمل می کند و رفتار ما را متناسب با تصویر ذهنی ما شکل میدهد.
از قدرت تصویر سازی ذهنی در سه حوزه کاری وکالت باید بهره گرفت:
- افزایش اعتماد به نفس شغلی و حرفه ای
- جذب اعتماد موکل و برقراری ارتباط موثر با او
- صداقت و راستگویی در جلسات دفاع از موکل در دادگاه.
به همین منظور هدف از انجام این تحقیق توسعه ابعاد مسئولیت وکیل در صورت عدم صداقت در برابر موکل و نظام قضایی کشور و اشخاص صالح است که از یک سو نشانه ی اهمیت یافتن این حرفه در جامعه و نقش آن در سلامت روابط اجتماعی مردم و از سوی دیگر متأثر تساهل و تسامح عده ای از دارندگان این حرفه در انجام وظایف قانونی خود بوده است . بهمین دلیل جامعه وکالت نه تنها باید از این تحول که نهایتا موجب ایجاد احساس مسئولیت شغلی در اعضا می گردد . استقبال نماید بلکه می بایست آن را مایه فخر و مباهات خود نیز به حساب آورد. ۱- تعهد وکیل خوب به صداقت نسبت به موکل و مراجع قضایی صداقت در گفتار و کردار برای انسان، در هر موقعیت شغلی که باشد، یک تکلیف اخلاقی و دینی است که تخلف از آن گناه به شمار می آید. نفوذ این ارزش در اعماق وجدانها به اندازهای است که افراد لاابالی جامعه نیز، در روابط اجتماعی خود، انتظار دارند دیگران با آنها صادقانه برخورد نمایند. (امامی، ۱۳۸۵ : ۴۵)
در حقوق ایران و در قوانین وکالت، ماده قانونی که به صراحت اشاره ای به رعایت صداقت در وکالت شده باشد نمی توان یافت، ولیکن در مجموع قوانین و از مفهوم مخالف برخی از مواد و گذشته از آن، با توجه به توقعی که جامعه و قوه قضاییه از شغل حساس وکالت دارد، روشن است که رعایت صداقت از جانب وکالت امری ضروری و پذیرفته شده است. از جمله مواد ۳۸ الی ۴۵ قانون وکالت ایران من حیث المجموع تاکیدی بر رفتار صادقانه وکیل نسبت به موکل و مراجع قضایی داشته و به صور مختلف به آن اشاراتی دارد.
تعهد وکیل به راست گویی در برابر موکل
وکلا باید اثر قانونی عدم پیشرفت دعوای موکل را که نسبت به آن قبول وکالت می نمایند، اعم از امور حقوقی و جزایی، مخصوصا در اقامه دعوای جزایی و دعاوی جعل و اعسار، قبل از تنظیم قرارداد حق الوکاله، به موکل خاطرنشان نمایند».
آنچه مشخص است این است که در این ماده صراحت، تعهد وکیل به راست گویی در برابر موکل خود اشاره شده است. یعنی وکیل خوب در تهران در هنگام مراجعه موکل به وی می بایست، صادقانه نتیجه دعوای مطروحه را البته با بیان درصد موفقیت آن به موکل خاطرنشان سازد؛ چراکه مشخص کردن نتیجه قطعی دعوا پیشاپیش، غیرممکن بوده و از لحاظ حرفه ای نیز به دور ازشأن یک وکیل است.
