دادخواستی که به دادگاه های حقوقی تقدیم می شود براساس یک قالب مشخص تنظیم و روی برگه های مخصوص چاپ شود. در این خصوص باید مواردی در تنظیم دادخواست رعایت شود. تنظیم دادخواست شامل ارکانی است که در این مطلب به تفصیل به بررسی آن می پردازیم.
چه خواستههایی مستلزم تقدیم دادخواست نیستند؟
مطابق ماده ۴۸۰ قانون آیین دادرسی مدنی شروع به رسیدگی در دادگاه مستلزم تقدیم دادخواست است، بنابراین هر خواستهای که خواهان از دادگاه میخواهد باید با تقدیم دادخواست و با رعایت تشریفات آیین دادرسی مدنی باشد، اما مواردی وجود دارد که خواهان ملزم نیست خواسته خود را در قالب دادخواست پیگیری نماید.
در موارد ذیل، درخواست در قالب دادخواست و از طریق دفاتر خدمات الکترونیک ارائه میگردد. سایر موارد چون در صلاحیت شورا میباشد، طبق ماده ۱۶ قانون شورای حل اختلاف در هر فرمی، حتی شفاهی قابلیت طرح دارد.
- درخواست تأمین دلیل (موضوع مواد ۱۴۹ و ۱۵۰ و ۱۵۱ قانون آیین دادرسی مدنی جدید)؛
- درخواست تأمین خواسته (موضوع مواد ۱۰۸ و ۱۱۳ و ۱۱۵ قانون آیین دادرسی مدنی جدید) درخواست تأمین خواسته قبل از طرح دعوای اصلی نیز در قالب دادخواست از طریق دفتر خدمات الکترونیک ارائه میگردد؛
- درخواست لغو قرار تأمین خواسته (موضوع ماده ۱۱۲ قانون آیین دادرسی مدنی جدید)؛
- درخواست اجرای رأی داور (موضوع ماده ۴۸۸ قانون آیین دادرسی مدنی جدید)؛
- درخواست تعیین داور (موضوع مواد ۴۵۹ و ۴۶۰ قانون آیین دادرسی مدنی جدید)؛
- دستور موقت (موضوع مواد ۳۱۰ و ۳۱۳ قانون آیین دادرسی مدنی جدید)؛
- درخواست هزینه ایاب و ذهاب شاهد (موضوع ماده ۲۴۷ قانون آیین دادرسی مدنی جدید)؛
- درخواستهای مربوط به امور حسبی از جمله (درخواست امین، صدور حجر، تعیین قیم، صدور حکم مدت فرضی، گواهی انحصار وراثت، مهر و موم ترک، تحریر ترکه- تقسیم اموال- تأمین امین اموال)
- درخواست سازش (موضوع ماده ۱۸۶).
در تمامی موارد فوق، درخواست در قالب دادخواست به دفاتر خدمات الکترونیک ارائه میگردد و درخواست های دیگر، چون در صلاحیت شورا میباشد، نیاز به مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک نمی باشد.
تأمین خواسته، دستور موقت، درخواست تعیین داور، اجرای رأی داور، ابلاغ رأی داور و تعیین داور و ابطال رأی داور، «مالی» و درخواست سازش، «غیرمالی» بوده و توسط دفاتر خدمات الکترونیک صورت میگیرد.
نحوه تنظیم و شرایط شکلی دادخواست به صورت کلی
در هر دادخواست شرایط شکلی مهم و اساسی وجود دارد که در صورت عدم رعایت هر یک از آنها، مراجع قضائی از قبول و ثبت آن در دفتر ثبت دادخواستها خودداری خواهند نمود. این شرایط ضروری در تهیه دادخواست عبارت اند از:
- الف) دادخواست باید به زبان فارسی باشد؛
- ب) دادخواست باید بر روی برگ مخصوص دادخواست تنظیم شود؛
- ج) دادخواست باید کتبی باشد؛
- د) دادخواست باید امضاء یا اثرانگشت شده باشد.
