پرسش: ماده ۴۱۶ مدنی اشعار به وجود غبن فاحش در معامله دارد که بعد از علم باعث فسخ معامله میشود. حال اگر بایع اسقاط کافه خیارات منجمله خیار غبن کرد، آیا پس از قطعی شدن بیع میتواند به ادعای اینکه اسقاط غبن افحش نکرده مدعی آن شود؟
نظر اکثریت
نظر به اینکه بایع با اسقاط کافه خیارات منجمله خیار غبن را کرده است و با توجه به ماده ۴۱۶ قانون مدنی که هریک از متعاملین در معامله، غبن فاحش داشته باشد بعد از علم به غبن میتواند معامله را فسخ کند، بنابراین، چه غبن فاحش یا افحش باشد بهمحض اطلاع مغبون میتواند فسخ معامله را بخواهد؛ لیکن در فرض پرسش، نظر به اینکه با اسقاط خیار مذکور از حق خود در این خصوص منصرف شده، ادعایی در این مورد قابل قبول نیست.
نظر اقلیت
در صورت عدم اطلاع از قیمت عادله بیع و اینکه هیچ ضرری نباید بدون جبران بماند، اصول شرعی و قانونی ایجاب میکند. بهمنظور جلوگیری از تضییع حق بایع در صورت وجود غبن افحش و توجه به ماده ۴۱۷ قانون مدنی میتواند فسخ معامله را تقاضا کند.
نظر کمیسیون نشست قضائی (۴) مدنی
غبن در اثر عدم تبادل ارزش مبیع و ثمن ایجاد میشود و متضرر بهعنوان غبن میتواند معامله را فسخ و یا به همان نحو قبول کند؛ زیرا اشتباه مغبون در ارزش مورد معامله خللی بهقصد و رضای او وارد نمیکند. به هر تقدیر خیار غبن فوری است و تأخیر جایز نیست؛ زیرا اگر به مغبون اجازه داده شود که هر زمان بتواند مبیع را فسخ کند موجب اضرار طرف است. با این تعریف در صورتی که در معامله انجام شده خریدار خیار غبن را ساقط نماید ولو فاحش برحسب مقررات ماده ۱۰ قانون مدنی و با وجود غبن فاحش برای خریدار حق فسخ وجود ندارد لیکن اسقاط خیار غبن ولو فاحش در صورتی ساقط میشود که در حین معامله احتمال آن را میداده است؛ بنابراین، هرگاه غبن بیش از مقدار احتمال باشد؛ یعنی، غبن افحش باشد خیار غبن ساقط نشده و خریدار میتواند معامله را بر هم بزند.