ولی آنچه مسلم است، یک وکیل خوب، باتجربه و آشنا به مسائل حقوقی می تواند دورنما و چشم اندازی را از پرونده برای موکل خود ترسیم نماید و چنانچه واقعا هیچ شانسی و یا درصد بسیار کمی از موفقیت در دعوا وجود دارد، آن را صادقانه برای موکل خود بیان نماید. (کاتوزیان ، ۱۳۸۴ :۱۲۴)
با توجه به اینکه وکیل دادگستری، خدمات حقوقی گوناگونی به مراجعان خود ارائه میدهد، مانند مشاوره حقوقی، تنظیم اسناد و قراردادهای دو و چند جانبه، پذیرش وکالت در دعاوی و در برخی موارد، قبول داوری در اختلافاتی که طرفین علاقمند به حل و فصل آنها در خارج از دستگاه قضایی هستند، بنابراین، تعهد وی در رعایت صداقت حرفه ای در هر یک از موقعیتهای ذکر شده، جداگانه باید مورد بررسی واقع شود. ( شهیدی ، ۱۳۸۲ : ۱۴۳)
تعهد وکیل خوب به صداقت داشتن در موقعیت مشاوره
دادگاهها و حقوق دانان آمریکا بر این باورند: لزوم صداقت در مشاوره های حقوقی ایجاب می نماید که وکیل خوب در تهران نسبت به موضوع مشاوره، بی غرضانه اظهار نظر نماید و حقایق مربوط به آن را منصفانه بیان کند تا طرف مشاوره در موضع گیری های خود دچار اشتباه نگردد. کتمان ضعف موقعیت قانونی وی که منجر به تشویق و تحریک ناروای او به دعوا یا اقدامات قضایی دیگر گردد، از موارد نقض تعهد مربوط به رعایت صداقت حرفه ای است.
در مواردی که موضوع مشاوره، دارای ابعاد اقتصادی و سیاسی نیز هست، وکیل باید این موضوع را به طرف مشاوره خود خاطرنشان سازد و چنانچه شخصا از پیش بینی آثار و تبعات غیر حقوقی آن عاجز است، ضرورت مشاوره با افراد صاحب نظر در این زمینه را به وی تذکر دهد»
«طبق قاعده ۴-۱ از «model rule» آمریکا، حتی در مواردی که طرف مشاوره وکیل یا موکل وی رأسا تصمیمی اتخاذ می نماید که انجام آن از نظر قضایی به زیان او تمام خواهد شد و وکیل وی از جریان آن آگاه است، سکوت و بی تفاوتی او از موارد مسئولیت وکیل به شمار می آید. چنین وکیلی فقط در صورتی می تواند از مسئولیت ناشی از اقدام نابخردانه طرف مشاوره یا موکل خود مبرا شناخته شود، که اثبات نماید، آثار عمل خلاف موکل خود را پیش تر به وی گوشزد کرده است.
توجیه مسئولیت وکیل در چنین مواردی بر اساس تأیید ضمنی اقدام موکل استوار است. به ویژه آنکه وکیل در موقعیت حرفه ای خود در دستگاه قضایی، مسئولیت صیانت از قانون و اجرای عدالت را نیز دارا می باشد»
تعهد وکیل به رعایت صداقت در تنظیم اسناد
در این موقعیت، وکیل خوب باید حافظ منافع اطراف قرارداد باشد و خود را امانتدار همه آنان بداند.
مواد قرارداد تنظیم شده را با بیانی ساده که برای افراد عادی قابل فهم و درک باشد، به آنان تفهیم نماید و همه آثار و تبعات قانونی تعهدات متقابل طرفین قرارداد را توضیح دهد.قصور وکیل از انجام این مهم ممکن است قرینه بر عدم صداقت وی تلقی گردد. به همین دلیل بند ۲۲ از «model rule» ایالات متحده آمریکا، برای حصول اطمینان از رعایت اصل صداقت در تنظیم قراردادها توسط وکیل، احراز سه شرط را ضروری دانسته است: (کاتوزیان ، ۱۳۷۹: ۲۱۵)
- وکیل خوب در تهران باید صراحتا امتیازاتی را که با تنظیم یک قرارداد معین، هر یک از طرفین کسب می نمایند و نیز تعهدات متقابلی که برای آنان از قرارداد ناشی می شود، برای ایشان توضیح دهد، به گونه ای که طرفین قرارداد بر اساس توضیحات وکیل، با آگاهی کامل بتوانند در مورد رد یا پذیرش چهار چوب قرارداد پیشنهادی وکیل، اتخاذ تصمیم نمایند.
- وکیل باید شخصا از توازن و تعادل امتیازات طرفین قرارداد اطمینان حاصل نماید و چنانچه در پاره ای موارد رعایت این توازن به جهتی از جهات امکان پذیر نباشد، دلیل توجیهی آن را در قراردادها منعکس نماید. بنابراین، هر گونه عدم توازن قراردادی در اسنادی که وکیل تنظیم می نماید، موجب می گردد که صداقت وی در تنظیم آنها مورد سوءظن واقع شود.