ارکان دادخواست
رکن اول (مشخصات خواهان):
در قلمرو مشخصات خواهان موارد ذیل قابل بررسی است:
- نام و نام خانوادگی خواهان: خواهان باید نام و نام خانوادگی خود را بر اساس شناسنامه یا کارت ملی قید نموده و از قید نامهای مستعار و کوچهبازاری خودداری نماید.
ضمانت اجرا عدم قید نام و نام خانوادگی نیز این است که باعث میشود که دادخواست ناقض تلقی شده و مدیر دفتر شعبهای که دادخواست به آنجا ارجاع شده است، بدون اخطار به خواهان (چون خواهان مشخص نیست) با صدور قرار رد دادخواست، دادخواست را رد و پرونده را مختومه اعلام کند. عملاً در دفاتر خدمات الکترونیکی با اخذ کارت ملی هویت و مشخصات کامل خواهان درج گردیده است. لذا کاربرد این بند عملاً منتفی است. - نام پدر خواهان: نام پدر ازاینجهت در دادخواست قید میشود که اشخاص با نام و نام خانوادگی مشابه از هم دیگر متمایز شوند وگرنه عدم قید آن در دادخواست نقض دادخواست بهحساب نخواهد بود، همانطوری که دیوانعالی کشور برابر رأی شماره ۱۴۴۷ مورخ ۱۴/ ۸/ ۱۳۲۸ بر این امر صحه گذاشته است.
- سن خواهان: یکی از ارکان اساسی اقامه دعوا اهلیت قانونی اقامهکننده دعوا میباشد. برای اینکه مشخص شود آیا خواهان دارای اهلیت استیفاء مقرر در ماده ۹۵۸ قانون مدنی را دارد یا نه باید سن او مشخص شود، زیرا شخصی اهل محسوب خواهد شد که سه ویژگی بلوغ، عقل و رشد را داشته باشد و الا حق تقدیم دادخواست که رسیدگی به دعوا مستلزم آن میباشد را نخواهد داشت.
بنابراین، عدم قید سن خواهان اصولاً نقص دادخواست بهحساب نمیآید، ولی ممکن است از ایرادات رسیدگی به دعوا باشد و باعث رد دعوا گردد.
قابلذکر است: عدم قید شغل توسط خواهان نیز نقض دادخواست بهحساب نخواهد آمد، چون طبق نظر دیوانعالی کشور شغل از اصول مهم در دادخواست نیست. - محل اقامت خواهان:خواهان باید در متن دادخواست نشانی دقیق و اقامتگاه (حقیقی یا قراردادی) خود را بهطور واضح به همراه کد پستی آن مشخص نماید.
اقامتگاه حقیقی: ماده ۱۰۲ قانون مدنی مقرر میدارد: «اقامتگاه هر شخص عبارت است از محلی است که شخص در آنجا سکونت کرده و مرکز مهم امور او نیز آنجا باشد، اگر محل سکونت شخص غیر از مرکز مهم امور او باشد مرکز مهم امور او اقامتگاه او محسوب است. اقامتگاه اشخاص حقوقی مرکز عملیات آنها خواهد بود.»
اقامتگاه قراردادی: ماده ۱۰۱ قانون مدنی مقرر میدارد: «اگر ضمن معامله یا قراردادی طرفین معامله یا یکی از آنها برای اجرای تعهدات حاصل در آن معامله، محلی غیر از اقامتگاه حقیقی خود انتخاب کرده باشد، نسبت به دعاوی راجعبه آن معامله همان محلی که انتخابشده است اقامتگاه او محسوب خواهد شد…»
علیهذا خواهان در نوشتن نشانی محل اقامت خود باید اول شهرستان یا استان بعد خیابان (اصلوفرعی) بعد کوچه (اصلی و فرعی) بعد شماره ساختمان یا واحد بعد پلاک و کد پستی را دقیقاً قید و حتیالمقدور دو شماره تلفن یکی ثابت و دیگری همراه در قسمت محل اقامت مکتوب نماید.