- وکیل می بایست از اعتماد طرفین قرارداد و تفویض این اختیار از سوی آنان به خود، در تنظیم قرارداد اطمینان حاصل نماید. این نکته را به آنان تذکر دهد که تکلیف مربوط به وفاداری وکیل به موکل و نیز الزام قانونی وی به حفظ اسرار آنان در چنین مواردی قابل اعمال نیست. چنانچه قرارداد مزبور، منجر به بروز اختلاف میان طرفین شود، وی می تواند حسب مورد به نفع یکی از ۱ آنان شهادت دهد و یا مطالبی را به عنوان اسرار طرفین و مرتبط با قرارداد تنظیمی بوده است، به دستور مقامات قضایی افشاء نماید.
تعهد وکیل به رعایت صداقت در وکالت دعاوی
تعهد وکیل خوب به صداقت در پذیرش وکالت اشخاص، چهره های متفاوتی به خود می گیرد که می توان آنها را به شرح زیر خلاصه نمود:
شاید از لحاظ تقسیم بندی، تعهد وکیل به رعایت صداقت در وکالت دعاوی فراگیرترین تعهد وی در مورد راست گویی در برابر موکل باشد؛ چراکه این تعهد، یعنی صداقت در انجام وکالت شامل تمامی زیرشاخه های آن یعنی صداقت در تنظیم اسناد، در موقعیت مشاوره، در مرحله دفاع در زمان مراجعه طرف مقابل دعوا به وی و دیگر موارد می شود و به همین علت بسیار مدنظر موکلین قرار می گیرد. شاید بسیاری از افراد جامعه زمانی که صحبت از تعهد وکیل به راستگویی و صداقت وی می شود همین گزینه را مدنظر قرار می دهند.
به نظر نگارنده آنچه که در بحث رعایت صداقت وکیل خوب در تهران جلوه گری می نماید آن است که چنانچه وی در رابطه با موضوعی که به او مراجعه شده دارای تخصص و تجربه کافی نمی باشد، می بایست آن را صادقانه با موکل خود مطرح نماید؛ چراکه عدم بیان آن نسبت به موکل و در نتیجه تعقیب و دفاع از پرونده ای که وی تخصصی در آن ندارد، در واقع پرونده موکل آزمونی برای کسب تجربه وکیل می شود و مسئولیت بسیار سنگینی را برای وکیل در پی خواهد داشت. البته متأسفانه در عمل شاهد آن هستیم که در بسیاری از دعاوی در ایران وضع به همین صورت است و پرونده های افراد جامعه همچون موش آزمایشگاهی در اختیار برخی از وکلاء قرار می گیرد و جان، مال و آبروی برخی افراد جامعه بایچه دست برخی وکلاء میشود. مقتضی است مراجع نظارتی بر کار وکلاء نسبت به این موارد حساسیت بیشتری نشان دهند.
سوالات متداول در مبحث انتخاب وکیل خوب
- چگونه یک وکیل مورد اعتماد پیدا کنیم؟
کانون وکلای دادگستری و بنیاد های حقوقی که با همکاری چند وکیل اداره می شوند مکان های مناسبی برای پیدا کردن وکلای زبده می باشد البته که شما نیز باید در زمینه تخصص وکیل تحقیقات مکفی را انجام دهید.
- آیا میتوان شرط کرد که وکیل با امضای موکل یا فرد دیگر همه ی امور را انجام دهد؟
بله هر شرطی که به ذات عقد وکالت آسیب نزند قابل درج است.
- هزینه های یک وکیل حرفه ای چقدر است؟
اصولا نمی توان هزینه ثابتی برای کار وکلا در نظر گرفت و با توجه به نوع پرونده و مراحل طی شده هزینه متفاوت است.
- خصوصیات یک وکیل خوب چیست؟
اولین مولفه رعایت مصلحت موکل است. البته صداقت، حرفه ای بودن و تسلط به مباحث حقوقی نیز هم درجه با مولفه اول می باشند.