مثال نوشتن محل اقامت در برگه دادخواست:
«تهران، ضلع شمالی غربی میدان هفتتیر، جنب بانک پاسارگاد کوچه مازندرانی، پلاک ۴ (ساختمان شماره ۱۸) طبقه دوم، واحد ۶، انتشارات چراغ دانش، کد پستی: ۱۵۸۹۸۶۴۹۴۷ شماره تلفن: ۸۸۸۳۶۶۵۵ و ۰۹۱۲۳۸۳۲۴۳۳»
بنابراین عدم ذکر محل اقامت، نقص دادخواست محسوب شده و مدیر دفتر شعبهای که دادخواست مذکور به آنجا ارجاع دادهشده است، بدون اخطار رفع نقض به خواهان با صدور قرار رد دادخواست، دادخواست را رد خواهد کرد و خواهان میتواند ظرف ۱۰ روز از تاریخ الصاق قرار رد دادخواست در دفتر دادگاه به این قرار در همان دادگاه اعتراض کند.
رکن دوم (مشخصات خوانده):
نوشتن مشخصات خوانده در برگ دادخواست در سه دسته به شرح ذیل قابل بحث است:
- مورد یک: نام و نام خانوادگی خوانده: خواهان باید تمام کوشش خود را به کار گیرد تا نام و نام خانوادگی خوانده کامل و مطابق با شناسنامه یا کارت ملی وی باشد و از قید نامهای مستعار یا کوچه بازاری خودداری نماید.
ممکن است خواندگان یک دعوا متعدد باشند، در این صورت دو حالت قابل تصور میباشد:
خواندگان دعوا متعدد و تعدادشان مشخص میباشد: در این صورت خواهان باید مشخصات تمام خواندگان را در دادخواست ذکر و حتی نام اشخاصی را که احتمالاً خوانده دعوا خواهند بود، در دادخواست تحریر نماید. چون عدم ذکر نام کامل آنها ممکن است ادامه رسیدگی به دعوا را با مشکل مواجه سازد.
خواندگان متعدد و تعدادشان مشخص نمیباشد: اصولاً این در صورتی است که خواندگان دعوا اهالی محل یا روستا یا بخشی از شهر میباشند که در این صورت خواهان باید ستون خوانده خود را مطابق نمونه عملی ذیل تنظیم نماید.
۲-۱ نمونه اول
«کلیه اهالی روستای…. ازجمله آقایان ناصر صبوریان و احمد محمدی و حسین اسدی و خانمها سعیده حسینی و زهرا خداجو و منیره علیپور و رقیه رودباری و… و همچنین فرمان شهبازی و غلام احمدیان و اسلام احمدزاده بهعنوان اعضای شورای روستای……»
۲- ۲ نمونه دوم
«کلیه اهالی بخش دروازه شهرستان مراغه ازجمله آقایان………؛ و ………؛ و………؛ و………… و خانمها ……… و…………….؛ و… همچنین بخشدار یا مسئول………….؛ و……………… و… بخش دروازه شهرستان مراغه»
نکته:
ضمانت اجرا عدم قید نام و نام خانوادگی خوانده: مدیر دفتر ظرف ۲ روز نقایص دادخواست را به صورت کتبی و مفصل به خواهان اطلاع داده و از تاریخ ابلاغ به مدت ۱۰ روز به او مهلت میدهند تا نقایص را رفع نماید، چنانچه در مهلت مقرر مشارالیه اقدام به رفع نقض ننماید، دادخواست بهموجب قرار مدیر دفتر رد میگردد. این قرار به خواهان ابلاغ میشود و نامبرده میتواند ظرف ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ به همان دادگاه شکایت نماید. رأی دادگاه در این خصوص قطعی است.
- مورد دو: نام پدر و شغل خوانده: ذکر این دو مورد در دادخواست بدوی لازم نیست بنابراین نقص دادخواست به شمار نخواهد آمد.
- مورد سه: درج اقامتگاه خوانده: درج اقامتگاه خوانده در دادخواست الزامی است، پس در صورت عدم درج آن دادخواست ناقص میباشد و باید از آن رفع نقض شود.
وقتی محل اقامتگاه در برگه دادخواست مشخص نباشد، دو حالت ممکن است پیش آید:
- خوانده مجهولالمکان است: در این صورت خواهان باید در محل اقامتگاه خوانده عبارت «مجهولالمکان» را قید نماید. بنا به درخواست مشارالیه و دستور دادگاه مفاد دادخواست یک نوبت دریکی از روزنامههای کثیر الانتشار به هزینه خواهان آگهی خواهد شد.
نمونه درخواست آگهی مفاد دادخواست به خوانده
ریاست محترم شعبه………………. دادگاه عمومی حقوقی شهرستان
سلامعلیکم
احتراماً عطف به پرونده کلاسه……………….. نظر به عدم شناسایی آدرس خوانده محترم یا مجهولالمکان بودن خوانده محترم خواهشمند است دستور فرمایید مفاد دادخواست در اجرای مواد ۷۲ و ۷۳ قانون آیین دادرسی در امور مدنی با درج دریکی از روزنامههای کثیرالانتشار به خوانده محترم ابلاغ گردد. ضمناً هزینه نشر آگهی بهموجب فیش شماره……………. پرداختشده که به پیوست لایحه تقدیم میگردد. با سپاس.
- خوانده در نشانی اعلامشده شناسایی نگردد: این موضوع توسط مدیر دفتر دادگاه بهوسیله اخطاریه رفع نقض ۱۰ روزه به خواهان ابلاغشده و اگر وی اقدام به رفع نقص ظرف مهلت دهروزه نماید، دادخواست کامل شده و رسیدگی ادامه خواهد یافت. ولی اگر از تعیین نشانی اعلام ناتوانی کند، باید همانند مورد قبل درخواست انتشار آگهی نماید.
نمونه درخواست آگهی مفاد رأی غیابی به خوانده
ریاست محترم شعبه………. مجمع قضائی دادگاه عمومی حقوقی شهرستان…..
با عرض سلام و ادب
احتراماً عطف به پرونده کلاسه……………… که منجر به صدور دادنامه غیابی به شماره……………….. گردیده است خواهشمنداست دستور فرمایید مفاد دادنامه در جهت تمهید مقدمات صدور اجرائیه در مقام اجرای مواد ۷۲ و ۷۳ قانون آیین دادرسی در امور مدنی یک نوبت از طریق روزنامه کثیرالانتشار به محکومعلیه محترم ابلاغ گردد.
با تجدید احترام
رکن سوم (وکیل یا نماینده قانونی)
- نام و نام خانوادگی وکیل
- نام پدر و سن وکیل
- اقامتگاه وکیل
- برگ احراز سمت وکیل یا نماینده قانونی
- برگ وکالتنامه وکیل
- برگ نمایندگی نماینده حقوقی
رکن چهارم (تعیین خواسته و بهای آن)
الف) تعیین نوع خواسته: خواهان باید بهصورت واضح و روشن و حتیالامکان، موردی، خواستههای خود را در متن دادخواست مکتوب نماید.
نمونه : خواسته خواهان
- تقاضای مطالبه وجه چک به مبلغ ده میلیون تومان
- تقاضای مطالبه کلیه خسارات قانونی اعم از هزینههای دادرسی و حقالوکاله وکیل و خسارت تأخیر تأدیه.
اشتباه تایپی در نوشتن دادخواست
بر اساس ماده ۵۲ بند دوم، اگر اشتباه تایپی در نوشتن مشخصات خواهان باشد، در این صورت از طرف مدیر دفتر قرار رد دادخواست صادر می شود. اگر اشتباه تایبی در دادخواست مربوط به مشخصات خوانده باشد، آنگاه مدیر دفتر طی دو روز ایراد رفع نقص را اعلام کرده و طی ابلاغیه ای نواقص دادخواست به خواهان ابلاغ می شود.